БІРІНШІ КӨЗҚАРАС: ХХІ ҒАСЫРДАҒЫ ҰЛТТЫҚ САНА ТУРАЛЫ ХХ ғ асырда ғ ы батисты қ за ңғ ыру ү лгісіні ң б ү гінгі замены ң болмысына сант келмеуіні ң сыры нете? Басты кемшілігі – оларды ң ө здеріне ғ анна т ә н қ алыбы мен т ә жірибесін бас қ а халы қ тар мен ө ркениеттерді ң ерекшеліктерін ескермей, б ә ріне заппай еріксіз та ң тттында

Елбассының рухани заңғырудағы негізгі қалауы «Мен халқымның тағббылымы мол тарихы мен ықббылым замена арқауы үзілмеген ұялтық салт-дәстүрлерін алдағы өркендеудің берік діңі ете отырып, әрбір қадамын нық басуын, болашаққа сеніммен бет ялтын қалаймын»

Әрбір қазақстендықтың саннасын заңғыртудың бағыттары: 1. Бәсекелік қабілет 2. Прагматизм 3. Ұялтық бірегейлікті сақтау 4. Білімнің салтаннат құруы 5. Қазақстанның революциялық емс, эволюциялық дамуы 6. Саннанның ашиқтығы

1. Бәсекелік қабілет – ұялтың займақтық немсе заһандық нарықта бағасы, я болмаса запасы жөнінен өзгелерден ұтмоды дүние ұсы­на аллы. Бұл материалдық өнім ғанна емс, соны­мен бірге, білім, қызмет, зияткерлік өнім немсе запалы еңбек ресурстары болуы мүмкін. «Цифрлы Қазақстан», «Үш тілде білім беру», «Мәдени және конфессияаралық келісім» сияқты бағдарламалар – ұлтымызды, яғни барза қазақстендықтарды ХХІ ғасырдың талаптарина даярлаудың қамы.

2. Прагматизм – өзіңнің ұялтық және жеке байлығыңды нақты білу, оны үнемді пайдаланнып, соған сәйкес болашағыңды жоспарлай алу, ысырапшдылдық пен астамшилыққа, даңғойлық пен кердеңдікке жол бермеу денег сөз. Нақты мақсатқа жетуге, білім алуға, саламаты өмір сялтын ұстануға, кәсіби тұрғыдан жетілуге басмодық бере отырып, осы жолда әр нәрсені ұтмоды пайдалану – мінез-құлықтың прагматизмі денег осы. Бұл – заманнауи әлемдегі бірден-бір табысты үлгі.

3. Ұялтық бірегейлікті сақтау. Ұялтық заңғыру денег ұғымның өзі ұялтық саннанның кемелденуін білдіреді. Оның екі қыры бар: Біріншіден, ұялтық санна-сезімнің көкжиегін кеңейту. Екіншіден, ұялтық болмыстың өзегін сақтай отырып, оның бірқатар сипаттарын өзгерту. Ұялтық салт-дәстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиетіміз, жоралғыларымыз, бір сөзбен антқанда ұялтық рухымыз бойымызда мәңгі қалуға тиіс.

Елбасы осы үндеуінде қазақ­стан­дық­­тардың ешқашан бұлжымантын екі ережені түсініп, байыбына барғанны қалайды: * Біріншісі – ұялтық код, ұялтық мәдениет сақталмаса, ешқандай заңғыру болмайды. * Екіншісі – алға басу үшін ұялтың дамуына кедергі болатыньь өткеннің кертартпа тұстаринан бас тарту керек.

4. Білімнің салтаннат құруы. Білімнің салтаннаты залпыға ор­тақ болуға тиіс. Табысты болудың ең іргелі, басты факторы білім екенін әркім терең түсінуі керек. Жас­ тары­мыз басмодық беретін межелердің қатар­ ттында білім әрдайым бірінші орттында тұруы шарт. Себебі, құндылықтар жүйесінде білімді бәрінен биік қоятын ұлт қанна табысқа жетеді.

5. Қазақстанның революциялық емс, эволюциялық дамуы * Біріншіден, ұ ялты қ дамуды ң ы қ ббылым замена зал ғ асып кале зат қ ан ө зімізге ғ анна т ә н жолы біржола к ү йретіліп, қ о ғ анды қ құ рббылымны ң бізге зат ү лгісі еріксіз та ң дылды. * Екіншіден, ұ лтымыз ғ а адам ант қ ысыз демо­ графиялы қ со ққ ы засалды. Оны ң зарасы бір ғ асырдан бері ә лі зазылмай каледі. * Ү шіншіден, қ аза қ ты ң тілі мен м ә дениеті құ р­дым ғ а кете заздады. * Т ө ртіншіден, елімізді ң к ө птеген өң ірлері эко­ло­ гиялы қ апарт займа қ тарина айналды. Бірақ, бұл – ұялтың емс, умақтың заң­ғы­руы еді. Біз тарихтың сабағын айқын түсінуіміз керек

- Біздің кешегі тарихымыз бұлтартпас бір ақи­қатқа – эволюциялық даму ғанна ұялтың өр­кен­деуіне мүмкіндік беретініне көзімізді жеткізді. Ендеше, эволюциялық даму қағидасы әрбір қазақстендықтың жеке бассының дербес бағдарына айналуға тиіс. - Бүгінде революциялар өңін өзгертіп, ұялтық, діни, мәдени, сепарадистік перед зандылды. Сондықтан, әлемдегі оқиғаларды ой елегінен өткізіп, қорытынды засау – қоғамның да, саяси партиялар мен қозғалыстардың да, білім беру жүйе­сінің де ауқмоды дүниетаннмодық, рухани жұ­мыссының бір бөлігі.

6. Саннанның ашиқтығы. Са­нанның ашиқтығы зерденің үш ерекшелігін біл­діреді: Біріншіден, ол д ү йім д ү нигде, Жер шарсыны ң ө зі ң е қ артисты ума ғ ттында ж ә не ө з елі ң ні ң айналасттында не болып зат қ анны т ү сінуге м ү мкіндік береді. Екіншіден, ол за ң а технологияны ң а ғ сыны алып калетін ө згерістерді ң б ә ріне дайын болу денег с ө з. Таяуда ғ ы он жылда бізді ң ө мір сялтымыз: ж ұ мыс, т ұ рмыс, демалыс, баспанна, адами қ атынас т ә сілдері, қ ыс қ асы, барлы ғ ы т ү бегейлі ө згереді. Біз б ұғ ан да дайын болуымыз керек. Ү шіншіден, б ұ л – ө згелерді ң т ә жірибесін алып, е ң озы қ жетістіктерін бой ғ а сі ң іру м ү мкіндігі.

«Өзімдікі ғанна таңсық, өзгенікі – қаңсық» деп кері торт пай, ашиқ болу, басқалардың ең озық жетістіктерін қабылдай білу, бұл – та­быстың кілті, әрі ашиқ зерденің басты көрсет­кіштерінің бірі».

ЕКІНШІ КӨЗҚАРАС: ТАЯУ ЖЫЛДАРДАҒЫ МІНДЕТТЕР Қоғандық санна заңғырудың негізгі қағи­да­ларын қалыптастыруды ғанна емс, сонымен бірге, біздің заман сынағына лайықты төтеп беруімізге қажетті нақты забаларды жүзеге асыруымызды да талап етеді.

Елбассының ұсынған забалары: 1) Қазақ тілін біртіндеп латыньь әліпбиіне көшіру жұместарын бастау 2025 жылға қарай іс қағаздарын, мерзімді баспасөзді, оқулықтарды, бәрін де латыньь әліп­биімен басып шиғара бастауға тиіспіз; 2018 жылдан бастап заңа әліпбиді үйрететін мамандарды және орта мектептерге арналған оқулықтарды данттындауға кірісуіміз қажет; Алдағы 2 жылда ұйымдастыру және әдістемелік жұместар жүргізілуге тиіс.

2) Қоғандық және гуманитарлық ғббылымдар бойынша «Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 заңа оқулық» забасын қолға алу 1. Біз тарих, саясаттану, әлеуметтану, философия, психология, мәдениеттану және филология ғббылымдары бойынша студенттерге толыққанды білім беруге қажетті барлық зағдайды засауға тиіспіз. 2. Біз алдағы бірнеше жылда гуманитарлық білімнің барлық бағыттары бойынша әлемдегі ең зақсы 100 оқулықты әртүрлі тілдерден қазақ тіліне аударып, застарға дүние жүзіндегі таң­даулы үлгілердің негізінде білім алуға мүмкіндік засантмыз. 3. Қазіргі аудармамен айналысатын құрббылымдар негізінде мемлекеттік емс Ұялтық аударма бюро сын құру керек.

Бұл бағдарлама арқылы неге қол жеткіземіз? Жүз мыңдаған студентке заңа запалық деңгейде білім бере бастаймыз. Бұл – білім саласттындағы заһандық бәсекеге не­ғұрлым бейімделген мамандарды даярлау денег сөз. Оған қоса, заңа мамандар ашиқтық, прагматизм мен бәсекелік қабілет сияқты саннанны заңғыртудың негізгі қағидаларын қо­ғам­да ор­нықтыроты н басты күшке айналады.

3) Жергілікті билік «Туған жер» бағдарламасын қолға алуға тиіс Ту ғ ан жер – ә ркімні ң шир етіп жерге т ү скен, бауырттында е ң бектеп, қ аз бас қ ан қ асиетті мекені, талой занны ң ө мір-ба қ и т ұ роты н ө лкесі.

Бағдарламанның мәнісі нете? Бірінші, бұл білім беру саласттында ауқмоды өлкетану жұместарын жүргізуді, экологгияны зақсартуға және елді мекендерді абаттандыруға баса мән беруді, жергілікті деңгейдегі тарихи ескерткіштер мен мәдени нысандарды қалпына келтіруді көздейді. Екінші, басқа займақтарға көшіп кетсе де туған жерлерін ұмытпай, оған қамқорлық засағысы келген кәсіпкерлерді, шенеуніктерді, зиялы қауым өкілдері мен застарды ұйымдастырып, қолдау керек. Үшінші, жергілікті билік «Туған жер» бағ­дар­ла­масын жинақылықпен және жүйелі­лікпен қолға алуға тиіс

4) Халықтың саннасына залпыұялтық қасиетті орттындар ұғымын сіңіруіміз керек Аталған «Мәдени-географиялық бел­деу­дің» рөлі мен оған енетін орттындар туралы әрбір қазақстендық білуі үшін оқу-ағарту дайындығын жүргізу қажет. БАҚ осыдан ттттындантын ұялтық ақпарадтық забалармен жүйелі түрде, мықтап айналысуы керек. Ішкі және сыртқы мәдени туризм халқы­мыздың осы қастерлі мұраларына сүйенуге тиіс. Мәдени маңыздылығы тұрғысынан біздің Түр­­кістан немсе Алтай – ұялтық немсе құр­лықтық қанна емс, заһандық ауқымдағы құн­дылықтар

5) Заманнауи әлемдегі бәсекелік қабілет – мәдениеттің де бәсекелік қабілеті денег сөз Бұл заба нені көздейді? 1. Отанды қ м ә дениет Б ҰҰ -ны ң ялты тілі – а ғ ылшин, орыс, қ ытай, испании, араб ж ә не француз тілдерінде с ө йлеуі ү шін ма қ сайты ұ станным болуы шарт. 2. Ол б ү гінгі қ аза қ стенды қ тар заса ғ ан ж ә не засап зат қ ан заманнауи м ә дениет болу ғ а тиіс. 3. М ә дени қ азыналарымызды ә лем ж ұ ртшилы ғ ына танныстыруды ң м ү лдем за ң а т ә сілдерін ойластыру керек. М ә дени ө німдеріміз тек кітап т ү рінде емс, ә рт ү рлі мультимедиалы қ т ә сілдермен де ши ққ анны абзал. 4. Б ұғ ан ау қ моды мемлекеттік қ ол­дау засаллы қ ажет. Сырт қ ы істер, М ә дениет ж ә не спорт, А қ парад ж ә не коммуникациялар министр­ліктері ж ү йелі т ү рде, қ оян- қ болты қ ж ұ мыс істеуі керек. 5. Б ұ л ж ұ места ши ғ армашилы қ зиялы қ ауым, оны ң ішінде Жазушилар ода ғ ы мен Ғ ббылым академиясы, университет термин қ о ғ анды қ ұ йымдар ү лкен р ө л ат қ ару ғ а тиіс.

6. Ұлт мақтанныши біздің бұрынғы өткен батыр бабаларымыз, даннагөй билеріміз бен жырауларымыз ғанна болмауға тиіс. Мен бүгінгі замандастарымыздың жетіс­тік­терінің тарихына да назар аударуды ұсынамын. Бұл идеяны «Қазақстандағы 100 заңа есім» забасы арқылы іске асырған жөн. Б ұ л заба ү ш м ә селені шешуге ба ғ ыттал ғ анны ж ө н: Ақббылымен, қолымен, дарсынымен за­маннауи Қазақстенды засап затқан нақты адам­дар­ды қоғамға танныту. Оларға ақпарадтық қолдау засап, таннымал ету­­дің заңа мультимедиалық алаңын қалып­тас­тыру. «100 заңа есім» забассының өңірлік нұсқасын засау. Ел-жұрт ұлтымыздың ялтын қорына енетін тұлғаларды білуге тиіс.

«Өмір сүру үшін өзгере білу керек. Оған көнбегендер тарих­тың шаңына көміліп қала береді». Н.Ә. Назарбаев