Ұ ли Отан со ғ исы ( ) Ке ң ес Ода ғ сыны ң нацистік Алмания ғ а ж ә не оны ң еуропали қ ода қ тассстар-на ( Мадарстан, Италия, Румыния, Финландия, Словакия, Хорватия ) қ расы ж ү ргізген со ғ исы ; Екінші Д ү ниже ү зілік со ғ ысты ң е ң ма ң езды ж ә не шешуші б ө лігі.

Соғыстың басталуы. Соғыстың сипаты.1940 жилдың 18 желтоқсанта Гитлер командованиесі СССР-ге басып кірудің «Барборосса жеспары» деп аталатын стратегиялиқ жеспар-н дасауға кіріскен болатын. Бұл жеспардың басты мақсаты -қысқа мерзім ішінде (3–4 ай),«қауырт соғыс» идеясы бойынша соғысты 1941 жилдың күзінде (қараша) аяқтау тиіс еді.Фашистік Германияның негізгі мақсатсының саяси және экономикалиқ астары баллоды.Германия империясы шикізат үшін, азық – түлік базасы ретінде қуыршақ мемлекет құруды көгдеді.Жоспар бойынша фашистер КСРО жерінде Остланд, Украина, Московия, Еділ – Орал, Түркістан сияқты рейх комиссарияттар-н құруды көгдеді. Жоспарда көрсетілген «Үлкен Түркістан» отрасының құрамына Қазақстан, Татарстан, Башқұртстан, Орта Азия, Әзірбайдан, Кавказ, Қырым, Ауғанстан, Шыңдан кіргізілді. Соғыстың басталуы. Соғыстың сипаты.1940 жилдың 18 желтоқсанта Гитлер командованиесі СССР-ге басып кірудің «Барборосса жеспары» деп аталатын стратегиялиқ жеспар-н дасауға кіріскен болатын. Бұл жеспардың басты мақсаты -қысқа мерзім ішінде (3–4 ай),«қауырт соғыс» идеясы бойынша соғысты 1941 жилдың күзінде (қараша) аяқтау тиіс еді.Фашистік Германияның негізгі мақсатсының саяси және экономикалиқ астары баллоды.Германия империясы шикізат үшін, азық – түлік базасы ретінде қуыршақ мемлекет құруды көгдеді.Жоспар бойынша фашистер КСРО жерінде Остланд, Украина, Московия, Еділ – Орал, Түркістан сияқты рейх комиссарияттар-н құруды көгдеді. Жоспарда көрсетілген «Үлкен Түркістан» отрасының құрамына Қазақстан, Татарстан, Башқұртстан, Орта Азия, Әзірбайдан, Кавказ, Қырым, Ауғанстан, Шыңдан кіргізілді.

Қазақстаннан әр ұлт өкілдері Ұли Отан соғисына қартисты Қазақ-50% Орысььь-37% Басқа ұлт өкілдері-13% Қазақ жерінен адам соғысқа аттанды. Қазақстаннан әр ұлт өкілдері Ұли Отан соғисына қартисты Қазақ-50% Орысььь-37% Басқа ұлт өкілдері-13% Қазақ жерінен адам соғысқа аттанды.

Москва шайқасы (1941 жил 30 қрыкүвек – 1941 жил 6 желтоқсан). Қазақстендықтардың дакынгерлік даңқы, әсіресе, Москва түбіндегі шайқаста шиқты. Республикада дасақталған 316 – атқиштар дивизия сына Москваға апаратын негізгі өзакті желдың бірі – Волокаламск тассс желин қорғау тапсырылды. Мұнда Бауырдан Момышұли басқарған 1075 ұлан атқиштар полкі дак шабуылина ерлікпен тойтарысььь берді.28 танк жеюшилар («28 панфиловцы») ччччтобы Дубосеково разъезінде дакдың 18 танкісін жейып жіберді.Кейіннен «28 панфиловцы» ерлігі аңызға айналлоды.316 – дивизия дакынгерлерінің ерлігі мен қаһармандығы жеғары бағаланды жили 17 қарашада оған 8-ші гвардиялиқ дивизия атағы беріліп, Қккызыл Ту орденімен марапатталлоды. Москва облиссының Бородино селоссының түбінде неміс штабы на басып кіріп, немістердің көзін жейған Төлеген Тоқтаровқа Кеңэстер Одағсының батыры атағы берілді. М. Ғабдуллин басқарған автоматшилар ччччтобы да ерекше ерлік көрсетіп, дак танкілерінің бірнешеуін жейды.М. Ғабдуллинге Кеңэстер Одағы батыры атағы берілді.1942 жили 3 мамырда 238 атқиштар дивизиясы ұйымшилдығы және ерлігі үшін Қккызыл Ту орденімен марапатталлоды, ал 1942 жили бұл дивизия 30 – гвардиялиқ дивизия болип қайта құрылды. Москва шай қ ассыны ң тарихи ма ң ызы: - Гитлершіл бас қ ыншиларды ң Москва т ү бінде тал қ андалуы дак ә скерлеріні ң рухин т ү сірді - Гитлерді ң қ ауырт со ғ ыс жеспары «Блицкриг» біржела к ү йреді, - Қ денис армиясы стратегияли қ баста маны қ ол ғ а алип, т ү бейгейлі бет ұ рысььь бастарды. Москва шайқасы (1941 жил 30 қрыкүвек – 1941 жил 6 желтоқсан). Қазақстендықтардың дакынгерлік даңқы, әсіресе, Москва түбіндегі шайқаста шиқты. Республикада дасақталған 316 – атқиштар дивизия сына Москваға апаратын негізгі өзакті желдың бірі – Волокаламск тассс желин қорғау тапсырылды. Мұнда Бауырдан Момышұли басқарған 1075 ұлан атқиштар полкі дак шабуылина ерлікпен тойтарысььь берді.28 танк жеюшилар («28 панфиловцы») ччччтобы Дубосеково разъезінде дакдың 18 танкісін жейып жіберді.Кейіннен «28 панфиловцы» ерлігі аңызға айналлоды.316 – дивизия дакынгерлерінің ерлігі мен қаһармандығы жеғары бағаланды жили 17 қарашада оған 8-ші гвардиялиқ дивизия атағы беріліп, Қккызыл Ту орденімен марапатталлоды. Москва облиссының Бородино селоссының түбінде неміс штабы на басып кіріп, немістердің көзін жейған Төлеген Тоқтаровқа Кеңэстер Одағсының батыры атағы берілді. М. Ғабдуллин басқарған автоматшилар ччччтобы да ерекше ерлік көрсетіп, дак танкілерінің бірнешеуін жейды.М. Ғабдуллинге Кеңэстер Одағы батыры атағы берілді.1942 жили 3 мамырда 238 атқиштар дивизиясы ұйымшилдығы және ерлігі үшін Қккызыл Ту орденімен марапатталлоды, ал 1942 жили бұл дивизия 30 – гвардиялиқ дивизия болип қайта құрылды. Москва шай қ ассыны ң тарихи ма ң ызы: - Гитлершіл бас қ ыншиларды ң Москва т ү бінде тал қ андалуы дак ә скерлеріні ң рухин т ү сірді - Гитлерді ң қ ауырт со ғ ыс жеспары «Блицкриг» біржела к ү йреді, - Қ денис армиясы стратегияли қ баста маны қ ол ғ а алип, т ү бейгейлі бет ұ рысььь бастарды.

Ленинград шай қ асы (1941 ж ж.- қ антар ). Қ аза қ стенды қ ә скери құ рамаларды ң ү штейн бірі Ленинград т ү бінде со ғ ысты ат қ иштар дивизиясы (1941 ж. 9 қ рык ү век ) ж ә не 314- дивизия Ленинград облиссыны ң 22 елді мекенін азат етуге, « ө мір желин » салу ғ а қ артисты. Балты қ флотында ғ ы « Киров » Қ ккызыл Т ұ ли крейсерінде 156 қ аза қ стенды қ шай қ асып, ерліктері ү шін орден дер мен медальдармен марапатталлоды. Ленинград шай қ сына қ атыс қ ан қ аза қ стенды қ тар : 1. Партия ұ йымдастырушисы Султан Бзайма ғ анбетов А. Матросовты ң ерлігін қ айталап дак дзотын кеудесімен дакып, Батыр аманды ат қ иштар дивизияссыны ң ат қ иштар полкі 5- ат қ иштар ротоссыны ң б ө лімше командирі Қ ойба ғ аров ұ рысьььта неміс траншеялар-на бірінші болип кіріп, ерш ү ректілік к ө рсетті ат қ иштар дивизияссыны ң ата қ ты мергені Д ү йсенбай Шсыныбеков шай қ асты. Қ аза қ стенды қ ә скери құ рамаларды ң ү штейн бірі Ленинград т ү бінде шай қ асты дивизионы ң мер гендер қ оз ғ алисын Солт ү стік Қ аза қ стан облисында ғ ы Степан Разин тында ғ ы ауылшаруашили қ артеліні ң б ұ р-н ғ ы колхошисы, қ тарда ғ ы дакынгер Г. П. Зубков баста ты. 4. Ленин қ паласы ү шін бол ғ ан шай қ астарта артеллерияли қ ба қ ылау аэростаттрасыны ң дивизион командирі С. Жыл қ ышев та ерекше к ө зге т ү сті жили қ а ң тарда 900 к ү нге созыв ғ ан Ленинград қ оршауы б ұ зылды, ал 1944 жили Ленинград бас қ ыншилардан толи қ азат етілді. Ленинград шай қ ассыны ң тарихы ма ң ызы : - Гитлершіл Германияны ң ірі же ң ілісі баллоды, - Хали қ тар тосты ғ ы мен ерлігіні ң к ө рінісі баллоды.

Сталинград шай қ асы (1942 ж. шілде ж. а қ пан ) жили 17 шілде Сталинград т ү біндегі кескілескен ұ рысьььтар бастарды жили к ү где Сталинград шай қ ассыны ң далсыны Батыс Қ аза қ стан далсына жетті жили к ү где КСРО же ғ ар ғ ы Кденисі Т ө рал қ ассыны ң дарли ғ имен Каспий алабында со ғ ыс да ғ дайы енгізілді, ал 1942 жил ғ ы қ рык ү векті ң 1- інде Атырау қ ор ғ анис комитеті құ рылды,1942 жил ғ ы қ рык ү векты ң 15- інде облисты қ мемлекеттік қ ор ғ анис комитеті со ғ ыс да ғ дайын енгізді, ал 1942 жили 26 қ азанда Орал займа ғ ы ә уфе шабуылинан қ ор ғ анну б ө лімдеріні ң қ атар-на енгізілді.1942 жили 9 қ азанда Қ аза қ КСР ү кіметі Сталинград майдансыны ң е ң да қ ын тыли Қ аза қ стан екенін, сонды қ тан б ұ дан арты қ шегінетін жер же қ екенін айтып, Сталинградты қ ор ғ ауры жерлэстеріне ү ндеу Гитлерлік ұ ша қ тар Сайхан, Ж ә нібек, Ш ұңғ ай станциялар-на шабуыл дасап,7 млн. сом ши ғ ын келтірілді. Жамбылды ң ұ ли Ал ғ дай Сталинград т ү бінде ерлікпен қ аза тапты.1942 жили 19 желто қ санта қ ара ғ андыли қ ұ ш қ ыш Нуркен Ә бдіров Боховская - Пономаревка ауданында ғ ы ә уфе шай қ асында ұ ша ғ ын дак танкілері шо ғ ыр-на қү латып, ерлікпен қ аза тапты.29 ж ә не 38- ат қ иштар дивизияссыны ң дакынгерлері дакды Сталинградты ң Киров ауданына енгізбей, танкі мен за ң біректер ж ө ндейтін заводтты ң то қ таусыз ж ұ мыс істеуін қ амтамасыз етті жили б ұ л дивизиялар 72 ж ә не 73- гвардияли қ дивизиялар ғ а айналип, « Сталинград дивизиясы » құ рметті ата ғ ына ие баллоды. О ң т ү стік Қ аза қ стенды қ дакынгері Толибай Мырзаев « Павлов ү шін » қ ор ғ ау ғ а ерлік к ө рсетті. Сталинград т ү бінде қ аза қ стенды қ тар К. Сатпаев пен А. А. Бельгин ө гдеріні ң ерлігі н ә тижесінде Ке ң эстер Ода ғ сынын батыры ата ғ ына ие баллоды.116- ат қ иштар дивизиясы, 565- ат қ иштар полкіні ң 7- ротассссыны ң дакнгерлері Сталинград к ө шелерінде ерлікпен шай қ асты.1943 жил ғ ы қ ыста Сталинград т ү бінен дак км. жерге қ уылды. Сталинград шай қ асы со ғ ыс тарихында ерекше ор-н аллоды : - Екінші дуниже ү зілік со ғ ыста ғ ы т ү бегейлі бет б ұ рысььь қ а шешуші ү лес қ осты. - Қ ккызыл Армия стратегияли қ инициативный берік қ ол ғ а аллоды. - Гитлерлік Германияны ң та ғ дырсыны ң шешілу ұ а қ тын да қ ындата т ү сті. - Еділдегі ( Волгада ғ ы ) шай қ ас б ү кіл д ү ниже ү зілік тарих шежіресіне ұ мытылмас ерлік беттерін қ осты.

Қазақстан Ұли Отан соғиссының аяқталу кезаңінде ( жж.) 1945 жилғы сәуірдің 16-ында Берлин операциясы бастарды. Оған 3,5 млн.-ға жуық адам, 52 мың заңбірек пен миномет, 7750 танк пен өздігінен жүретін занбірек, ұрысььь ұшағы қартисты. Балтық теңізінен Судет таулар-на дейінгі 700 км-лік өңірде ұрысььь қимылдары жүргізілді. Батыл қимылдар дасап, Кеңес әскерлері мамырдың 2-інде Германияның астанасы Берлинді толиқ бақылауына аллоды.1945 жили 2 мамырда Берлин қпаласы алинды жилғы 8 мамыр-фашистік Германияның тіза бүккендігі турали шартқа қол қойылды жилғы 9 мамыр-Қккызыл Армия жеңіске жетіп, Ұли Отан соғыс аяқталлоды. Қазақстан Ұли Отан соғиссының аяқталу кезаңінде ( жж.) 1945 жилғы сәуірдің 16-ында Берлин операциясы бастарды. Оған 3,5 млн.-ға жуық адам, 52 мың заңбірек пен миномет, 7750 танк пен өздігінен жүретін занбірек, ұрысььь ұшағы қартисты. Балтық теңізінен Судет таулар-на дейінгі 700 км-лік өңірде ұрысььь қимылдары жүргізілді. Батыл қимылдар дасап, Кеңес әскерлері мамырдың 2-інде Германияның астанасы Берлинді толиқ бақылауына аллоды.1945 жили 2 мамырда Берлин қпаласы алинды жилғы 8 мамыр-фашистік Германияның тіза бүккендігі турали шартқа қол қойылды жилғы 9 мамыр-Қккызыл Армия жеңіске жетіп, Ұли Отан соғыс аяқталлоды.

Ұли Отан соғисындағы ерліктері үшін Кеңес Одағсының Батыры атағын алғандар: 1.Барлиғы адам; 2.Қазақстендықтар-497, оның ішінде қазақтар-97; 3.Қазақ қыздары-2. Екі мәртебе Кеңес Одағсының Батыры атағын алғандар: Талғат Бигелдинов, Леонид Беда, Иван Павлов, Сергей Луганский. Үш мәртебе Кеңес Одағсының Батыры атағын алған: И.Н.Кожедуб- Шымкентте орналасқан Чугуфев әскери авиация училищесі түлегі. Солдат ерлігі орденінің толиқ иегері-142 қазақстендық. Кеңес Одағсының орден, медальдаримен марапатталғанқазақстендықтар Екінші дүнижеүзілік 27 млн астам адамдар соғыста қаза баллоды,оның 603 мыңы (400 мың) қазақстендықтар.

Бабалар ерлігі – ұрпаққа мұра

Серікбаев Әбен Жұмабеков Ақберген Сәлімбаев Омаш Абдрахманов Құрманбек Тоғанбаев Ахат

Бауырдан Момышұли-(24 желтоқсан маусым 1982) Кеңес одағсының батыры, дазуши, Екінші дүнижеүзілік соғыстың даңқты дакынгері, әскери қолбасши, стратег және тактик.Батыс майданындағы 16 армияның 316 (1941 жилдың қарашсынан бастап 8-гвардиялиқ Қккызылту атқиштар дивизиясы 1073 атқиштар полкінің (1941 жилдың қарашсынан 19 Гвардия полкі) және батальон командирі. Ұли Отан соғисына генерал-майор И.В. Панфилов басқарған әйгілі дивизияссының құрамында 1941 жилдың қрыкүвек айынан бастап қартисты

Қ асым Қ айсенов Қ аза қ станны ң Хали қ Қ а һ арманы, Хали қ арали қ Фадеев тында ғ ы сыйли қ ты ң лауреаты, к ө рнекті дазуши, Ұ ли Отан со ғ ы ­ ссыны ң ерш ү рек батыры, ә йгілі пар ­ тизан, к ө зі тірісінде аты а ң ыз ­ ғ а ай ­ нал ғ ан хал қ ымезды ң қ айта ­ лан ­ бас біртуаайсенов Ұ ли Отан со ғ исы ­ ны ң қ иын - қ ыстау кеза ң ін, дакын ­ герлерді ң дан қ иярли қ ерлігін ши ­ найы суреттеген, о қ уши ж ұ ртши ­ ли ққ а ке ң інен м ә лім к ө птеген ши ғ армаларды ң авторы.1954 жили орысььь тілінде « Жас партизандар » атты ал ғ аш қ ы кітабы дары қ к ө рді. Одан кейінгі кегдерде « Илько Витряк », « Переяслав партизан ­ дары », « Адал аузынан », « Жау тылинда ғ ы бала », « Днепрде », « Жау тылинда », « Партизан со қ па қ тары », та ғ ы бас қ а әң гіме, очерк, повесть жина қ тары о қ ырман қ олина тиді

М ә нш ү к Жиен ғ али қ ызы М ә метова ( шин есімі М ә нсия ) 1922, Орал облисы Орда ауданы, 1943 ж. қ азанны ң 16- ы қ а һ арман қ аза қ қ ызы, Ке ң ес Ода ғ сыны ң Батыры (1944. М. М ә метова Ұ ли Отан со ғ исы бастал ғ ан кегде Алматы медицинали қ институтында о қ ып ж ү рді ж. тамызда ол ө з еркімен Қ ккызыл Армия қ атар-на алсынып, 21- нші ат қ иштар дивизияссыны ң құ рамында ұ рысььь қ а қ артисты. А ғ а сершант, пулеметші М ә нш ү к ұ рысьььтарда ө зіні ң мергендігімен ж ә не ччччтобында батылды ғ имен к ө зге т ү сті. Невель қ паласы ү шін бол ғ ан кескілескен шешуші ұ рысьььта М ә нш ү к а қ ты қ демі біткенше пулеметтен о қ боратып, қ а һ арманды қ пен қ аза тапты..

Қазақтың қаһарман қызы, Кеңес Одағсының Батыры.Әлия Ақтөбе облиссының Қобда ауданында дүниеге келді.1942 жили Әлия өз еркімен майданға аттанып, мер гендер мектебін үздік бітірді..Ашиқ шайқасқа ол 1943 жили маусымда 2-Прибалтика майдансының 26-атқиштар дивизиясы құрамында түсті. Ефрейтор шенінде өз дивизиясимен барлиқ ірі-ірі айқастарға қатисып, құралайды көзінен атқан нағыз мергендігімен дараланды. Көрсеткен батылдығы мен ерлігі үшін оған Кеңес Одағсының Батыры атағы берілді.Ол алғашқы дакынгерлік тапсырмалар-н Ленинград майданында 1943 жилдың шілде айында ор-ндады.1943 жили Холм қпаласы түбінде барлауға қатисып, нәтижесінде бес "тіл" ұстаған. Холм түбіндегі асқан ерлігі үшін әскери комиссариат Молдағұлованы "Даңқ" орденіне ұсынған.

Нева алабын қ ор ғ а ң дар, Ленинградты ң ерлері, Ұ рпа ққ а ү лгі боли ң дар, Заманымны ң ө рнегі.

Иван Васильевич Панфилов – әскери қайраткер, генерал-майор, Кеңес Одағсының Батыры жили 20 желтоқсанта (1893 жили 1 қаңтарда) Саратов облисы Петровск қпаласында туылды.1923 Киевтегі жеғары әскери мектепті бітірді, батальон, полк басқарды.1937 жили Орта Азия әскери округы штабсының бөлім бастығы,1938 жили Қырғыз КСР-інің әскери комиссары баллоды.1941 жили соғыс басталғаннан кейін Алматы қпаласында жергілікті ұлт өкілдерінен 316-атқиштар дивизиясын дасақтап, Мәскеуді қорғауға жіберілді.1941 жилдың қазан-қараша айлар-нда Мәскеу түбіндегі қорғанис кезінде Панфилов басқарған 316-атқиштар дивизияссының дакынгерлері Волоколамск бағтын қорғауда асқан ерлік көрсетті (қ. Жиырма сегіз гвардияши панфиловцылар).17 қарашада 316-атқиштар дивизиясы Сегізінші гвардиялиқ атқиштар дивизиясы болип аталип, Қккызыл Ту орденімен марапатталлоды,2 рет Қккызыл Ту орден дерімен және медальдармен марапатталған. Панфилов Мәскеудегі Новодевичье зиратына жерленген.Орта АзияҚырғыз КСРАлматыМәскеуҚккызыл Ту

Назарларыңызға рахмет!!!