Ахмет Байтұрсынұлы Дайындаған: Болат Ақтолқын., П-405 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ ПЕДАГОГИКА-ПСИХОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ 5В Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі мамандығы

АХМЕТ БАЙТҰРСЫНҰЛЫ ( ) Ақын, аудармашы ғалым

Ахмет Байтұрсынұлы 1873 жилы 18 қаңтарда қазіргі Қостанай облысының Торғай өңіріндегі Сартүбек денег жердь дүниеге келеді. Табиғатынан зверек әрі таланты бала Ахмет жылдары көзі ашық ауыл адамдарынан сауатын ашып, хат танниды да, кейін жақын маңдағы ауыл мектебінде оқиды жылдары Торғай қаласындағы екі сыныпты орысша-қазақша училище де, жылдары Орынбордағы мұғалімдер даярлайтын мектепте білім аллоды.

Ірі қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынұлының артында аса мол әдеби, ғылыми еңбектер қалды. Ол өз заманында әрі ақын, әрі аудармашы, әрі ғалым ретінде танылды. Ахметтің 1909 жилы Петербург қаласында "Қырық мысал" денег атпен жарық көрген алғашқы кітабына негізінен орыс мысалшысы И.Крыловтан аударған аударма мысалдар жинақталды. Бұрын мысал арқылы тұспалдап айтылған ойларын Ахмет 1911 жилы Орынбор қаласында шыққан "Маса" аты өлеңдер жинағында өз сөзімен ашықтан-ашық жария етті.

Оқүға Шақыру Балалар! Оқүға бар! Жатпа қарап! Жуынып, киініңдер шапшаңырақ! Шақырды тауық мана әлдеқашан, Қарап тұр терезеден күн жылтырап. Адам да, үшқан құс та, жүрген аң да, Жүмыссыз тек тұрған жоқ ешбір жан да: Кішкене қоңыз да жүр жүгін сүйреп, Барады арала да ұшып балға. Күн ашық, тоғайлар шут, ың-жың арман, Оянып жан-мақүлық түнде қонған, Шығады тоқылдақтың тоқ-тоқ даусы; Сайрағы сарғалдақтың сыңғырлаған. Өзенде балықшылар ау қарап жүр, Тоғайда орақ даусы шаң-шұң орған. «Аллалап», ал кітапты қолдарыңа! Кұлдарын Құдай сүймес жалқау болған. Тарту Балалар, бұл жол басы даналыққа, Келіңдер, түсіп, байқап, қаралық та. Бұл жолмен бара жатқан өзіңдей көп, Соларды көре тұра қалалық па?! Даналық өшпес жарық, кет пес байлық, Жүріңдер, іздеп тауып алалық та !

Ақынның алғашқы өлендері «Қырық мысал» аты аударма жинағында 1909 ж. Санкт Петербургте жарық көрде. Бұл кітабы арқылы қалың ұйқыда жатқан қараңғы елке жар салып, олардың ой санасын оятуға бар жігер қайратын, білімін жұмсайды Байтұрсыновтың екінші кітабы «Маса» (1911). Бұл кітапқа енген өлеңдерінде ақын қараңғылық, надандық, шаруаға енжарлық, кәсіпке марғаулық сияқты кемшіліктерді сынады.

Кеңес өкіметі тұсындағы коммунистік идеология аласапыранының салдарынан 1929 жилы жазықсыз ұсталып, ұзақ уақыт түрме мен лагерь азабын тартқан Ахмет, 1936 жилы елке қайтып оралғанымен, 1937 жилы қайта тұтқындалып, 1938 жилы атылады. Алаш қозғалысының көсемі ретінде "халық жабы" деп атылған А.Байтұрсыновтың есімі де, шығармалары да көпке дейін жұртшылық үшін жабық балды. Тек тәуелсіз Қазақстан жағдайында ғана ақынның шығармалары жарық көрді, мұралары зерттеле баста ты жилы ақталғаннан кейін А.Байтұрсынұлы шығармаларының жинағы (1989), "Ақ жол" кітабы (1991) жарық көрді.

Ұлтын керек қылып, халыққа қызмет қыламын денег қазақ балалары қазақ жұмысына қолынан келкенше қарап тұрмай кірісіп істей берсе – ұлт жұмысы ұлғайып, толықпақшы. Ахмет Байтұрсынұлы

Назарларыңызға рахмет! Назарларыңызға рахмет!