СӨЖ Орындаған: 114 ОМ Рымбек Д., Сағындық А. Тексерген:Ақжігітова И. «Астана Медициналық Университеті» АҚ Астана,2017 Тақырыбы: Қария науқастардың күтімі

ЖОСПАР: І. Кіріспе ІІ.Негізгі бөлім 1.Қарт науқастардың сипаттамасы және жалпы күтімі 2.Сырқаттың жеке басының гигиенасы 3.Теріні күту және ойылған жеріне профилактика жасау 4.Қария сырқаттарды тамақтандыру ерекшеліктері ІІІ Қорытынды

КІРІСПЕ Адамның қартаю белгілерін, механизмін, заңдылықтарын зерттейтін ғылым геронтология деп аталады. Қарттық – заңды түрде болатын соңғы жас кезеңі. Физиологиялық қартаю - организм мен түрлі жүйелердің тіршілік қызметін жалғастыратын икемделгіш механизмдердің жаңа деңгейі. Жасына қарай адам организмімен барлық физиологиялық жүйелерде біртіндеп өзгерістер бола береді де икемделудің төменгі деңгейіне жетеді. Мәселен, ужасы ұлғайған сайын көру, месту, тканьдердің жұмсақтығы, зат алмасу көрсеткіштері, қан тамырлары қабырғаланының жұмсақтығы т.б. өзгереді. Жалпы науқастың күтімі- жан-жақты қызмет көрсету,науқастың сауығуына жасалатын жағдайлар.Күтім тек қана білімді емс,біліктілікті қажет етеді.

Қарттық шақтағы адамдардың патологиясы созылмалы аурулардан тұрады: ми мен жүрек қантамырларының атеросклерозы, қантты диабет және т.б. Сондықтан олардың күтімі неғұрлым күрделі. Барлық емдеу-сауықтыру шараланы сырқаттың жұмыс қабілетін қалпына келтіруге, ал мүмкін болмаса оның қимылдап, өзіне-өзі қызмет көрсетуіне бағытталуы тиіс. Күтімнің нәтижелі болуы қария науқастардың медициналық қызметкерлермен психологиялық қатынасына байланысты, оның сырқатқа зорььь көңіл аударуы және сенімі аса күшті фактор болып сана лады. Қартаю процесінде жоғары нерв қызметі бұзылады, ол жұмыс қабілетінің төмендеуімен, зейінінің, есінің нашарлауымен, ұйқысының бұзылуымен, көңіл-күй тұрақсыздығымен т.б. сипатталады. Сол себепті қария науқастар ашуланғыш келеді, оларда психоз дар, дипрессиялық күй (мазалану, қорқу, сандырақтау т.б.) сияқты аурулар жиі кездеседі. Мұндай сырқаттарды күтуде мейіркешь ролі ерекше зорььь. Қарт науқастардың сипаттамасы және жалпы күтімі

Қарттық шақтағы сырқаттардың жалпы күтімінің өзіндік ерекшеліктері бар. Олардың ұйқысы жиі бөлінеді, осыған байланысты күндіз қалғып, түнде ұйықтай алмайды. Мейірбике ұйқы сағатын өзгертуге тырысып, ұйықтай алмау себебін анықтап, мүмкіндігінше оны болдырмауы тиіс. Ұйықтататын дәрі дәрігердің қатаң белгілеуі бойынша беріледі. Түнгі ұйқы жақсы болуының маңызды факторы палата да таза ауа, жилы да жеңіл жамылғы, дайлы жағдай болуы, арқасын сипау, ал кейде жилы сусин беру. Жасқа байланысты өзгерістер болуы салдарынан науқастың сүйек буын жүйесінің ауруы түнде жиі мазалайды. Омыртқаның ауруын жеңілдету үшін төсекті неғұрлым ыңғайлы төсеп, кереует дененің салмағымен майыспауы үшін матрац астаны тақтай төсейді. Науқастың төсек режимін сақтап, дәрігер белгілеген дәрі- дәрмектерді дер кезінде қабылдап, массаж жасауын қадағалаудың маңызы зорььь.

Ауыз қуысының күтімі Әлсізденген сырқаттың ауыз қуысында микроорганизм держи налу себебінен ауыз қуысының шырынды қабатының іріңдеуі мен жағымсыз иіс пайда болу құбылысы байқалады. Ауыр науқастар өздігінен тісін таза лай алмайтын болғандықтан әрбір тамақтанудан соң мейіркешь домалақтанған мақтаны қысқышпен, оны ерітінділердің біріне (5% бор қышқылының ерітіндісіне, 2% натрий гидрокарбонатының ерітіндісіне, калий перманганатының сұйық ерітіндісіне) немсе қайнаған жилы суға салып, сырқаттың тістері мен тілін сүртеді. Одан соң сырқат аузын жақсылап шаяды. Ауыр науқастың ауыз қуысының шырынды қабатында қабыну процестері стоматиттер жиі пайда болады. Ауыз қуысын дәрімен емдеу дегеніміз аппликация немсе дәрімен жук. Кейде сырқаттың ерні кеуіп, ерін бұрышы жарылып, аузын ашқан сайын қанап, аурыады. Ондй жағдайда ерніне суға малынған салфетка салып, одна кейін кез келген маймен майлайды. Сырқатқа қатты аузын ашып есінеуге, жарылған ерінді саусақтармен ұстауға, жара қабығын сыпыруға, тіс шөткесін пайдалануға болмайды. Егер сырқат тісі протез бокса, кешькісін оны шығарып алып, мұқият сабындап жупы, құрғақ стаканға салып қою керек. Ал таңертең қайта жупы, пузына салуға тиіс. Аппликация Дәрімен емдеу Ауыздың шырынды қабығына дезинфекиялайтын (2 % хлорамин ерітіндісі, 0,1 % фурацил ерітіндісі) ерітіндіге малынған зарарсызданған дәке салфеткаланын 3-5 мин салып ұстау. Күніне бірнешье рейт қайталанатын процедура. Резеңке грушаның көмегімен жасалады. Сұйық ағымның қысымымен тамақтың қалдығы, ірің өзінен-өзі жуылады.

Көз күтімі Көз күтімі мейіркешьтің ерекше назарян талап етеді. Көзден ірің ақса, кірпіктері жабысып қалса көзді 3% бор қышқылының ерітіндісіне салынған зарарсызданған дәкемен жуады. Көз аурығанда дәрі тамызып, көзге арналған май жағады. Ол міндетті түрде зарарсызданған болу керек. Дәрі тамызу үшін алдын-ала қайнатылған арнайы пипетка қолданылады. Осы прцедураны жасау алдында мейіркешь қолын сабындап жупы, спиртпен сүртеді. Дәріні тамызу үшін: сол қолмен көздің төменгі терісін тартып, сырқаттың қарсы түйіріне қарауын сұрайды да, бір там шины көздің мұрынға жақын түбіне дай ғана тамызады, біраздан соң тағы қайталайды, сырқаттан көзін жұма тұруды өтінеді. Ал көз майын қабаққа шины күрекшемен жағады. Аурудың қабағын төмен тетрады да май жағып, оны саусақты жұмсақ қимылдатып көздің шырышты қабатының бойына таратады. Мұрын күтімі Әлсізденген сырқат мұрын қуысын өздігінен таза лай алмаза, мейірбике оны күнделікті тазалап, қатқан қабықты алып тастауға тиіс. Ол үшін аурудың басын шалқайтып, оның мұрын қуысына вазелинге, глицерине немсе кез келген смайлы ерітіндіге малынған шиыршықты мақта ендіреді де, 2-3 мин. айналдыра сүртеді, қатқан қабықтарды алып тастайды Тырнақ алу Қарт адамдардың аяқ-қолының тырнақтары сыңғыш келеді, сондықтан тырнақ алан алдында оны қандай да бір маймен, ең дұрысы кастор майымен майлау керек.

гигиеналық ванна Егер науқасқа гигиеналық ванна рұқсат етілсе, мейірбике алдын ала ванна бөлмесін дайындап, сол процедураға қатысуы тиіс. Ауаның температурасы 25C-тан төмен болмауы керек. Науқас сырғып құлап, аяқ-қолын сындырып алматы үшін ванның жанында денди төсеніш ағаш немсе резеңке болуы қажет. Мейірбике алдын ала қажетті температурадағы су құйылған ваннаға кіруге көмектеседі. Сабынды қолдана отырып гигиеналық ванны жиі алу мұндай сырқаттың терісін құрғатып, қышытады, шампунь, май балалан сабины қолданылады. Баста қайызғақ бокса, сульсен сабинымен жуады.

Шаш күтімі Науқастың басын 7-10 күнде бір рейт жупы отыру керек. Ұзақ уақыт төсек тартып гигиеналық режимді сақтамаған науқастың басы на кірден басқа сірке мен бит түсуі де мүмкін, сондықтан мейіркешь сырқат шарын мұқият қарауы тиіс. Егер сырқат күйі тарса, оның басын гигиеналық ваннаға түсіру кезінде жуады. Ал ұзақ уақыт төсек тартып жатқан бокса, оның шарын төсек үстінде жуады: легенді кереуеттің бас жағына қойып, сырқат басын желкесіне дейін көтеріп шалқайтып астин көтеріп қояды. Шашты сабындағанда бас терісін жақсылап жупы алу керек. Содна соң шарын құрғатып сүртіп, мұқият тарайды. Қысқа шахты түбінен ұшына қарай, ал ұзын шахты параллель бұрыштарға бөліп-бөліп, олардың ұшынан түбіне қарай жұлмаламай, дайлап тарау керек. Басын жуған соң салқын ұстап қалмас үшін, әсіресе шары ұзын әйелдердің басы на сейіркешь сүлгі немсе үшкіл байлайды.

Қария науқастарды емдеудің негізгі факторының бірі - дұрыс әрі запалы тамақтандыру. Тамақтық затрат құнарлы әрі біркелкі болуы тиіс. Қартайған организмнің белокқа қажеттілігі қарт шақтағыға қарағанда ешь кемімейді, ол дене салмағының 1 кг-на 1,2 г мөлшерінде тәулігіне 120 г келеді. Минералды тұздар мен микроэлемент тер де жасқа қарай өзгермейді, алайда ас тұзын қолдану тәулігіне 6-8 г шектеледі. Сұйық тек ісігенде ғана шектеледі. Қарт адамдарға витаминдер қажет. Әсіресе рационында С витаминін көбейту қажет. Ол қан тамырларын тығыздап, тағамдық затратды сіңіру процесіне қатысады. С витамині қара қарақатта, итмұрында, көк пиязда өте көп мөлшерде болады, сондықтан мұндай сырқаттарға итмұрын тұнбасын, қантқа шыланған жас қара қарақат беру керек.

Қария адамдардың көбінесе тістері болмайды, бұл адамның тағамды нашар шайнап, оның асқазан мен ішекте қорытылуын төмендетеді, соның нәтижесінде қарын-ішек жұмысы бұзылады. Сондықтан қоймалжың, жақсылап шыланған тамақты күніне 4 рейт шағын үлеспен беру қажет. Егер алмалык салмалык жасанды тістері бокса,оны шығарып, жупы, түнге қарай стаканға салып қояды.

Теріні күту және ойылған жеріне профилактика жасау Науқастарға ванна немсе душта 7-10 күн ішінде 1 рейт жуынуға болады. Төсек жағдайындағы науқастарға мейірбике легенде су құйып, жуынуға көмектеседі. 1. Жылы суға батырылған губка арқылы науқасты жуындыру (бетін, қолын, мойындарын). Сосын теріні құрғақ орамалмен сүрту. 2. Науқас терісін жилы суға немсе антисептик ерітіндісіне батырылған орамал ұшымен күніне 2 рейт сүрту (камфор спиртінің 10% ерітіндісі, сірке ерітіндісі 1 стакан суға 1 қасық, 70% этил спирті, 1% салицил спирті). Теріні кепкенше сүрту керек. 3. Әсіресе жақсылап әйелдердің сүт бездерінің астиндағы тері қабаттарын жупы кептіру. 4. Ауыр жағдайдағы науқастың аяғын аптасына 2-3 рейт легенде жук, легенді төсектің аяқ жағына орналастыру. 5. Науқас тырнақтарын тұрақты түрде аптасына 1 рейт алып отыру, теріні жарқаттап алмау үшін кішкентай қайшы қолдану. Ойылу – тері асты клеткасының және жұмсақ ұлпаландың ұзақ қысылуының, жергілікті қан айналымының және жүйке трофикасының бұзылуынан пайда болатын терідегі диетрофикалық, жаралы- некротикалық өзгерістер.

Ойықтарды болдырмау үшін жүргізілетін іс-шаралан: 1. Егер сырқат жағдайы тараса, оның дене қалпын күніне бірнешье рейт өзгерту. 2.Қиқым-сиқым болмау үшін оның төсегін бірнешье рейт сілкіп салу. 3.Төсек жапқыштары мен ішкиімдері бүктеліп қалматын бақылау. 4.Көп уақыт шалқасынан жатқан ауры науқас артына жастық ты сына кигізілген үрленген резеңке дөңгелекті кигізіп, сырқаттың сегізкөзіне дөңгелектің тесігі турасынан келетіндей етіп салу. 5.Терісін күнделікті мы на дезинфекциялайтын ерітінділердің бірімен сүрту: камфора қоспасы, камфор спирті, этил спиртінің 40% ерітіндісі, иіс су, сірке су ерітіндісі (300 мл суға 1 ас қасық); ал олар табылмаса жилы сумин жупы, одна кейін құрғата сүрту. 6.Терінің гиперемиясы (қан кернеуі) болған кездегі белгілі бір жердің қан айналысын жақсарту үшін теріні құрғақ сүлгімен сүрту немсе кварцтау. 7.Терінің былжыраған (мацерия) жерін суық сумин сабындап жук, спиртпен сүртіп ұнтақ себу.

Әрбір дәрейт алғаннан кейін науқасты жупы-шаю керек. Зәрі тұрмаған жағдайда оның терісі борсып, ойылады. Оны болдырмау үшін науқастың астаны резеңке дәрейт ыдыс қойып, жиі дәрейт алғызып, терісін құрғата сүртіп, кез келген маймен немсе креммен майлайды. Кейде нәжіс қатып, ішекті кернеп, онда ойықтар жасауы мүмкін. Мұндайда қатып қалған нәжісті қолмен шығарып тастау керек. Ол үшін науқастың астаны дәрейт ыдыс қойып, мейірбике резеңке қолқап киіп, вазелинмен майлап, екінші саусағын тікішекке енгізіп жібереді де қатқан нәжісті бөліп шығарады. Содна кейін сабынды тазалау клизмасын қояды. Дәрейт алғаннан кейінгі шаралан

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР Л.С. Заликина Сырқаттың жалпы күтімі Алматы 1992 жыл С.Қ.Мұратбекова, Мейірбике ісінің негіздері 2007 А.Р.Құспанова Медфбикелік іс 2006

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!