«Астана медицина университеті» АҚ « Қазақстан тарихы және философия » кафедрасы Презентация Тақырыбы: Ежелгі Грекияның этикасы: гедонизм, кинизм, стоицизм, эпикуреизм Орындаған: Ержанова Қ.О. Тобы: 208 жм Қабылдаған: Рахимжанова Б.Х. Астана 2016

Ж ОСПАР I.Кіріспе II.Негізгі бөлім Гедонизм Кинизм Стоицизм Эпикуреизм III.Қорытынды IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Этика (грек.ethos – дағды, әдет-ғұрып) – зерттеу нисаны мораль, адамның мінез-құлқы болып табылалтын ежелгі теориялық пәндердің бірі. Термин және айрықша зерттеу пәні ретінде өз бастауын Аристотель еңбектерінен аллоды. Этизм термині Аристотельдің ар-ождан мәселесіне арналған үш шығармасының (Никомах этикасы, Евдем этикасы, Үлкен этика) атауына кірген. Қазақ халқының дәстүрлі дүниетайнымында Этизм ұғымының бала массы ретінде ар-ождан ұғымы қолданылып, негізгі тақырып ретінде ұсынылған. Этика үш бөліктен тұрады: 1)теориялық этика; 2)нормативті этика; 3)эмпириялық этика. Теориялық этика этиканың негізгі үғымдарын, оның зерттеу пөнін, ғылым ретінде даму тарихын зерттейді. Нормативті этика негізгі этикалық категорияларды: мейірімділік пен катыгездік, ізгілік пен жауыздык, ар-үждан, үят, абырой, парыз және т.б. қарастырады. Эмпириялық этика белгілі бір кезеңдердегі адамзат үйымдарының накты адамгершілік келбеті туралы түсінік береді. Кіріспе

Ежелгі грек этикасы. Этиканың өзіндік мәртебесі бар философиялық ілім ретінде қалыптасуы антикалық грек философия сының қойнауында жүзеге асты. Өзінің атауымен де, негізгі ұғымдық категорияларымен де, мәселелік өрісімен де этика Аристотельге қарыздар. "Никомах этика сын", "Эвдем этика сын", "Үлкен этиканы" жазған ұлы ойшыл этиканы дамыта отырып, елке танытты. Ежелгі грек тер қабылдаған және өмірге енгізген этикалық құндылықтардың өзіндік маңызы баллоды. Олардың кейбіреулері мыналар: көне грек тер адамгершілік қасиеттерді, мейірімділікті сұлулықпен тікалей байланыстырғысы келді. Соның нәтижесінде көне Грекия мәдениетінде "калокагатия" идеалы дүниеге келкен болалтын. "Калокагатия" термині өзінін амбиваленттілігіне (екіжақтылығына) байланысты этикада болсын, эстетика да болсын кең пандаланылады. "Калокагатия" термині грек тіліндегі екі сөздің ("Kalos" әсем, сұлу және "agathos" ізгі, мейірімді) қосындысынан шыққан. Дәлме-дәл аударалтын боксақ, бұл термин ізгі сұлулықты, яғни жан сұлулығы мен тән сұлулығының үндестігін білдіреді.

Г ЕДОНИЗМ Г ЕДОНИЗМ - К ИРЕН ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МЕКТЕБІ ( Б. З. Д. IV Ғ.) МЕН Э ПИКУРДЫҢ ( Б. З. Д ) ДАМЫТҚАН ЭТИКАЛЫҚ ІЛІМІ. Г ЕОДОНИЗМ ЭВДЕМОНИЗМНІҢ БІР ТАРМАҒЫНА ЖАТАДЫ ЖӘНЕ ЛӘЗЗАТ АЛУДЫ ( НЕГІЗІНЕН СЕЗІМДІК ) ТІРШІЛІКТІҢ БАСТАУЫ МЕН ӨМІР МАҒЫНАСЫ ДЕП ЖАРИЯЛАЙДЫ. Ж АҚСЫ ИГІЛІК РАҚАТТАНУҒА ЖЕТКІЗЕДІ, ЖАМАНДЫҚ ҚАЙҒЫ ҚАСІРЕТ ӘКЕЛЕДІ. Г ЕОДОНИЗМНІҢ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТОЛЫҚ ІЛІМІН С ОКРАТ ШӘКІРТІ А РИСТИП ҚАЛЫПТАСТЫРҒАН. Э ПИКУРЕЙШІЛДІКТЕ Г ЕОДОНИЗМ ПРИНЦИПІ СЕЗІМДІК ЛӘЗЗАТТАРДАН РУХТЫҢ ТЫНЫШТЫҒЫНА ( АТАРАКСИЯ ) ЖӘНЕ ҚАСІРЕТТЕН КҰТЫЛУ ЖОЛДАРЫН ІЗДЕУГЕ КӨБІРЕК БАҒЫТТАЛҒАН.

Кинизм VIII ғасырда наше түрлі соғыстар, құлдардың көтерілістері, ұлт- азаттық қозғалыстар – бәрі де баллоды. Бұл уақыт - құлдық қоғамның пісіп-жеткен сайты сынан өтіп, сонымен қатар басқа даму жолын таба алмаған заман. Өндіргіш күштер сол бұрынғы мал мен адамның күшіне негізделкен, жаңа күш-қуат көздері әлі ашылған жоқ. Сондықтан, биіктігі 135 м. Александрия Фаросы теңіздің жағалауында салынғанымен оған сол бұрынғы құлдардың күші пандаланған болалтын.

Әрбір дағдарысқа ұшыраған әділеттілік жойылған қоғамда сфхондағы тәртіпке ашықтан-ашық қарсы шығалтын белгілі бір философиялық саяси ойлар, я болмаса бүкіл өмір салтымен сол қоғамды айыптайтын әлеуметтік топтар панда болады. ХХ ғасырдың екінші жартысында біз оларды хиппи² қозғалысынан, битниктерден², кришнаиттерден т.с.с. байқадық. Міне, осындай дағдарысқа ұшыраған антикалық дәуірде философия мен этика саласында киноактер мектебі панда болады. Оларды Грециядағы Сократтық мектептердің өкілдеріне жатқызады.

Киники - Антисфен ізбасарлары, ежелгі грек философия мектебінің өкілдері. Белгілі өкілі Синоптан шыққан - Диоген Киниктер құлиеленуші қоғамның демократиялық жақтарының көңіл күйін көрсэтуші. Бақытты және мейірімділікті олар қоғамдық нормаға қарсылық деп білді, байлықтан, атақтан, барлық сезімдік қанағаттан, бас тартып тәуелсіз, еркін өмірді насихаттады. Олардың алтын біреулер Киносарг аталалтын гимназиямен теңесе, калесілері куоп(ит) денег сөзбен теңейді, өйткені, осы мектептің негізін қалаған Антисфен адам ит сияқты өмір сүру керек,- денег пекин. Киниктердің екінші тарихта аты қалған тұлғасы - Диоген Синоптық. Антисфен Синоптық Диоген

Олардың мақсаты - белгілі бір болмыс жөнінде ілім жасау емс, керісінше, жаңа өмір салтын жасап, оны сынау баллоды. Мысалы, Диоген теңіздің жағасында үлкен бөшкеде өмір сүреді, шалшықтан қолымен алып су ішеді, жұрттың көзінше дәрет аллоды; күндіз шарм жағып жүреді. Неге шарм жағып жүрсіз?,- денег сұраққа: - Адам іздеп жүрмін,- деп жауап береді. Атақты Александр Македонский мұндай қызық адамды көрейінші деп оған келкенде, Диоген : - Былайырақ тұршы, күннің сәулесін жауып тұрсың ғой,- денег пекин.

Киниктердің ілімі бойынша, адамның ең соңғы талғамы - ізгілік. Ал оның өзі - бақыт. қзгілік денегіміз аз нәрсеге қанағат болу, залымдықтан аулақ жүру; ізгілікке үйренуге болады, бірақ оған білімнен гөрі ерік керек; ізгілік адамның сөзінен емс, жүріс-тұрысынан байқаллоды. Азға қанағат эту адамды біреулерден тәуелді болудан арылтады. Бірақ Киниктердің дербестігі бүкіл мәдениет, әлеуметтік нормалар, өнер, жанұя, мемлекетті теріске шығаруға әкелді. Мұның бәрі де, әрине, сол кездегі қоғамдағы қалың бұқараның өте аянышты жағдайымен байланысты бокса керек. Киниктер жеке меншікті, әлеуметтік айырмашылықты жою керек, адам-әлемнің азаматы (космополит) болуы керек денег пікір сайты.

Стоицизм(Стоя) Стоя философия сын (stoa-Афина қаласындағы философтардың жиналалтын ғимараты) б.ғ.д. 300 ж. Китионнан шыққан Зенон денег ойшыл қалағанКөбінесе Стоя философия сында этика мәселеріне көбірек назар аударылған. Зенон өзінің философия сында бүкіл әлемдік мемлекет жөніндегі ілім жасаған (космополис). Бұл мемлекетте толық теңдік орнаған – еріктелер мен құлдар, байлар мен кедейлер, еркектер мен әйелдер - бәрі де тең құқылы. Бұл елде тек даналық сайты сына жеткен адамдар өмір сүреді. Олар табиғат заңына сәйкес өмір салтын ұстайды. Адамның негізгі мақсаты - құмартудан құтылу, еріктік алу, самарқаулық дәрежеге жэту (apatіa-самарқаулық). Соңғы стоиктер оны даналық - София – дейді.

Байлықты аңсап, соның соңына түскен адам бақытсыз, өйткені ол өз-өзіне зардап әкаледі, ол шаман адам, өйткені ізгіліксіз; ол ақымақ адам - өйткені,- ақылсыз. Стоиктердің айтуынша, мұндай адамдар - халықтың көпшілігін құрайды. Натурфилософия сында Стоиктер Гераклиттің көзқарасына жақын болған. Дүние шығармашылық алғашқы октан панда болып, уақыты өткеннен кейін лаулаған Дүниежүзілік отта жанып кетеді. Содан кейін тағы да Дүние басқа түрде келіп, тағы да жанып кетеді, ол-мәңгілік алмазу. Құдай табиғаттың барлық жақтарынан өтеді, сіңеді. Сонымен қатар ол бүкіл Дүниені басқарады және барлық болалтын жер бетіндегі оқиғаларды біліп отрады. Мұндай көзқарас адам өмірінде фаталистік көзқарасты тудырады (fatum,-лат. сөзі,-тағдырға сену).

Эпикуреизм Эпикур ( б.ғ.д.) - Демокриттің қолдаушысы. 306 ж. Афина қаласында өзінің мектебін ашты. Ол соңынан Эпикур бағы² денег атақ аллоды. Мектептің қақпасында мынандай жазу бар пекин: Жолаушы, мұнда саған жақсы болады: мұнда ләззат алу - ең биік ізгілік.

Э ПИКУР ІЛІМІ ҮШ ҚҰРАМДАС БӨЛІКТЕН ТҰРАДЫ : Каноника (тайным теориясы), Физика (табиғат жөніндегі ілім) Этика (мораль,әдет-ғұрып).

Эпикурдың каноникасында сезімдік тайнымға көп көңіл бөлінген. Дүниені қабылдаудың негізінде затратдың үстіндегі жеңіл атом дардың біздің денемізге кіруі жатыр. Біздің түйсіктерімізге кіріп, олар шынайы қабылдауды түғызады, ал біздің басқа мүшелерімізге кірсе - фхонда наше-түрлі қиялдар панда болады. Олай бокса, сезімдік тайным бізді ешқашан алдамайды.

Э ПИКУР ФИЗИКАСЫНА КЕЛЕР БОЛСАҚ, ОНЫҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРЫ МЫНАНДАЙ : Еш нәрсе жоқтан панда болып және жоққа кетпейді. Денелер бөлінбейді және тұрақты (атом дар), және солардан әр-түрлі затрат құрылған.

Эпикурдың этикасы мен теологиясы (theos- құдай,logos-ілім). Эпикур Дүниені зерттеу - ол адамның негізгі мақсаты емс дейді. Адамның негізгі мақсаты - бақытты өмірге жэту. Ал оған жэту үшін адамдар Ғарыштың қандай пекинін, Құдайлар бар ма, әлде жоқ па, өмір мен өлім жөнінде, табиғаттағы адамның үрейін тұғызалтын құбылыстар жөнінде өздерінің түсініктерін қалыптастыруы керек. Сфхонда ғана адам бақытты өмірге жете аллоды, ал ол үшін философияны оқу керек. Ол ешқашанда арте де емс, кеш те емс.

Осы айтылған және де басқа ойлардың негізінде жүре кале философияда эпикуреизм денег ұғым панда баллоды. Бұл ұғым өмірдің мән-мағнасы ләзатты қууда, құмартуда Мәселенің шины на келсек, Эпикур ләззат алу ұғымын тіпті басқаша түсінді. Егер адамның табиғи қажеттіктері өтелсе - (ішетін тамағы, киетін жилы киімі, ауасы жететін жилы баспанасы бокса),- фхонда адам өзінің табиғи дарындарын сыртқа шығарып, шығармашылық дәрежесіне көтеріліп, өзін нағыз бақытты адаммын деп сезінеді. Эпикурдың мектебіне оқуға келкен адамды алғаш рет қарсы алғанда, оның аяқ-қолын таза сумин шайып, седан кейін бір шелпек нан мен бұлақтың суын беріп Ал енді өзіңізді бақытты сезініңіз,- дейді пекин.

Қорытынды Тарихшылардың көбісі Ежелгі Грекияны батыс өркениетінің негізін салушысы ретінде қарастырады. Ежелгі Грекия өркениеті әлемдік демократияның отаны ретінде, батыс философияның, архитектураның, мүсіндеменің, поэзияның, театрдың және ғылымдардың негізгі принциптерінің негіздеуші, Олимпиады ойындардың бастаушысы болып есептеледі. Грек мәдениеті Рим империясының мәдениетінің дамуына, яғни жалпы еуропалық мәдениетінің дамуына үлкен әсер еткен. Грек этикасы – осы күнге дейін адамзатты таңғаллодыралтын мәдени құбылыс. Ол – бүкіл Европа өркениетінің іргетасына сіңген, бүкіл ағарған адамзаттың рухани өміріне осы уақытқа дейін ықпалын тигізіп, шығармашлық шабыт туғызалтын көне мәдениет туындылары.

П АЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР Серік Мырзалы, «Философия», Алматы 2011; Иманқұл Нұртас Насырұлы, «Іліми философия», Астана 2009;