Н.Рустамова

Режа: 1 Олий таълим тизимини модернизация- лашнинг устувор йўналишлари. 2 Инновацион таълим технологияларининг моҳияти, турлари ва назарий асослари. 3 Педагогик технологиянинг таснифи, босқичлари ва тамойиллари.

Таянч иборалар: модернизация, инновация, технология, педагогик технология, интерфаол методлар.

1. У.Толипов. М. Усмонбоева «Педагогик технология: назария ва амалиёт» Тошкент 2005 йил 2. А.Мавлянов ва бошқалар Дарс жараёнида интерфаол усуллардан фойдаланиш Тошкент Б.Рахимов ва бошқалар Педагогик технологиялар схемаларда Тошкент Н.С.Сайидаҳмедов, Абдурахимов С Педагогик маҳорат ва педагогик технология Тошкент М.Камолдинов, Б.Вахобжанов Инновацион педагогик технология асослари Тошкент-2010 Фойдаланилган адабиётлар

Модернизация ( ингл. modern –замонавий, илғор, янгиланган) – объектнинг янги талаблар ва меъёрлар, техник кўрсатмалар, сифат кўрсаткичларига мос равишда янгиланиши саналади.

Модернизация - ( лотинча - moderne – энг янги) – такомиллаштирилган, яхшиланган, янги талабларга жавоб бера оладиган деган маънони билдиради. Модернизация жараёни таҳлилига бир қанча ёндашувлар бор: Дихтомик ёндашув. Бунда модерниза- ция жараёни анъанавий ҳолатдан замонавий ҳолатга ўтиш деб қаралади. Цивилиза- ция. Замонавий цивилиза- циянинг ёйилиб бориши нуқтаи назаридан талқин этилади. Инстру- ментал ёндашув. Ўзгариш воситалари ва усуллари нуқтаи назаридан талқин этилади. Ментал ёндашув. Дунёқараш -нинг ва руҳият- нинг трансфор- мацияси нуқтаи назардан талқин этилади. Тарихий ёндашув. Тарихий тараққиёт, ўзгариш- лар ва революция- лар нуқтаи назаридан талқин этилади.

А) Органик (Ички резервлар ҳисобига трансформацияни ўтказиш). Б) Ноорганик (Трансформация ташқи давлатлар иштирокида амалга оширилади). Модернизация парадигма сифатида ХХ асрнинг ўрталарида АҚШ да шаклланди. Модернизациянинг икки тури ажаратилади:

Таълим тизимининг модернизацияси жамиятнинг ижтимоий, иқтисодий ва маданий эҳтиёжларини, унинг малакали кадрларга, шахснинг эса сифатли таълим олиш бўлган талабини қондириш, таълим тизимини барқарор ривожланишини таъминлаш мақсадида мавжуд механизмнинг қайта ишлаб чиқилиши ёки такомиллаштирилиши

Замонавий шароитда таълим тизимини модернизациялашнинг устувор йўналишлари қуйидагилар саналади : - электрон ахборот-таълим ресурсларини яратиш; -ўқитишнинг мавжуд ва янги технологик шаклларини ўзаро мувофиқлаштириш; -ўқув ҳамда мутахассислик фанлари асосларининг талабалар томонидан мустақил ўзлаштирилиши учун қулай педагогик ва технологик шарт- шароитларни вужудга келтириш.

Инновация (инглизча innvation) –янгилик, янглик киритиш, ихтиро. Инновация – янгиланишни, ўзгаришни амалга жорий этиш жараёни ва фаолияти Инновация (инглизча innvation) –янгилик, янглик киритиш, ихтиро. Инновация – янгиланишни, ўзгаришни амалга жорий этиш жараёни ва фаолияти Инновация

Инновацион таълим – таълим олувчида янги ғоя, меъёр, қоидаларни яратиш, ўзга шахслар томонидан яратилган илғор ғоялар, меъёр, қоидаларни табиий қабул қилишга оид сифатлар, малакаларни шакллантириш имкониятини яратадиган таълим. Таълим инновациялари инновацион таълим деб ҳам номланади. Инновацион таълим тушунчаси биринчи бор 1979 йилда Рим клубида қўлланилган.

Таълим инновациялари турлари: 1. Фаолият йўналишига кўра: - педагогик жараёнда қўлланиладиган инновациялар -таълим тизимини бошқаришда қўлланиладиган инновациялар. 2.Киритилган ўзгаришларнинг тавсифига кўра: радикал, модификацияланган, комбинацияланган инновациялар. 3.Ўзгаришларнинг кўламига кўра: тармоқ (локаль), модул ва тизим инновациялари. 4.Келиб чиқиш манбаига кўра: жамоа томонидан бевосита яратилган ўзлаштирилган инновациялар

Таълим инновацияларини педагогик жараёнга татбиқ этиш босқичлари: Муаммони таҳлил асосида аниқлаш Муаммони таҳлил асосида аниқлаш Мўлжалланаётган таълим тизимини лойиҳалаш Ўзгаришлар ва янгиликларни режалаштириш Ўзгаришларни амалга ошириш 2-босқич 3-босқич 4-босқич

Педагогларда инновацион ёндашувнинг қарор топиш босқичлари: Тайёр методик тавсиянома (мавжуд инновация)лардан фойдаланилади Мавжуд тизимга янги ғояларни, методларни киритади Янги ғояни амалга ошириш мазмуни, шакл ва методларини тизимлаштиради Педагог ўқитиш ва тарбиялашга оид ўз концепцияси ёки методикасини яратади 1-босқич 2-босқич 3-босқич 4-босқич

Технология юнoнчa cўз бўлиб, techne–мa ҳ opaт, caнъaт вa logos–тyшyнчa, тaълимoт, фaн мaънocини aнглaтaди.Taълим тexнoлoгияcи ибopacининг мaънocи –(инглизчa An educational technology) тaълим жapaёнини юкcaк мa ҳ opaт билaн caнъaт дapaжacидa тaшкил этиш тў ғ pиcидa мaълyмoт бepyвчи фaн, тaълимoт дeмaкдиp Технология тушунчаси истеъмолга 1872 йилда кириб келган. У дастлаб ишлаб чиқариш жараёнидаги технологик операциялар ва маҳсулотни тайёрлашга йўналтирилган жараёнининг босқичма- босқич кечишини ифодалаган.

ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ таълим моделларини оптималлаштириш мақсадида, инсон ва техника ресурслари ва уларнинг ўзаро таъсирини ҳисобга олган ҳолда бутун ўқитиш ва билимларни ўзлаштириш жараёнини яратиш, қўллаш ва аниқлаш ТИЗИМИДИР» ЮНЕСКО

Таълим технологияси назариясининг шаклланиш босқичи Т АЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ НАЗАРИЯСИНИНГ ШАКЛЛАНИШ БОСҚИЧИ

АҚШ да 1961 йилда Педагогик технология ва 1971 йилда Аудиовизуал ўқитиш журнали. Англияда 1964 йилдан бошлаб Педагогик технология ва ўқитишни дастурлаштириш ва 1971 йилда – Педагогик технология журнали. Японияда 1965 йилда Педагогик технология журнали. Италияда1971 йилда Педагогик технология журнали. АҚШ да 1961 йилда Педагогик технология ва 1971 йилда Аудиовизуал ўқитиш журнали. Англияда 1964 йилдан бошлаб Педагогик технология ва ўқитишни дастурлаштириш ва 1971 йилда – Педагогик технология журнали. Японияда 1965 йилда Педагогик технология журнали. Италияда1971 йилда Педагогик технология журнали. П ЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРГА ОИД ЖУРНАЛЛАРНИНГ ЧОП ЭТИЛИШИ :

Педагогик технология бўйича Миллий кенгашлар: Англияда 1967-йилда- Миллий кенгаш Японияда 1967 й -Миллий кенгаш АҚШда 1971 йилда- Ассоциация Италияда – 1971 йилда- Миллий кенгаш Венгрияда йилда- Давлат Маркази

1.2.Таълим амалиётида педагогик технология тушунчаси уч даражада қ ўлланилади: Умумпедагогик (макро) даража.Мазкур даражага мувофи қ келадиган технологиялар яхлит педагогик жараёнга тегишли бўлиб, таълим тизимининг барча турларида қ ўллаш имконини беради. Хусусий-методик (мезо) даража. Ушбу даража ўзида маълум бир ў қ ув фани, ало ҳ ида таълим олувчилар гуру ҳ и, маълум ихтисосликка мансуб педагогларга йўналганликни акс эттиради. Локал даража (микро). Мазкур даражага тегишли технологиялар ў қ ув-тарбия жараёнининг ало ҳ ида таркибий қ исми, ало ҳ ида шахс сифатларини шакллантириш, махсус ў қ ув кўникма ва малакаларини таркиб топтиришга хизмат қ илади.

ўқув жараёнининг таълим мақсади (ёки мақсадлари)га эришишни кафолатловчи усул ва воситалар билан таъминланганлиги саналади. Таълим жараёнини технологиялаштириш

Таълим жараёнини технологиялаштириш босқичлар Асосий босқичлар 1-босқич: лойиҳани яратиш 2-босқич: талабалар фаолиятини ташхислаш 5-босқич: талабалар фаолиятини назорат қилиш 3-босқич: педагогик жараённи ташкил этиш 4-босқич: педагогик жараённинг самарали кечишини таъминлаш

Бир бутунлик, яхлитлик Асослилик (фундамент лик) Таълимнинг узлуксизлиги Фаолиятли ёндашув Маданиятни англаш Таълим мазмунини инсонпарварлаштириш ва инсонийлаштириш Ўқитиб тадқиқ этиш, тадқиқ этиб ўқитиш Педагогик технологиялар принциплари

Реал таълим амалиёти илғор педагогик технологияларни амалиётга кенг жорий этиш таълим сифатини оширишга хизмат қилишини тўлиқ тасдиқламоқда. Бироқ илғор педагогик технологияларни олий таълим жараёнига қўллаш билан боғлиқ бир қатор муаммолар ҳам кўзга яққол ташланмоқдаки, уларни эътиборга олиш ва ҳал этиш таълим сифатини оширишга хизмат қилади.

Бундай долзарб муаммолар сирасига қуйидагиларни киритиш мумкин: 1) олий таълимда қ ўллаш учун мўлжалланган интерфаол методлар таснифи ва уларнинг мазмун-мо ҳ иятини ёритиб берувчи ў қ ув-услубий қ ўлланмаларнинг етарли эмаслиги. 2) профессор-ў қ итувчилар интерфаол методларни қ ўллашда методик қ оидаларга тўли қ риоя этишлари лозим. 3) таълим технологияларини яратиш учун профессор- ў қ итувчилар ў қ ув ма қ садларини педагогик вазифаларга айлантириш, уни кутиладиган натижага мос ҳ олда ани қ лаш кўникмасига эга бўлишлари лозим. 4) олий таълим жараёнига педагогик технологияларни татби қ этиш анъанавий ў қ итиш тизимининг му қ обили сифатида хизмат қ илиши лозим.

Қуйидаги методик вазифаларни мувафаққиятли ҳал этиш лозим: 1 ) профессор- ўқитувчилар интерфаол метод, стратегия, технология каби тушунчаларнинг мазмун-моҳиятини аниқ тушуниб олишлари лозим. Мазкур тушунчаларнинг моҳиятини тўғри англай олмаслик уларни қўллашда кўплаб методик қийинчиликларни юзага келтиради. Олий таълимда асосий эътибор ўқитиш жараёнини лойиҳалаш (технологик модел) ва режалаштириш (технологик харита)га, яъни технологизацияга қаратилиши керак ; 2 ) олий таълимда фанларни ўқитиш жараёнида интерфаол методлардан фойдаланишда методик қоидалар ва кўрсатмаларга риоя қилиниши керак. Аниқ методик кўрсатмаларга риоя этиш орқали интферфаол методларни самарали қўллаш имконияти юзага келади. Бу эса таълим сифатининг ошишига хизмат қилади ; 3) педагогика малака ошириш тармоқ марказида Таълим технологиялари ва педагогик маҳорат модулини ўқитишда асосий эътиборни профессор- ўқитувчиларни ўқитиш жараёнини лойиҳалаш ва режалаштира олиш кўникма ҳамда малакаларини ривожлантиришга қаратиш лозим; 4) фанлар бўйича таълим технологияларини яратишда хилма- хиллик, ижодийлик, инновацион ёндашувларга асосланиш, бир қолипга тушиб қолишдан сақланиш мақсадга мувофиқ. Мазкур жараёнда фанларнинг, машғулот шакллари, мавзуларнинг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ёндашиш ўринли бўлади ; 5) олий таълим муассасаларида Инновацион марказ фаолиятини йўлга қўйиш, мазкур марказ куч ва имкониятларидан профессор- ўқитувчиларнинг малакасини ошириш, илғор педагогик технологияларни кенг жорий этиш мақсадида фойдаланиш эҳтиёжи мавжуд. Таълимга инновациялар кириб келиши диалектик тавсифга эга бўлгани учун ҳам янгиликларни яратиш, жорий этиш, ўзлаштириш ва амалиётга татбиқ этишга доир вазифаларни мувафаққиятли ҳал этишга хизмат қилувчи инновацион марказ фаолиятини йўлга қўйиш ҳар жиҳатдан самарали бўлади.