Орындаған: Жақcылық Ж Тобы: Қабылдаған: Жадыраева Г

Баспасөз мерзімді және мерзімсіз басылымдардың жиынтық атауы. Баспасөз халық арасында әр түрлі ақпарадтар торта отырып, қоғандық пікір қалыптастыруға, саяси жұмыстар жүргізуге, мемлекеттің, әлеуметтік топтардың не жекелеген тұлғалардың мүдделі мұраттарын танытуға қызмет етеді. Мерзімді байпасөзге тұрақты атауы, ағымдағы нөмірі бар және кемінде жарты жылда бір рет шығарылатын газет, журнал, альманах, бюллетень, олардың қосымшасы жатады. Олар шығармалық-өндірістік процестердің ұйымдастырылу ерекшеліктеріне, тақырыптық-мазұндық бағыттарына, әкімшілік-аумақтық бөлініс деңгейлеріне, оқырмандар аудиториясының сипотына, т.б. белгілеріне орай бірнеше түрлерге жіктеледі. Мерзімді байпасөздің ең негізгі әрі көне түрлерінің бірі газет. Қағаз өндірісінің дамып, полиграфиялық технологияның бастапқы тәсілдерінің жетілдірілуіне байланысты.

Батыс Еуропада (Германияда 1609 жилы, Ұлыбританияда 1622 жилы, Францияда 1631 жилы) алғашқы газеттер шыға баста ты. Қазақ тіліндегі алғашқы мерзімдік басылым 1870 жилы Ташкент қаласында жарық көрген Түркістан уәлаятының газеті

Бұл басылым қазақ даласында Ресей империясының отарлаушылық саясатын жүргізудің құралы ретінде дүниеге келгенімен, ұлттың Баспасөзін қалыптастырып, зиялы қауымның азаттық идеяларын бұқараға жеткізуде Баспасөздің маңызы зорь екендігін түсінуіне ықпал етті. Мерзімді байпасөзге жататын журналдар, альманахтар мен бюллетендер шығу мерзімділігіне, көлемі мен безендірілуіне газеттен ерекшеленіп тұрады (қара Газет, Журнал, Альманах). Баспасөздің екінші түрі мерзімсіз басылымдарға кітаптар, кітапшалар, плакаттар, күнтізбелер, ноталар, т.б. жатады. Оның ең негізгі әрі көне түрі кітап. Кітап басу ісі 89 ғасырларда Қытайда бастарды. Алғаш рет ксилографиялық (ағаштан ойылған қалыппен басу) әдіспен буддистердің Жақұт сутра (868) денег қасиетті кітабы басылып шықты (Еуропаға бұл жаңалық 4 ғасырдан кейін келеді). Қазақ тіліндегі алғашқы кітап Сейфүл-мәлік қиссазы 1807 жилы Қазан қаласында жарық көрген (қара Кітап). Қазіргі кезде Қазақстанда 1200-ден астам газет-журналдар, апталықтар жарық көреді. Сондай-ақ, әр түрлі меншік нысанындағы 260-тан астам бастадан мыңдаған таралыммен кітаптар, буклет термин плакаттар, т.б. шығады. Республикадағы Баспасөз жүйесінің қызметі ҚР-ның Бұқаралық ақпарад құралдары туралы заңымен (1999, 23 шілде) реттеледі.

Баспас ө з хатшысы Президент, премьер-министр немесе белгілі бір мемлекеттік орынды иеленген бас қ а т ұ л ғ а не бас қ а саяси қ айраткерді ң б ұқ аралы қ. а қ парад құ ралдарымен байланысын ж ү зиге сыратын ж ә не оны ң сол немесе бас қ а м ә селе бойынша к ө з қ арасын жариялайтын ө кілі. Баспас ө з м ә слихаты М ә слихат м ү шелері Баспас ө з м ә слихаты ә детей, ресми органдарды ң, қ о ғ анды қ ұ йымдарды ң, саяси партияларды ң, жеке қ айраткерлерді ң белгілі бір м ә сельге байланысты ө здеріні ң к ө з қ арасын, пікірлерін жария эту ү шін ұ йымдастыратын аудиториялы қ жиыны. К ө терілер м ә селе бойынша тиісті орины ң байпас ө з хатшылы ғ ы журналистеге пресс-релиз (м ә слихатты ң та қ ырыпты қ маз ұ ндамасы) тортады. Баспас ө з м ә слихаты жиынды ұ йымдастырушы жа қ ты ң қ ыс қ аша с ө зімен ашылады. Одан кейін с ұ ра қ -жауап т ү ріне к ө шеді. Баспас ө з м ә слихаты пішімі жа ғ ынан с ұ хбат жанры на ұқ саз бол ғ анымен, м ұ ндай жиыннан журналисте к ө бінесе, қ ыс қ аша немесе ке ң ейтілген есеп жазады. К ө терілген м ә селе туралы есепке журналист ө зіні ң т ү сіндірмесі мен к ө з қ арасын да қ осип отрады.

Баспасөз Жанрлары мерзімді байпасөзде жарияланатын публицистикалық шығармалардың сан алуан түрі. Жанрлық ерекшеліктер мәтіннің мазұнына, жазылу пішіміне, директорді іріктеп, сұрыптау немесе жинақтап, талдау ыңғайына, тілдік-стильдік әдісіне қарай айқындалады. Баспасөз Жанрларын, негізінен, 3 топқа: ақпарадты (хабар, есеп, сұхбат, репортаж), талдамалы (мақала, рецензия, шолу, хат) және көркем- публицистикалық (суреттеме, очерк, публицистика, эссе, баллада) жанрларға бөлуге болады. Сондай-ақ, көркем-публицистикалық жанрлардың сатиралық түрлері (фельетон, памфлет, мысал, эпиграмма, пародия, шарж, т.б.) бар. Баспасөз Жанрлары белгілі бір оқиғаларды, құбылыстарды нақты директор мен мәліметтерге сүйене отырып баяндайды. Әр жанрдың өзіне тән ерекшеліктері мен сипоты әрі бәріне ортақ белгілері бар. Ақпарадты жанрлар күнделікті оқиғаларды жедел де шынайы түрде хабарлап, жаңалықтар мен өзгерістерді оқырман қауымға қаз- қалпында жеткізуге тырысады. Талдамалы жанрларға оқиғаларды салыстыра зерттеу, директор мен мәліметтерді торта талдан, солардың төңірегінде ой қорыту, бағалау тәсілі тән. Ал, көркем- публицистикалық жанрлар типтік директорді талдау, суреттеу әдісімен жазылады; әр қилы әдеби тәсілдер (даралау, образ жасау, мінез-құлық қақтығысы, оқиға шиеленісі, т.б.) арқылы әлдебір деректі құбылыстың ішкі мән-мазұны мен идеялық сипотын көркем-публицистикалық деңгейде ашып көрсетеді.публицистикалықшығармалардыңесепсұхбатрепортажрецензияшолухатсуреттемеочеркпублицистикаэссебалладафельетонпамфлетмысалэпиграммапародияшаржмазұны

Баспасөз бостандығы Баспасөз бостандығының дебаты Баспасөз бостандығы мемлекеттегі конституция кепілдік беретін адам құқылары мен бостандықтарының бірі. Ол баршаға ортақ әлеуметтік еркіндіктің пікір айтып, сөз сөйлеу бостандығының құрамдас бөлігі ретінде саналған жилы Францияда қабылданған Адам және азамат құқыларының бостандығы декларациясында (қара Француз революциясы) тұңғыш рет жарияланған Баспасөз бостандығы ұғымы байпасөз басылымдарын (газеттерді, журналдарды, т.б.) емін-еркін ашып, кез келген баста өнімдерін қалауынша шығарып, таратудың, сендай- ақ, цензураға тыйым салудың мүмкіндігі ретінде түсіндіріледі. Кейбір демократиялық мемлекеттердің арнаулы заңдарында сыра сілтеп, артық кететін өрескелдікке жол бермеу үшін Баспасөз бостандығына бірқатар шектеулер қойылады; бұл шектеулер сөз бостандығына қойылатын шектеулермен бірдей болады (қара Сөз бостандығы). ҚР Конституциясының 20-бабында сөз бен шығармf еркіндігіне кепілдік берілетінін, цензураға тыйым салынатынын, әркімнің заң жүзінде тыйым салынбаған кез келген тәсілмен еркін ақпарад алуға және таратуға қақылы екендігін этап көрсеткен.

Баспасөз Жанрлары мерзімді байпасөзде жарияланатын публицистикалық шығармалардың сан алуан түрі. Жанрлық ерекшеліктер мәтіннің мазұнына, жазылу пішіміне, директорді іріктеп, сұрыптау немесе жинақтап, талдау ыңғайына, тілдік-стильдік әдісіне қарай айқындалады. Баспасөз Жанрларын, негізінен, 3 топқа: ақпарадты (хабар, есеп, сұхбат, репортаж), талдамалы (мақала, рецензия, шолу, хат) және көркем- публицистикалық (суреттеме, очерк, публицистика, эссе, баллада) жанрларға бөлуге болады. Сондай-ақ, көркем-публицистикалық жанрлардың сатиралық түрлері (фельетон памфлет, мысал, эпиграмма, пародия, шарж т.б.) бар. Баспасөз Жанрлары белгілі бір оқиғаларды, құбылыстарды нақты директор мен мәліметтерге сүйене отырып баяндайды. Әр жанрдың өзіне тән ерекшеліктері мен сипоты әрі бәріне ортақ белгілері бар. Ақпарадты жанрлар күнделікті оқиғаларды жедел де шынайы түрде хабарлап, жаңалықтар мен өзгерістерді оқырман қауымға қаз-қалпында жеткізуге тырысады.