Л i т а р а т у р а 1. Фiзiчная геаграфiя Беларусi. Пад рэд. Б.М.Гурскага, К.К.Кудло. Мн., Геаграфiя Беларусi. Энцыклапедычны даведнiк. Мн., География Белоруссии. Под ред. В.А. Дементьева, Н.Т. Романовского и др. Мн., Энцыклапедыя природы Беларусi у 5-цi т. Мн., Природная среда Беларуси/ под ред. В.Ф.Логинова. Мн., с. 6. Нацыянальны атлас Беларуси. Мн., 2002.

ДАДАТКОВАЯ ЛІТАРАТУРА 1. Высоцкий Э.А., Демидович Л.А. и др. Геология и полезные ископаемые Республики Беларусь. Мн., Климат Беларуси. Под ред. В.Ф.Логинова. - Мн., Ландшафты Белоруссии. Под ред. Г.И.Марцинкевич, Н.К.Клицуновой. Мн., Матвеев А.В., Гурский Б.Н., Левицкая Р.И. Рельеф Белоруссии. Мн., Основы геологии Беларуси / под ред. А. С. Махнача, Р. Г. Горецкого, А. В. Матвеева, Я. И. Аношко. Мн., с. 6. Геология Беларуси/ А.С.Махнач, Р.Г.Гарецкий, А.В.Матвеев и др. – Мн.: ИГН НАН Беларуси, с. 7. Полезные ископаемые Беларуси / Редкол.: П.З.Хомич и др. – Мн.: Адукацыя и выхаванне, – 528 с. 8. Геаграфія глебаў з асновамі глебазнаўства/ Пад рэд.В.С.Аношкі. – Мн.: БДУ, – 329 с. 9. Геоморфология Беларуси /под ред. О.Ф.Якушко. Мн., с. 10. Прогноз изменения окружающей природной среды Беларуси на гг. /под ред. В.Ф.Логинова. Мн., с. 11. Лопух П.С. Гідраграфія Беларусі. Мн., с.

ПЛАН ЛЕКЦЫІ Геаграфічнае становішча Беларусі. 2. Агульныя асаблівасці природы. 3. Даследаваннасць природных умоў.

Геаграфічнае становішча Беларусі.

Крайнія пункты Беларусі Паўночны - на поўнач ад в озера Асвея, каля вёсак Гаўрыліна і Прошкі Верхнядзвінскага раёна на рацэ Сінюха (координаты 56 о 10 пн. ш. 28 о 08 ус. д. Паўночны - на поўнач ад в озера Асвея, каля вёсак Гаўрыліна і Прошкі Верхнядзвінскага раёна на рацэ Сінюха (координаты 56 о 10 пн. ш. 28 о 08 ус. д. Паўднёвы - у Брагінскім раёне каля вёскі Ніжнія Жары на Дняпры (координаты – 51 о 16 пн.ш., 30 о 33 у.д.). Паўднёвы - у Брагінскім раёне каля вёскі Ніжнія Жары на Дняпры (координаты – 51 о 16 пн.ш., 30 о 33 у.д.). Заходні - у Камянецкім раёне каля вёсак Крынкі і Навасёлкі на рацэ Заходні Буг (координаты – 23 о 11 у.д. 53 о 23 пн.ш.). Заходні - у Камянецкім раёне каля вёсак Крынкі і Навасёлкі на рацэ Заходні Буг (координаты – 23 о 11 у.д. 53 о 23 пн.ш.). Усходні - у Хоцімскім раёне каля вёскі Ліпаўка на рацэ Жадунька (координаты – 32 о 47 у.д. 52 о 23 пн.ш.). Усходні - у Хоцімскім раёне каля вёскі Ліпаўка на рацэ Жадунька (координаты – 32 о 47 у.д. 52 о 23 пн.ш.). З поўначы на поўдзень тэрыторыя Беларусі працягваецца на 4 о 54. З поўначы на поўдзень тэрыторыя Беларусі працягваецца на 4 о 54. З заходу на ўсход тэрыторыя Беларусі працягваецца на 9 о 36. З заходу на ўсход тэрыторыя Беларусі працягваецца на 9 о 36.

Асаблівасці природы. Усходне-Еўрапейская платформа. Усходне-Еўрапейская платформа. Раўнінны ледніковы рельеф ( h сер. – 160 м, h min. – 80 м, h max. – 345 м (г. Дзяржынская). Раўнінны ледніковы рельеф ( h сер. – 160 м, h min. – 80 м, h max. – 345 м (г. Дзяржынская). Умераны вільготны пераходны ад марскога да кантынентальнага клімат. Умераны вільготны пераходны ад марскога да кантынентальнага клімат. Густая гідраграфічная сетка – 20,8 тыс. рак і ручаёў агульнай працягласцю 90,6 тыс. км; больш за 10 тыс. азёр. Густая гідраграфічная сетка – 20,8 тыс. рак і ручаёў агульнай працягласцю 90,6 тыс. км; больш за 10 тыс. азёр. Занальныя глебы – дзярнова-падзолістыя (1,5-2% гумуса). Занальныя глебы – дзярнова-падзолістыя (1,5-2% гумуса). Прыроднае расліннае покрывалл – 2/3 тэрыторыі; Прыроднае расліннае покрывалл – 2/3 тэрыторыі; лесная расліннасць – 38,5 %; лесная расліннасць – 38,5 %; луговая расліннасць – 15,5 %; луговая расліннасць – 15,5 %; болотная расліннасць – 11,5 %; болотная расліннасць – 11,5 %; хмызнякі – 3 %. хмызнякі – 3 %. Фізіка-геаграфічнае раянаванне – 5 правінцый, 14 округ, 49 раёнаў. Фізіка-геаграфічнае раянаванне – 5 правінцый, 14 округ, 49 раёнаў.

Этапы даследаванняў. 1. Дарэвалюцыйны - да гг. – ВКЛ, Рэч Паспалітая, Расія. 1. Дарэвалюцыйны - да гг. – ВКЛ, Рэч Паспалітая, Расія. 2. Даваенны - да 1939 г. – БССР, без Заходняй Беларусі. 2. Даваенны - да 1939 г. – БССР, без Заходняй Беларусі. 3. Сучасны - пасля 1945 г. – БССР і РБ у сучасных межах. 3. Сучасны - пасля 1945 г. – БССР і РБ у сучасных межах.

Асаблівасці даследаванняў на 1 этапе. Эпізадычны характер. Эпізадычны характер. Разрозненнасць даследаванняў. Разрозненнасць даследаванняў. Станаўленне навуковых устаноў. Станаўленне навуковых устаноў. Слабая дэферэнцыяцыя геаграфічнай навукі. Слабая дэферэнцыяцыя геаграфічнай навукі. Пачатак сістэматычных назіранняў. Пачатак сістэматычных назіранняў.

Буйнейшыя экспедыцыі: - Акадэмічная пад кіраўніцтвам І.І.Ляпёхіна (1773 г.); - Акадэмічная пад кіраўніцтвам І.І.Ляпёхіна (1773 г.); - Акадэмічная пад кіраўніцтвам В.М.Севяргіна ( гг.); - Акадэмічная пад кіраўніцтвам В.М.Севяргіна ( гг.); - Ваенных тапографаў па ініцыятыве Я.І.Струвэ пад кіраўніцтвам К.І.Тэннера ( гг.); - Ваенных тапографаў па ініцыятыве Я.І.Струвэ пад кіраўніцтвам К.І.Тэннера ( гг.); - Комплексная Заходняя пад кіраўніцтвам І.І.Жылінскага ( гг.) - Комплексная Заходняя пад кіраўніцтвам І.І.Жылінскага ( гг.)

Картаграфаванне тэрыторыі 1. Радзівілаўская карта ВКЛ, 1613 г., Амстэрдам. (Мікалай Крыштаф Радзівіл (Сіротка)). 1. Радзівілаўская карта ВКЛ, 1613 г., Амстэрдам. (Мікалай Крыштаф Радзівіл (Сіротка)). 2. Кніга Бальшому чарцяжу, 1627 г., выдадзена І.Новікавым у 1773 г. 2. Кніга Бальшому чарцяжу, 1627 г., выдадзена І.Новікавым у 1773 г. 3. Карты Польшчы Рыццы Заноні на 24 лістах, каардынатная сетка, М 1: , XYIII ст.. 3. Карты Польшчы Рыццы Заноні на 24 лістах, каардынатная сетка, М 1: , XYIII ст.. 4. Карты экспедыцыі военных тапографаў, ХІХ ст., пункты трыангуляцыі, масштаб – 1: , 1: , 1:84 000,1: Карты экспедыцыі военных тапографаў, ХІХ ст., пункты трыангуляцыі, масштаб – 1: , 1: , 1:84 000,1:42 000

Геалагічныя і геамарфалагічныя даследаванні 1. Адкрыты карысныя выкапні - (І.І.Ляпёхін – гліны, болотныя жалезныя руды, В.М.Севяргін – крамністы песок, Р.П.Гельмерсен – торф, фасфарыты, А.Э.Гедройц – мергель) 1. Адкрыты карысныя выкапні - (І.І.Ляпёхін – гліны, болотныя жалезныя руды, В.М.Севяргін – крамністы песок, Р.П.Гельмерсен – торф, фасфарыты, А.Э.Гедройц – мергель) 2. Усталявалася ледніковая тэорыя ўтварэння рельефа (Р.П.Гельмерсен, А.Э.Гейдройц, С.М.Нікіцін) 2. Усталявалася ледніковая тэорыя ўтварэння рельефа (Р.П.Гельмерсен, А.Э.Гейдройц, С.М.Нікіцін) 3. Складзена стратыграфічная схема даантропогеновых адкладаў (Р.П.Гельмерсен, Э.І.Эйхвальд) 3. Складзена стратыграфічная схема даантропогеновых адкладаў (Р.П.Гельмерсен, Э.І.Эйхвальд) 4. Складзены стратыграфічныя схемы антропогеновых адкладаў (А.М.Карнажыцкі, П.Я.Армашэўскі, А.Б.Місуна, М.І.Крыштафовіч – неаднаразовасць зледзяненняў) 4. Складзены стратыграфічныя схемы антропогеновых адкладаў (А.М.Карнажыцкі, П.Я.Армашэўскі, А.Б.Місуна, М.І.Крыштафовіч – неаднаразовасць зледзяненняў) 5. Першыя спробы класіфікацыі рельефа (П.А.Туткоўскі) 5. Першыя спробы класіфікацыі рельефа (П.А.Туткоўскі) 6. Першыя геамарфалагічныя карты (А.Б.Місуна,1901 г.) – карта тэрыторыі ад Зах.Дзвіны да Нёмана ( М.1 : ). 6. Першыя геамарфалагічныя карты (А.Б.Місуна,1901 г.) – карта тэрыторыі ад Зах.Дзвіны да Нёмана ( М.1 : ).

Гідралагічныя і кліматычныя даследаванні 1.Будаўніцтва суднаходных і лесасплаўных каналаў (Дняпроўска-Бугскі, гг., Агінскі, гг., Аўгустоўскі, гг., Бярэзінская водная сістэма, ). 1.Будаўніцтва суднаходных і лесасплаўных каналаў (Дняпроўска-Бугскі, гг., Агінскі, гг., Аўгустоўскі, гг., Бярэзінская водная сістэма, ). 2. Фарміраванне сеткі гідрапастоў (Віцебск (1808), Тураў (1813), Гомель (1813), Барысаў (1868)) 2. Фарміраванне сеткі гідрапастоў (Віцебск (1808), Тураў (1813), Гомель (1813), Барысаў (1868)) 3.Фарміраванне сеткі метэастанцый ( Магілёў-1808 г., Віцебск – 1810 г., Горкі – 1840 г.);У 1913 г. – каля 100 метэастанцый і пастоў (дзяржаўныя, пры навучальных установах і прыватныя). 3.Фарміраванне сеткі метэастанцый ( Магілёў-1808 г., Віцебск – 1810 г., Горкі – 1840 г.);У 1913 г. – каля 100 метэастанцый і пастоў (дзяржаўныя, пры навучальных установах і прыватныя). 4. Буйнейшыя працы па гідралогіі – Я.У.Апокаў – Аб выпарэнні з паверхні речных басейнаў, 1911; Рэжым рачнога сцёку ў бассейне Верхняга Дняпра (да г.Кіева) і яго састаўных участок,1913. А.П.Сапуноў – Река Зап.Двина: историко-географический обзор (2 тома), Буйнейшыя працы па гідралогіі – Я.У.Апокаў – Аб выпарэнні з паверхні речных басейнаў, 1911; Рэжым рачнога сцёку ў бассейне Верхняга Дняпра (да г.Кіева) і яго састаўных участок,1913. А.П.Сапуноў – Река Зап.Двина: историко-географический обзор (2 тома), Буйнейшыя працы па метэаралогіі – А.І.Ваейкаў Клімат Палесся, Буйнейшыя працы па метэаралогіі – А.І.Ваейкаў Клімат Палесся,1897

Даследаванні глебаў, расліннасці, жывёльнага свету 1. Створаны навуковыя ўстановы – Горы-Горацкі земляробчы інстытут, 1848 г. ( з 1833 г. – земляробчая школа); Вопытная болотная станция,1911 г., Мінск. 1. Створаны навуковыя ўстановы – Горы-Горацкі земляробчы інстытут, 1848 г. ( з 1833 г. – земляробчая школа); Вопытная болотная станция,1911 г., Мінск. 2. Картаграфаванне глебаў – (К.С.Весялоўскі, У.І.Часлаўскі, М.М.Сібірцаў, К.Д.Глінка – другая палова XIX ст.) 2. Картаграфаванне глебаў – (К.С.Весялоўскі, У.І.Часлаўскі, М.М.Сібірцаў, К.Д.Глінка – другая палова XIX ст.) 3. Меліярацыя глебаў – работа Заходняй экспедыцыі па асушэнню болот Палесся ( гг.) – 4460 км меліярацыйных каналаў 3. Меліярацыя глебаў – работа Заходняй экспедыцыі па асушэнню болот Палесся ( гг.) – 4460 км меліярацыйных каналаў 4. Вывучэнне відавога складу расліннасці – ( гг.) Э.Ліндэман, К.Чалоўскі, В.В.Пашкевіч, І.К.Пачоскі, К.В.Рэгель, І.К.Крэер 4. Вывучэнне відавога складу расліннасці – ( гг.) Э.Ліндэман, К.Чалоўскі, В.В.Пашкевіч, І.К.Пачоскі, К.В.Рэгель, І.К.Крэер 5. Сістэматызацыя відаў жывёл – экспедыцыя военных тапографаў, А.М.Нікольскі, В.Н.Шнітнікаў 5. Сістэматызацыя відаў жывёл – экспедыцыя военных тапографаў, А.М.Нікольскі, В.Н.Шнітнікаў

Комплексныя геаграфічныя працы 1. Першыя спробы фізіка-геаграфічнага раянавання – Г.І.Танфільеў (1897), У.П.Сямёнаў (1905), Я.П.Зяблоўскі (пачатак ХХ ст.) 1. Першыя спробы фізіка-геаграфічнага раянавання – Г.І.Танфільеў (1897), У.П.Сямёнаў (1905), Я.П.Зяблоўскі (пачатак ХХ ст.) 2. Апісанне асобных рэгіёнаў – А.Кіркор Живописная Россия 3 том (Белорусское и Литовское Полесье); 2. Апісанне асобных рэгіёнаў – А.Кіркор Живописная Россия 3 том (Белорусское и Литовское Полесье); Россия.Полное географическое описание нашего Отечества, пад рэд. У.П.Сямёнава, т.9,Верхнее Поднепровье и Белоруссия»; Россия.Полное географическое описание нашего Отечества, пад рэд. У.П.Сямёнава, т.9,Верхнее Поднепровье и Белоруссия»; польскія выданні – М.Балінскі, С.Валасовіч, А.Рэман. польскія выданні – М.Балінскі, С.Валасовіч, А.Рэман.

Асаблівасці даследаванняў на 2 этапе. Наяўнасць матэрыялу даследаванняў папярэдняга этапу. Наяўнасць матэрыялу даследаванняў папярэдняга этапу. Мэтанакіраванасць даследаванняў. Мэтанакіраванасць даследаванняў. Вывучэнне ўсёй тэрыторыі Беларусі ў тагачасных межах. Вывучэнне ўсёй тэрыторыі Беларусі ў тагачасных межах. Правядзенне даследаванняў навуковымі і вучэбнымі ўстановамі Правядзенне даследаванняў навуковымі і вучэбнымі ўстановамі Інбелкульт (1922 г.) Інбелкульт (1922 г.) АН БССР (1929 г.) АН БССР (1929 г.) Розныя НДІ (Інстытут геалагічных навук, 1927 г.; Інстытут аграглебазнаўства і ўгнаенняў, 1933 г.) Розныя НДІ (Інстытут геалагічных навук, 1927 г.; Інстытут аграглебазнаўства і ўгнаенняў, 1933 г.) Вучэбныя ўстановы (БДУ, БСГА і інш.) Вучэбныя ўстановы (БДУ, БСГА і інш.) Станаўленне першых айчынных навуковых школ. Станаўленне першых айчынных навуковых школ. Супярэчлівы характер перыяду. Супярэчлівы характер перыяду.

Картаграфаванне тэрыторыі 1. Складзены тэматычныя карты. 1. Складзены тэматычныя карты.

Геалагічныя і геамарфалагічныя даследаванні 1. Праведзена 10-вёрстная ( гг.) і больш падрабязная ( гг.) геалагічныя здымкі тэрыторыі (П.А.Туткоўскі, А.М.Жырмундскі, Г.Ф.Мірчынк, М.М.Жукаў, С.М.Булыга). 1. Праведзена 10-вёрстная ( гг.) і больш падрабязная ( гг.) геалагічныя здымкі тэрыторыі (П.А.Туткоўскі, А.М.Жырмундскі, Г.Ф.Мірчынк, М.М.Жукаў, С.М.Булыга). 2. Стратыграфія антропогеновых адкладаў і іх картаграфаванне (М.М.Цапенка, М.Ф.Бліадухо, Е.В.Шанцэр). 2. Стратыграфія антропогеновых адкладаў і іх картаграфаванне (М.М.Цапенка, М.Ф.Бліадухо, Е.В.Шанцэр). 3. Навуковая школа М.М.Цапенка (карта чацвярцічных адкладаў М 1: , схема стратыграфіі і г.д.) 3. Навуковая школа М.М.Цапенка (карта чацвярцічных адкладаў М 1: , схема стратыграфіі і г.д.) 4. Навуковыя працы М.Ф.Бліадуха (Матэрыялы да геалагічнага і геамарфалагічнага вывучэння Беларусі (1931) – генетычныя тыпы чацвярцічных адкладаў; тыпы ландшафтаў; сувязь рельефа з геалагічнай будовай. 4. Навуковыя працы М.Ф.Бліадуха (Матэрыялы да геалагічнага і геамарфалагічнага вывучэння Беларусі (1931) – генетычныя тыпы чацвярцічных адкладаў; тыпы ландшафтаў; сувязь рельефа з геалагічнай будовай. 5. Першы падручнік па геалогіі Уступ у геалогію Беларусі (1930) – Ф.В.Лунгерсгаузен. 5. Першы падручнік па геалогіі Уступ у геалогію Беларусі (1930) – Ф.В.Лунгерсгаузен.

Гідралагічныя і кліматычныя даследаванні 1. Фарміраванне сеткі гідрапастоў (170) і станцый (першая станция на р.Ведрыч, Рэчыца, 1928 г.) 1. Фарміраванне сеткі гідрапастоў (170) і станцый (першая станция на р.Ведрыч, Рэчыца, 1928 г.) 2. Служба гідралагічных прагнозаў (1931 г.) 2. Служба гідралагічных прагнозаў (1931 г.) 3. Водны кадастр ( гг., 130 рак і 15 азёр). 3. Водны кадастр ( гг., 130 рак і 15 азёр). 4. Ацэнка гідраэнергарэсурсаў (1931 г., М.Л.Лейвікаў, каля 100 рак). 4. Ацэнка гідраэнергарэсурсаў (1931 г., М.Л.Лейвікаў, каля 100 рак). 5. Гідрабіялагічныя і гідрагеалагічныя даследаванні (НДІ болотнай гаспадаркі). 5. Гідрабіялагічныя і гідрагеалагічныя даследаванні (НДІ болотнай гаспадаркі). 6. Расшырэнне сеткі метэастанцый і пастоў ( каля 150, у 1930 г. абсерваторыя ў Мінску, аэралагічныя станцыі) 6. Расшырэнне сеткі метэастанцый і пастоў ( каля 150, у 1930 г. абсерваторыя ў Мінску, аэралагічныя станцыі) 7. Першы прагноз надворя (1931 г.) 7. Першы прагноз надворя (1931 г.) 8. Навуковыя працы А.І.Кайгародава – Кліматычны атлас Беларусі, 1927 г., манаграфія Клімат БССР, Зах.Беларусі і сумежных абласцей 8. Навуковыя працы А.І.Кайгародава – Кліматычны атлас Беларусі, 1927 г., манаграфія Клімат БССР, Зах.Беларусі і сумежных абласцей

Даследаванні глебаў, расліннасці, жывёльнага свету 1. Створаны навуковыя ўстановы – БСГА,1925; БДУ, НДІ меліярацыі, Гомельскі лесатэхнічны і-т, Ін-т аграглебазнаўства і ўгнаенняў (1933) і інш. 1. Створаны навуковыя ўстановы – БСГА,1925; БДУ, НДІ меліярацыі, Гомельскі лесатэхнічны і-т, Ін-т аграглебазнаўства і ўгнаенняў (1933) і інш. 2. Картаграфаванне глебаў, складанне буўнамасштабных картаў – (1923 г. дадатак да манаграфіі В.Г.Касаткіна Аб глебах Беларусі, гг. карта глебаў БССР – Я.М.Афанасьеў). 2. Картаграфаванне глебаў, складанне буўнамасштабных картаў – (1923 г. дадатак да манаграфіі В.Г.Касаткіна Аб глебах Беларусі, гг. карта глебаў БССР – Я.М.Афанасьеў). 3. Навуковая школа Я.М.Афанасьева (БСГА, БДУ, АН БССР) 3. Навуковая школа Я.М.Афанасьева (БСГА, БДУ, АН БССР) 4. Вывучэнне раслінных асацыяцый (лясоў, лугоў, болот). 4. Вывучэнне раслінных асацыяцый (лясоў, лугоў, болот). 5. Класіфікацыя тыпаў лясоў, лесарасліннае раянаванне – гг., І.Д.Юркевіч 5. Класіфікацыя тыпаў лясоў, лесарасліннае раянаванне – гг., І.Д.Юркевіч 6. Даследаванні фауністычных комплексаў пад кір.А.В.Фядзюшына, 1923 г. заалагічны музей. 6. Даследаванні фауністычных комплексаў пад кір.А.В.Фядзюшына, 1923 г. заалагічны музей.

Комплексныя геаграфічныя працы А.Смоліча 1. Першыя падручнікі па геаграфіі Беларусі для школ і вну (1919, 1922); Геаграфія пазаеўрапейскіх краёў з М.Азбукіным. 1. Першыя падручнікі па геаграфіі Беларусі для школ і вну (1919, 1922); Геаграфія пазаеўрапейскіх краёў з М.Азбукіным. 2. Вывучэнне краявідаў Беларусі. 2. Вывучэнне краявідаў Беларусі. 3. Іншыя навуковыя працы і грамадская дзейнасць А.Смоліча (Раянаванне Беларусі – адміністрацыйна-гаспадарчыя округі; праца ў БДУ, геаграфічны кабінет, кафедра краязнаўства, першы беларускі прафесар геаграфіі; ініцыятар стварэння АН БССР). 3. Іншыя навуковыя працы і грамадская дзейнасць А.Смоліча (Раянаванне Беларусі – адміністрацыйна-гаспадарчыя округі; праца ў БДУ, геаграфічны кабінет, кафедра краязнаўства, першы беларускі прафесар геаграфіі; ініцыятар стварэння АН БССР).

Асаблівасці даследаванняў на 3 этапе. Базіруюцца на фактычным матэрыяле папярэдніх этапаў. Базіруюцца на фактычным матэрыяле папярэдніх этапаў. Дыферанцыяцыя геаграфічнай навукі. Дыферанцыяцыя геаграфічнай навукі. Канструктыўны характер. Канструктыўны характер. Прагнозныя працы і мадэляванне Прагнозныя працы і мадэляванне Удасканальванне методык, прылад і абсталявання. Удасканальванне методык, прылад і абсталявання. Стварэнне новых НДІ, лабараторый і ўстаноў. Стварэнне новых НДІ, лабараторый і ўстаноў. Айчынныя навуковыя школы глебазнаўства, в озеразнаўства, ландшафтазнаўства і інш. Айчынныя навуковыя школы глебазнаўства, в озеразнаўства, ландшафтазнаўства і інш. Картаграфаванне тэрыторыі, Нацыянальны атлас Беларусі, тэматычныя карты. Картаграфаванне тэрыторыі, Нацыянальны атлас Беларусі, тэматычныя карты. Энцыклапедыя Прырода Беларусі. Энцыклапедыя Прырода Беларусі. Экалагічная тэматыка, геаэкалогія. Экалагічная тэматыка, геаэкалогія.