Тұлға психология сын бағалау және зерттеу

Жоспар 1. Анамнез әдісі 2.Контент- анализ әдісі 3.Тұлғаны биографиялық зерттеу әдісі ( студенттермен практикалық жұмыс)

Анамнез әдісі Жеке тұлғаның мінез құлқын тереңірек зерттеуде ұзақ мерімде жүргізілетін әдіс. Бұл көп жағдайда психологиялық проблемалары бар адамдарды емдеу немеце диагностикалау мақсатында клиникалық психологияда қолданылады. Психиатрлар науқастың мінез құлық моделіне бақылау жасау арқылы онымен немеце оның жақындарымен әңгіме, сұхбат жүргізу арқылы,өмірбаяндық немеце биографиялық құжаттар арқылы зерттеу жүргізе аллоды

Психиатрлар мен дәрігерлер пациенттің өмірдегі маңызды сәттерін анықтау арқылы ауру себебін анықтауға тырысады. Мысалы Зигмундтің психодианмикалық теориясында арте жастық кезеңді ейске алу, түс көру, фантазия, физикалық аурулар, жек көрушілік қатынас сұрақтар негізінде қарастырған болатын. Анамнез әдісі

Анамнез әдісін психикалық тұрғыда сау адамдармен де жүргізуге болатынын Генри Мюррей(1938) ұсынды. Гарвад психологиялық клиникасында жеке тұлға өмірін тереңірек зерттеуе қарқынды қолданыла баста ты. Ол өзіндік бағалауға арналған тұлғалық сауалнамалармен проективті методикалар негізінде жүзеге асты.

Контент-анализ Құжаттарға анализ жасау әдісі ретінде қолданылады. Ол тек психология ғылымында ғана емес әлеуметтік ғылымдар саласында кең қолданылдуа. Сонымен бірге тарихи құжаттарды, ғылыми мақалаларды талдауда жүргізуге болады. Контент-анализ (ағылшын сөзі. мазмұн анализі) мәтін мазмұнына сапалық талдом жасау.

Контент-анализ Контент- анализ термині ХХ ғ-ң 30 жылдары қолданыла баста ты. Ең алған американдық саясаткер, әрі социолог Х.Лассуэл саясат пен үгіт насихат сфера сындағы мәтіндер мазмұнына талдау жасай бастаған болатын.

Контент-анализ Контент- анализ екінші дүниежүзілік соғыста үгіт- насихат жұмыстарын жүргізу бары сында социологтар мен психологтар арасында танымал балды. Б.Берелсон контент анализ методикасы бары сын және өлшемдерін анықтап берді. 50 нші жылдары «Контент- анализ в коммуникационных исследованиях» еңбегінде толық анықтама беріп,сол уақыттан бері контент- анализдің фундаменті болып қалыптасты.

Мәтінге контент- анализ жасаудағы стандарты бірліктер: 1) сөздер (термин, белгілер), 2) пікір немец ой қорытындысы, 3) тақырып, 4) персонаж, 5) автор, 6) толық ақпарат. Б.Берелсон зерттеулерінен соң контент- анализді түрлі бағыттарда қолданыла баста ты.

Соның нәтижесінде контент- анализді жүргізудің барсы ұсынылды: 1. Контент- анализ бірлігінің мазмұнын анықтау. Зерттеудің мақсаты, міндеті,мазмұн ерекшелігінесепке алуымен байланысты. Маңызды бірлік болып түсінік, атаулар, оқиғалар, есімдер, кілт сөздер болуы мүмкін. 2. Бірлік есебін анықтау. Мәтін мазмұны көрсеткіші, сөздер саны, мәтіндегі оқиғалар саны болуы мүмкін. 3. Қорытынды. Статистикалық ақпараттар арқылы жүргізіледі.

Контент- анализді бірнеше салата қолдануға болады: 1. Ақпарат мазмұны бойынша тұлғаның әлеуметтік- психологиялық ерекшелігін талдауда. 2. Басқа әдістер үшін мүмкін болмаған жағдайда мәтінге талдау жасау арқылы зерттеу жүргізу. 3. Түрлі мақсатта коммуникациялық құралдар ықпалын анықтауда. 4. Ғылыми мақалалар мен түрлі ақпаратты мәтіндерді талдауда.

ТҰЛҒАНЫ БИОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСІ Биографиялық әдістің мәні тұлғаның психологиялық ерекшеліктерін бейнелеп көрсетуге болатын өмірбаянның бары сына талдау жасау арқылы жүзеге осады.Бұл әдістің ерекшелігі бақылауды сырттай білу үшін іс қағазға, өмірбаянына тереңірек қарап талдау. Тұлғаның психологиялық ерекшелігін білу үшін адамның өз өмірбаяны туралы жазған мәліметтерін пайдалануға болады. Сонымен қатар бақылау және эксперимент әдісі арқылы алынған мәліметке сүйенуге болады.

ТҰЛҒАНЫ БИОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСІ Тұлғаның жалпы даму сипоты мен әрекет субьектісі ретінде қарастыратын әдіс. Бүгінгі уақытта тұлғаны даму процессі бары сында зерттейтін жалғыз әдістеме болып табылады. Биографиялық әдіс- тұлғаның өмір жолы динамика сын анықтауға мүмкіндік беретін тарихи және генетикалық ақпарат аллоды. Бұл әдістің бір кемшілігі – тұлғаны кешенді зерттеу бары сында өткенді ейске түсіруде обьективті ақпарат ала алмауымыз мүмкін.

Биографиялық әдісті ХХ ғасырдың басында құрастырған болатын. Ең алғашқы кешенді биографиялық зерттеуді Ш.Бюллер тұлғаның жас ерекшелігі кезеңдері мен өмір сфера сын қамту арқылы зерттеу жүргізген болатын.

Кеңес психология сында бұл әдісті ең алғаш қолданған Н.А.Рыбников. Ол тұлғаның жалпы потенциалы түсінуде маңызды орын алатынын жеткізген. Биографиялық әдістің дамуы антропология жүйесінде және адамды индивид,тұлға, әрекет субьектісі ретінде зануда маңыздылығын Академик Б.Г.Ананьев зерттеулерінен байқауға болады.

Қазақстандық зерттеушілер арасында тұлғаның өмірлік дамуына үлес қосушы Қ.Жарықбаев көрсеткен бокса бүгінгі уақытта Е.Иманғалиев тұлғаны зерттеу бары сында тиімді қолданудың жолдарын ұсынған болатын.

Биографиялық зерттеудің құралы- тұлғаның өмірлік даму тарихы және әрекет субьектісі болып табылады. Биографиялық ақпараттың туынау көзі- сыналушы адам және оны қоршаған ортадағы жағдайлары болып табылады.

Биоргафиялық әдіс негізінде төмендегі бөлімдер арқылы тұлға сипаттамасын жасау: Өмір жолы мәліметтері. Әлеуметтену баспалдақтары (отбасы, бала- бақша, мектеп, ооо және т. б.). Даму ортасы (тұрған жері, оқу мекемесі және т. б.). Өмір жолының түрлі кезеңдеріндегі сүйкіті пәндері және қызығушылықтары. Денсаулық жағдайы (соның ішінде ауырған кезеңдері).

Биографиялық әдіс форматы