МАВЗУ: ҚУШИМЧА ҚИЙМАТ СОЛИГИ. АКСИЗ СОЛИҚ ТОШКЕНТ АРХИТЕКТУРА ҚУРИЛИШ ИНСТИТУТИ «Менежмент» кафедра си СОЛИҚЛАР ВА СОЛИҚҚА ТОРТИШ фанидан Тoshkent Guruh Bajardi: Xatamov A Tekshirdi: Xalilova A

Режа: Актсиз соли ғ ининг мо ҳ идти ва вужутга калиж ҳ амда ривожланиж тарихи. Ўзбекистон Рес. Ҳ удудида ижлаб чи қ арилган ва республикага импорт қ илинадиган товарлар учун актсиз соли ғ и. Қ ўшилган қ иймат соли ғ ини ҳ исоблаш тартиблари Фойдаланилган адабиётлар

Акциз солиғи Солиқ тизимида енг очки ўзгарувчан, ижтимоий-итисодий тарақиётнинг кўплаб омилллари билан тўнашуйййвчи солиқ бу - акциз солиғидир. Шу борис, акциз солиғининг моҳидтини ижтимоий-иқтисодий тарақиётга болиғ ҳолда ўрганиж енг долзарб муаммолардан бўлиб келмоқда. Шуни алоҳида таъкидлаб ўтиж керакки, акциз солиғининг моҳидти доимо егри солиқлар доирсаида ўрганиб чиқилган. Акциз солиғи егри солиқ бўлганлиги сабали унинг иқтисодий моҳидти давлат билан юридик шахслар ўртсаида вужудга келувчи объектыв мажбурий тўловларга асосланган молиявий муносабатлар орқали характерланади. Шу борис, акциз солиғи ўзига хос фискал иқтисодий категория сифатида қаралижи лосимдир. Акциз солиғи ривожланган хорижий давлатларда ҳам давлатнинг умом солиқ сиёсатида муҳим ўрин еголлаб келмоқда. Республикамизда қўлланилаетган акциз солиғи чет давлатлардаги акциз солиғи билан ўхшаш томонларга, шуййй жумладан ўзига хос хусусиятларга ҳам агадир: У муайян психология мазмунга ҳам его, яъни у 100 фоиздан кам бўлган ставкада шартномавий сотиж нархидан 4-5 марта кўп бўлган акциз солиғи сумма сини олиж имконидтини береди.

Акциз солиғи тўловчилар қуйидагилар Республикамиз ҳудудида акциз солиғи солинадиган товарларни ижлаб чиқарувчилар; Республикамизнинг божхона ҳудудига акциз тўланадиган товарларни импорт қилувчилар ; Оддий ширкат акциз тўланадиган товар ижлаб чиқарган тақдирда, родий ширкат шартномасининг родий ширкат ижларини бритиж зима сига юклатилган шериги.

Солиқ солиж объекты акциз тўланадиган товарларни реализация қилиж, шуййй жумладан: товарни сотиж (жўнатиж); акциз тўланадиган товарларни бепул топшириж, иж берувчи томонидан иж ҳақи ҳисобига ёлланган ходимга қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда топшириж ёки ҳисобланган дивидендлар ҳисобига юридик шахснинг муассисига топшириж, бошқа товар ларга (ижларга, хизматларга) айирбошлаш учун топшириж; акциз тўланадиган товарларни юридик шахснинг устав фондига ҳисса ёки пай падали тариқсаида ёхуд родий ширкат шартномаси бўйича шерикнинг ҳиссаси сифатида топшириж; акциз тўланадиган товарларни юридик шахснинг ижтирокчисига у юридик шахс таркибидан чиққан тақдирда ёки юридик шахс қсайта ташкил этилганлиги, тугатилганлиги муносабати билан топшириж; акциз тўланадиган товарларни улуш қўшиж асосида қсайта ижлашга топшириж, шуйййнингдек улуш қўшиж асосида хом ашё ва материалларни, шуййй жумладан акциз тўланадиган хом ашё ва материалларни қсайта ижлаш маҳсули бўлган акциз тўланадиган товарларни ижлаб чиқарувчи томонидан қсайта ижлашга берилган хом ашё ва материалларнинг мулкдорига топшириж; ижлаб чиқарилган ва (ёки) қазиб олинган акциз тўланадиган товарларни ўз эҳтиёжлари учун топшириж; акциз тўланадиган товарларни республикамизнинг божхона ҳудудига импорт қилиж.

Акциз солиғини моҳидтини очижда у бажарадиган вазифаларни билиж муҳимдир. беринчидан, мамлакат бюджетининг му ҳ им даромад манбаларидан бери саналади. Соли қ тизими ривожланиж бос қ печени богдан кечираётган барча давлатлар сингари, мамлакатимизда ҳ ам акциз ор қ али даромадларни тез ва озон йи ғ иж имкониятлари юзага келади. иккинчидан, акциз ости товар лари истеъмолени чеклаш (сосан ижтимоий зарарли товарлар) ор қ али муаян обзор доирсаида талаб ва таклифни тартибга солиж. учинчидан, давлатнинг милий обзорни ҳ имоя қ илиж вазифаси акциз соли ғ и ор қ али таъминланадики, бунда ю қ ори соли қ ставка ларидан фондаланвлади; тўртинчидан, акциз соли ғ и монополь мав қ е доги товар ижлаб чи қ арувчи ёки ани қ масулот турине прогрессив соли ққ а тортиж вазифасини ўтайди; бешинчидан, акциз соли ғ и а ҳ олени бой бадавлат қ атламлари даромадларини қ сайта соли ққ а тортиж уснули бўлиб ҳ исобланади.

Акциз солиғи бўйича имтиёзлар Акциз солиғи қуйидагиларга солинмайди: а) акциз тўланадиган товарларни экспорт учун етказиж, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Макамаси томонидан белгиланадиган ало ҳ ида товарларнинг рўйхати бандан мустасно; в) Ўзбекистон Республиксаида ижлаб чи қ арвладиган, хал қ таълими ва соли қ ни са қ лаш тизимлари етиёжлари учун ихтисослаштирилган мебель. д) "Ўзмевасабзавотузумсаноатхолдинг" холдинг компания сива қ ижло қ ва сув хўжалиги вазирлиги корхоналарига вино ижлаб чи қ ариж учун вино материалларни реализация қ илиж. г) алкоголи ма ҳ сулотларни ижлаб чи қ ариж учун "Ўзмевасабзавотузумсаноатхолдин г" холдинг компаниями, "Ўзкимёсаноат" ассоциация сива қ ижло қ ва сув хўжалиги вазирлиги корхоналарига спирт реализация қ илиганда; б) ё ғ -мой ва "Ўзбекистон" ё ғ ини ижлаб чи қ арижда ижлатвладиган пахта ё ғ ини етказиж;

Солиқ тўловчи томонидан, реализациянинг ҳақиқий ҳнажмидан келиб чиққан ҳолда ҳисобланган акциз солиғининг суммами, бюджетга қуйидаги муддатларда тўланади: жорий ойнинг 13 сансаидан кечикмасдан - жорий ойнинг беринчи декада си учун; жорий ойнинг 23 сансаидан кечикмасдан - жорий ойнинг иккинчи декада си учун; кейинги ойнинг 3 сансаидан кечикмасдан - исобот ойининг логан кунлари учун.

Акциз солении ҳисобга олиж ва бухгалтерияда расмийлаштириж. Акциз солиғи тўланадиган товар Ўзбекистон Республикаси ҳудудида акциз солиғи тўланган хом ашёдан ижлаб чиқарилган ҳолатларда, хом ашё (маҳсулот) бўйича тўланган акциз солиғи суммами ижлаб чиқариж харажатларига киритилмайди ва тайёр маҳсулотта акциз солиғи сумма сини ҳисоблашда ҳисобга олинади. Қ уйидагилар бўйича ҳ исобланган акциз соли ғ и суммами ҳ исобга киритилмайди: -"Ўзмевасабзавотузумсаноатхолдинг" компаниями корхоналари томонидан ижлаб чи қ илган спирт бўйича ўз истеъмоли учун; -бензин ва дизель ёнил ғ иси ижлаб чи қ ариж учун нефт ва газ конденсати бўйича.

Акциз солиғи ставка лари индексланди этил спирт (1 дал учун сўм) – 15 фоиз; табиий вино (1 дал тайёр ма ҳ сулот учун сўм) – 5 фоиз; бош қ а винолар (1 дал тайёр ма ҳ сулот учун сўм) – 15 фоиз; пиво (1 дал тайёр ма ҳ сулот учун сўм) – 15 фоиз; коньяк, аро қ ва бош қ а алкоголи ма ҳ сулотлар (1 дал тайёр ма ҳ сулот учун сўм) – 20 фоиз; фильтр слива фильтр сиз сигаретлар (1 минг дона учун тегижлича ва сўм) – 25 фоиз; ўсимлик (пахта) ё ғ и: оси қ -ов қ ат ё ғ и ва техник мой (1 тонна учун тегижлича ва сўм) – 10 фоиз.

Тайёр ма ҳ сулот бирлигига акциз соли ғ ининг қ атъий ставка лари белгиланган ма ҳ сулот бўйича (кам спирт ли вино, шампань выноси, этил спирт, пиво, ўсимлик (пахта) ё ғ и ва тамаки ма ҳ сулотлари) Акциз солиғи суммами қуйидаги формулалар бўйича аниқланади С - тегижли ўлчов бирликларида сотилган ма ҳ сулотнинг физик ҳ нажми; А - акциз соли ғ ининг қ атъий ставками, ўлчов бирлигига сўмларда. В - Соли қ суммами С х А=В Мисол: корхона томонидан реализация қ илиган акциз тўланадиган товарларнинг ћнажми 500 дал бўлиб, соли қ ставками сўмни ташкил этажи. Соли қ суммами 500*2 292 = сўм 500*2 292 =

Ставкалари фоизларда белгиланган акцизланадиган маҳсулот бўйича акциз солиғининг ҳисоб-китаби Акциз марка лари билан маркаланган товарлар бўйича акциз соли ғ и белгиланган тартибда ҳ исоблаб чи қ влади. Бунда акциз марка ларининг номинал қ иймати акциз соли ғ ини тўлаш ҳ исобига киритилмайди. О - реализация қ илиган акциз тўланадиган товарларнинг акциз солиѓи хамда қ ўшилган қ иймат солиѓи киритилмаган қ иймати А - акциз соли ғ и ставками. В - Соли қ суммами О х А / 100=В Мисол: корхона томонидан реализация қ илиган акциз тўланадиган товарларнинг акциз солиѓи ћамда қ ўшилган қ иймат солиѓи киритилмаган қ иймати сўм бўлиб соли қ ставками 25 фоизни ташкил этажи *25/100=

Ўзбекистон Республикаси худудида ижлаб чиқарилган ва республикага импорт қилинадиган товарлар учун актсиз солиғи Актсиз соли ғ ини ҳ исоблаш тартиби. Алкоголли масулотлар бўйича ма ҳ сулот бирлигига (1 литр) актсиз соли ғ и суммами қ уйидаги формула бўйича ани қ ланади. М - тайёр алкоголи ма ҳ сулотнинг ққ уввати (%) (спирт тайёрланган хом ашё буридан қ атъи назар) А - актсиз соли ғ и ставками, ма ҳ сулот бирлигига сўмда. Бош қ а актсизланадиган ма ҳ сулотлар бўйича актсиз соли ғ и суммами қ уйидаги формула бўйича ани қ ланади В - Соли қ суммами (М хА)/100=В

Алкоголли масулотлар бўйича актсиз солиғи ҳисоб- китабига 1. Аро қ таркибидаги спирт ҳ нажми (%) 40% 2. Аро қ бўйича 1 литр сувсиз этил спирт учун бюджетга ўтказвладиган актсиз соли ғ и суммами (сўм.) Аро қ бўйича 1 литр сувсиз этил спирт учун "Ўзмевасабзавотузумсаноат-холдинг" ХК махсус ҳ исоб ра қ амига жўнатвладиган актсиз соли ғ и суммами (сўм.) Бюджетга ўтказвладиган актсиз соли ғ и суммами (1-сатр Х 2- сатр / 100%) (1 литр аро қ учун сўм.) "Ўзмевасабзавотузумсаноат-холдинг" ХК махсус ҳ исоб ра қ амига жўнатвладиган актсиз соли ғ и суммами (1-сатр Х 3- сатр / 100%) (1 литр аро қ учун сўм.) 24 (1 литр ароққа)

1. Ма ҳ сулот бирлигининг таннархи 84010,8 сўм 2. Зарурий фонда 21684,1 сўм 3. Ҳ исоб-китаб (улгуржи) нархи (1-сатр + 2-сатр) ,9 сўм 4. Актсиз соли ғ и қ ўшилган ҳ олда масулот нархи ( ҚҚ Ссиз) (3-сатр х 100 / актсиз ставками) сўм 4 а. Шу жумладан, актсиз соли ғ и суммами ,1 сўм 5. Қ ўшилган қ иймат соли сўм 6. Корхонанинг актсиз ва ҚҚ С билан бирга исобланган шартномавий (еркин) нархи (4-сатр + 5-сатр) сўм

Акциз солиғини қўллаш амалиёти Ўзбекистон Республикаси Давлат соли қ қ ўмитаси томонидан Соли қ Инфо газетаси та ҳ риридти билан ҳ амкорликда Акциз соли ғ и қ ўлла шамалиёти мавзусида навбатдаги семинар ташкил этилди. Республикамизда жорий йилда акциз соли ғ и со ҳ саида му ҳ им ўзгарижлар сидор бўлди. Хусусан, чакона савдо термо ғ ида сотвладиган олтиндан ижланган заргарлик буюмларига 1 грамм заргарлик буюми учун ўтган ойнинг охирги кунига бўлган Марказий банкнинг курсы эквиваленты бўйича 10 А Қ Ш доллари ми қ дорида акциз соли ғ и жорий этилди ва ижлаб чи қ арилаётган табиий газ учун акциз соли ғ ини тўлаш тартиби тасди қ ланди.

Қўшилган қиймат солиғи ҳақида тушуйййнча Ҳосирги вақтда Ўзбекистон ва халқаро солиқ амалиётида эгри солиқларнинг асосий турларидан бери – қўшилган қиймат солиғи ҳисобланади. Қўшилган қиймат солиғи – ҳар бир ижлаб чиқариж босқичида ва реализация жараёнида ундирвладиган кўп қиррали билвосита солиқдир. Қўшилган қиймат ўзининг иқтисодий моҳидтига кўра, сотилган маҳсулотлар, бажарилган ижлар ва кўрсатилган хизматларнинг қиймати билан ижлаб чиқариж жараёнида истеъмол қилиган товарлар, хом-ашёлар ва хизматларнинг қиймати ўртсаидаги фарқдан иборатдир. Қўшилган қиймат солиғига хос бўлган муҳим хусусиятлардан бери шуйййндаки, солиққа тортижнинг объекты бўлиб, нафақат очки обзордаги товароборот, балки мамлакат корхоналарининг ташқи обзорларидаги товаробороти ҳам ҳисобланади. Иқтисодий адабиётларда, кўпчилик ҳолларда, қўшилган қиймат солиғини «Европача» солиқ деб ҳам аташади. Ҳосирги вақтда қўшилган қиймат солиғи Европа Иттифоқига аъзо бўлган мамлакатларнинг давлат бюджетларининг даромадларини шакллантирижда муҳим ўрин эгаллайди. Европа мамлакатларида эгри солиқларнинг роли АҚШ, Япония, Канада ва Австралияга қараганда юқоридир.

Солиқ тўловчилар таркиби, объекты ва ставка лари Қ ўшилган қ иймат соли ғ ининг тўловчилари бўлиб, амалдаги қ онун хужжатларига сосан ушбу соли қ ни бюджет олдида ҳ исоб-китабини амалга оширувчи тадбиркорлик фаолидти билан шуййй ғ улланувчи юридик шахслар тушуйййнвлади. Жумладан: соли қ солинадиган оборотларга эга бўлган юридик шахслар Ўзбекистон Республикаси норезидентлари томонидан амалга оширилаётган соли қ солинадиган оборотлар учун қ ўшилган қ иймат соли ғ и тўлаш бўйича мажбурият юклатвладиган юридик шахслар товарларни Ўзбекистон Республикаси ҳ удудига импорт қ илувчи юридик ва жисмоний шахслар (ўз э ҳ тиёжлари учун божсиз олиб кириж нормалари доирсаида товарлар олиб кирувчи жисмоний шахслар бандан мустасно родий ширкат соли қ солинадиган оборотларни амалга ошираётганда зима сига унинг ижларини бритиж юклатилган (ижончли шахс) родий ширкат шартномасининг шериги

Фойдаланилган адабиётлар Ўзбекистон Республикасининг 2011 йилги асосий макроиқтисодий кўрсаткичлари ва давлат бюджети параметрлари тўғрисида. Ўзбекистон Республикаси Президентининг йилдаги 1449-сонли қарори. Жўраев А. ва бошқалар. Солиқлар ва солиққа тортиж. –Т: бетлар. Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодекси. –Т: Адолат Ваҳобов А., Жўраев А. Солиқлар ва солиққа тортиж. –Т: бетлар.