Оразханова Аймира АГ-513

Табиғи қорлады тиімді пайдалану Қазақстпандағы табиғи қорлады тиімді пайдалану республиканың даму болашағы үшін маңыза зорьь. Алайда аумақты игеруге қатаң табиғат зағдайлары кедергі келтіреді. Табиғи қорлады игеру мәселесі табиғатты қорғаудың түйінді мәселелерін де туғызады. Табиғи қорлады игерудегі жіберілген қателіктер табиғаттың қай қоры болмасин таусилмайды денег заңсақ үғымның үстем болуына байланысты балды. Осиның салдарынан табиғаттағы тепе-теңдік бұзалды. Мұны су қорын пайдалану мысалынан айқын көруге болады. Республика үшін су қорын тиімді пайдаланудың маңыза зорьь. Өйткені дамып кале затқан өнеркәсіп пен суармалы егіншілік алқаптарсының ұлғаюы суды көп қажет етеді. Еліміздегі қазір қалыптассқан экологиялық зағдайда өзен сусының ластанып немсе құмға сіңіп, ысирап болып затқаны белгілі. Су қорлансының дұрыс пайдаланылмауы, адамның шаруашылық әрекеті нәтижесінде су режимінің өзгеруі өз кезегінде табиғаттың басқа компоненттерінің өзгеруіне әкеп соқты. Оңтүстік Қазақстанның күріш егістіктерінде осиндай қателіктер әсерінен топорақ құнаролы қабатынан айырылып, сортаңданды. Топырақтағы өзгерістер өсімдік замылғысиның түрлік құрамына, таралуына кері әсерін тигізді. Бұл тізбектегі өзгерістер тұтасс бір аймақты экологиялық апат аймағына айналдырды. Сонымен табиғат ерекшеліктерін ескермегендіктен, су қорланын халық шаруашылығына пайдалану мәселелері әзірше дұрыс шешілмей отыр. Тың және тыңайған жерлерді игеру барысинда мыңдаған гектар жер топорақ, су және жел эрозияларына ұшырады. Алғашқы жилдары өнім біршама мол болғанымен, кейінгі жилдары бұл керсеткіш төмендеп кетті. Жыртылған жердің борпылдақ топорағы желдің әрекетінен құнаролы қабатын ұшырып әкетіп, сол жердің топорағы жел эрозиясина ұшырады. Өйткені топорақтардың құрылымдық ерекшеліктері ескерілмеді. болашағы зорьь.

а) Жер беті қ орлансыны ң е ң басты б ө лігіне топора қ затады. Топыра қ құ рамы ө те к ү рделі. Онда минералды қ затрат, т ү рлі организмді затрат, микроорганизмдер кездэсседі. Жер бетіні ң толы қ ауданы 510 млн. км 2, құ ролы ққ а тиесілі ү лесі-149 млн. км 2 (29,2 %). б) Орман қ орланы сар қ латынь ж ә не салыстырмалы за ңғ ыратын қ орла затады. Орман а ғ аштарсыны ң қ орша ғ ан органы ң за қ саруына, су мен жер қ орлансыны ң за қ си са қ талуына тигізетін ә сер мол. Жер бетіндегі а ғ аштар 100 млрд. тонна фитомасса т ү все, оны ң ішінде құ ролы қ бетіндегі к ө к замыл ғ ы 64 млрд. тонна, ал роман а ғ аштары 38 млрд. тонна (60%) құ райды. в) Минералды қ қ орла-м ұ най, газ, тасс к ө мір, кен к ө здері ж ә не жер асты сулары затады. Б ұ лорды ң баролы ғ ы сар қ латынь қ ор т ү рінде затады. Сонымен, минералды қ қ орлады: 1) металл қ орланы. 2) металл емс қ орла деп б ө леміз. Кейбір минералды қ затрат адам тіршілігіне ата мен судай қ ажет. Мысалы, ас т ұ за, ізбес, құ м, фосфори, калий т ұ здары т. б. Б ұ лар ғ а қ ара ғ панда, металл ж ә не м ұ най-газ кен к ө ндерінен шикі зат ө ндіру қ ар қ сыны жил сайын арта т ү седі. Мысалы: со ңғ ы 100 жил ішінде-к ө мір, темір, марганец ж ә не никельді пайдалану мен ө ндіру эссе арты. Б ұ л қ орла литосфераны ң 17 км. тире ң дікке дейінгі қ абатын алып затыр. г) Энергетикалы қ қ орлады ң за ңғ ырмайтын қ атарына-к ө мір, м ұ най-газ, торф, сутегі, гелий, литийлер, ал за ңғ ыратын т ү рлеріне-фотосинтез ө німдеріні ң энергияси, гидроэнергия, балансу ж ә не зауын-шашын энергияси, жел энергияси, жилу энергиясины ң т ү рлері затады.