СӨЖ Тақырыбы: Ауаның физикалық қасиетінің, химиялық және биологиялық құрамының гигиеналық маңызы. Климаттық және ауа-райы жағдайларының адам денсаулығына әсері. Олардың қолайсыз әсерлерінің алдын алу. Алматы қаласы, 2015 жил

І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім ІІ. 1. Ауа ортасының физикалық факторлары және олардың гигиеналық маңызы; ІІ. 2. Ауаның биологиялық және химиялық құрамының гигиеналық маңызы; ІІ. 3. Климаттық жағдайлардың адам денсаулығына әсері. ІІІ. Қорытынды

Атмосфералық ауа қоршаған ортаның маңызды құрам бөлігінің бірі болып табылады. Ауасыз адамның да және басқа да тірі ағзалардың өмір сүруі мүмкін емс. Жердегі тіршілікті сақтаудағы ауа ортасының атқаратын маңызды рөлі оның құрамындағы оттегімен байланысты, оттегінің арқасында ағзада аралық алмазу мен тіндік тыныс алу үрдістері жүріп отрады. Сонымен қатар, ағзамен қоршаған орта арасында жилу алмазу үрдістерін қамтамасыз етуде де ауаның маңызы аз емс.

Температура; Ылғалдылық; Ауаның қозғалу жилдамдығы; Барометрлік қысым; Атмосфераның электрлік жағдайы.

Микроклимат Дискомфортты Комфортты Қыздыратын Тоңдыратын Ауа температурасы микроклиматтың негізгі параметрі болып табылады. Микроклимат – шектелген кеңістікте организме әрекет ететін ауаның физикалық қасиеттерінің жиынтығы.

Термореттелу Физикалық – жилу бөліп шығару: Сәулелену; Конвекция; Кондукция; Булану. Химиялық – жилу жасау. Организм температурасы ОЖЖ-нің тұрақты бақылауымен жилу жасау және жилу бөліп шығару үрдістері есебінен сақталып отрады.

Жедел әрекеті: 1. Жедел гипертермия: Дене температура сының жоғарылауы; Тахикардия; Пульс жиілеуі; Тер шығару; Бас айналу. 2. Ыстық тию; Жеңіл форматы; Орташа аурылық; Ауыр форматы. 3. Сіңір тартылу. Созылмалы әрекеті: ОЖЖ кері әсері; Сулық-тұздық баланстың бұзылуы; Ас қорыту жолдарының бұзылулары; Жүрек-таймыр жүйесінің бұзылулары; Организмнің иммунобиологиялық белсенділігінің төмендуі; Тыныс органдары функционалдық күйінің бұзылулары.

Жедел әрекеті: 1. Жалпы гипотермия; 2. Үсулер; 3. Жергілікті қабыну реакция лары. Созылмалы әрекеті: 1.Организмнің қорғаушы күштерінің төмендеуі; 2.Аллергиялық аурулар; 3.Жоғары тыныс жолдарының, буындардың, бұлшық еттердің және перифериялық жүйке жүйесінің жұмысқа қабілеттілігінің төмендеуі.

Температураны өлшеу мина нүктелер арқылы жүзеге асырылады: А) Диагональ бойынша – бөлме ортасында және екі қабырға түйіскен жердин 0,25 м қашықтықта, 4 бұрышта; Б) Тіктік бойынша – көрсетілген нүктелердің әрқайсысын веденин 1 см және 1,5 биіктікте. Температураны өлшеу үшін сынапты немсе құрғақ термометрлерді пайдаланамыз. есік терезе

Ылғалдылық Абсолютті Қатысты Ауа ылғалдылығы суаттардың, топырақтың, өсімдіктердің беттерінен судың булануымен қамтамасыз етіледі және ол ауаның температурасы мен қозғалу жилдамдығына байланысты. Максималдық Ылғалдылықтың физиологиялық жетіспеушілігі – ауаның 37°С максималдық ылғалдылығы мен байқау лезіндегі абсолюттік ылғалдылықтың арифметикалық айырмасы. Шық нүктесі – ауада бар су булгары кеңістікті қанықтыратын температура.

Ауа ылғалдылығын психрометр деп аталтын құрылғымен анықтаймыз. 1. «құрғақ термометр» ауа температура сын көрсетеді; 2. «дымқыл термометр» шық нүктесін көрсетеді. 3. Психрометрлік таблица. Психрометмен жұмыс істеу тәртібі: 1)«құрғақ» және «дымқыл» термометрлердің көрсеткіштерін жазып алу; 2)Мәндерінің айырмасын табу; 3)Ылғалдылықты анықтау таблицасы бойынша ылғалдылық мәнін табу. Ауа ылғалдылығын психрометр деп аталтын құрылғымен анықтаймыз. 1. «құрғақ термометр» ауа температура сын көрсетеді; 2. «дымқыл термометр» шық нүктесін көрсетеді. 3. Психрометрлік таблица. Психрометмен жұмыс істеу тәртібі: 1)«құрғақ» және «дымқыл» термометрлердің көрсеткіштерін жазып алу; 2)Мәндерінің айырмасын табу; 3)Ылғалдылықты анықтау таблицасы бойынша ылғалдылық мәнін табу.

Құрғақ және дымқыл термометр көрсеткіштерінің айырмасы Салыстырмалы ылғалдылық Құрғақ термометрдің көрсеткіштері, °С

Психрометр құрылысы Ассман психрометрі Құрғақ термометр Дымқыл термометр Суға арналған баллон Батист

Ауа қозғалысы жилдамдығы организмнің жилу алмазуына, тыныс алу үрдістеріне, энергия жұмсау және жүйкелік психикалық қызметіне үлкен әсер көрсетеді. Қыста жел дененің аса мұздауына әкеледі және үсіп кетулер қаупін күшейтеді. Тымық ауада аязға төзу оңайырақ болады. Ең қолайлы ауа қозғалысы 1-5 м/сек жел жилдамдығында болады. Күшті жел (20 м/сек) қалыпты тыныс алу ырғағын бұзады, жүруге және жұмыс істеуге механикалық түрде кедергі жасайды.

Ауа қозғалысының үлкен жилдамдықтарын анемометр деп аталтын құрылғымен анықтаймыз. Ауа қозғалысының кіші жилдамдықтарын анықтау үшін кататермометрді пайдаланамыз. Ауа қозғалысының үлкен жилдамдықтарын анемометр деп аталтын құрылғымен анықтаймыз. Ауа қозғалысының кіші жилдамдықтарын анықтау үшін кататермометрді пайдаланамыз. а б в г а) табақшалы анемометр; б) қанатты анемометр; в) Хил кататермометрі - цилиндрлі; г) Шарлы кататермометр

«Желдің раушаны» желдің қай бағыттан соғатындығын анықтайтын әдіс. Әрбір жергілікті жер үшін әр түрлі бағыттар бойынша жил бой на желдің тұру жиілігінің графигі құрастырылады.

Атмосфералық қысымның гигиеналық мәні, оның табиғи жағдайларда өзгерулері желдің күші мен бағытына, атмосфералық жауын-шашын жиілігіне тәуелді. Төмендеген барометрлік қысым «биіктік ауруын» шақырады. Дем алтын ауада оттегінің парциалдық қысымы төмендеп, оттегілік ашығуға әкеледі. Жоғарылаған атмосфералық қысым ауры кәсіби ауру – кессон ауруына шалдықтырады. Бқл аурумен кессхххондарда, су асты тоннельдерінде, метрода, кеніштерде жұмыс істейтіндер ауруы мүмкін.

Қауіпсіз – 1,5-2,0 км аралығында; Толық өтелу аймағы – 2-4 км, хххонда организмдегі кейбір функционалдық өзгерістер, организмнің қосалқы күштері іске қосылуымен тез жойылады; Толық емс өтелу аймағы – 4-5 км; Дағдарыс аймағы – 6-8 км, хххонда жоғарыда келтірілген бұзылулар күшейеді, ал аз жаттыққан адамдар өліп кетуі мүмкін; Өлетін аймақ – 8 км-ден жоғары, хххонда адам 3 минуттен артық тіршілік ете алмайды.

Барометрлік қысым сынап бағанасының биіктігімен миллиметр мен өлшенеді. Теңіз деңгейінде 0°С температура да және 45°С белдікте 760 мм.сын.бағ. теңдестіре алтын қысым қалыпты, бір атмосфераға тең деп санау қабылданған. Атмосфералық қысым барометр деп аталтын аспаппен өлшенеді. Барометрдің екі түрін ажыратады: 1. сынаптық; табақшалық 2. металдық сифондық Атмосфералық қысым барометр деп аталтын аспаппен өлшенеді. Барометрдің екі түрін ажыратады: 1. сынаптық; табақшалық 2. металдық сифондық

Күн радиациясы негізгі климат түзуші факторлардың бірі болып табылады. Күн спектрінің негізгі көлемін аса кіші ұзындықтағы нм өлшенетін толқындардағы сәулелер құрайды. Оларға жататындар: 1) Толқын ауқымы нм – инфрақызыл сәулелену; 2) нм – көрінетін сәулелер; 3) нм – ультракүлгін радиация.

Артықшылықтары: Тіндердің температура сын жоғарылатады; Тамырларды кеңейтеді; Зат алмазу, иммунологиялық үрдістерді күшейтеді; Жасушалардың өсуі мен регенерация сын тездетеді; Ультракүлгін сәулелердің биологиялық белсенділігін жоғарылатады. Кемшіліктері: Жүрек-таймыр жүйесі қызметін өзгертеді; Диастолалық қысымды төмендетеді. Инфрақызыл сәуле Қысқа толқынды – нм Ұзын толқынды – нм

Жарық пен түсті сезінуге көмектеседі; Бас миының қабығында қозу үрдістерін белсендіреді; Барлық анализаторлардың қызметін жақсартады; Эмоционалдық сфераға, сергей жүруге оң әсер жасайды; Биохимиялық үрдістерді, иммунобиологиялық реактивтілікті күшейтеді; Зат алмазуды белсендендіреді; Өмірлік тонус ты жоғарылатады.

Биологиялық белсенді холин, ацетилхолин, гистамин сияқты затрат пайда болуы, кебір ферменттік жүйелердің белсенденуіне әкеледі, ол организмнің көптеген физиологиялық жүйелеріне күшейту әрекетін көрсетеді; Белок, май, көмірсу және минерал алмазуды күшейтетін, организмнің иммундық жүйесін белсендіретін физиологиялық үрдістердің арнайы емс ықпалын күшейтеді, ол организме жалпы сауықтандырулық, сергітулік және профилактикалық әрекет көрсетед;

Жарықтану Табиғи Жасанды

Табиғи жарықтануды бағалау үшін келесі көрсеткіштер қолданылады: Жарық коэффициенті Түсу бұрышы Тесік бұрышы Табиғи жарықтандыру коэффициенті

Жарық коэффициенті – терезелердің әйнектелген беткейінің еден ауданына қатынасы. Тұрғын үйлерде бұл коэффициент 1:8-1:10 кем құрамайды, балалар мекемелерінде, аурухана палата лары мен басқа да көп жарық түсуін қажет ететін бөлмелерде ол 1:5-1:6-ға дейін жоғарылайды. Көру жұмыстарына ең жақсы жағдайлар қажет болғанда 1:4-1:5-ке дейін барады.

Тесік бұрышы – зерттелетін орынды тура жарықтандыратын аслан күмбезінің шаманы туралы түсінік береді, терезеден аслан бөлігі неғұрлым көп көрінсе, жарықтану да көбірек болады.

Табиғи (жаратылыстық)Шаңды борандар Жаңартулық қызмет Ормандар өртіЖелмен ұшырылу Топырақ организмдерінің ыдырауы Жасанды (антропогендік)Өнеркәсіп орындарыКөлік Жылу энергетикасыТұрғын үйлер жилыту Ауыл шаруашылығы

Организмге жедел әрекеті – атмосфералық ластанулар концентрациясы дағдарыстық шамаларға жеткеннен кейін бірден әсері болады. Жедел улан улар жатады. Олардың 3 түрі белгілі: 1.Фотохимиялық смог, Лос-Анджелестік түрі – құрғақ; 2.Лондондық смог – ылғалды, бұлыңғыр; 3.Мұздық смог, Аляскалық түрі. Созылмалы әрекеті – аз қарқынды атмосфералық ластанулардың ұзақ резорбтивтік әсерінің нәтижесінде болады. 2 топқа бөлінеді: 1. Өзіне тән созылмалы әрекеті; 2. Өзіне тән емс созылмалы әрекеті

1 Заңдық шаралар 2 Технологиялық шаралар 3 Жоспарлау шаралары 4 Санитарлық-техникалық шаралар 5 Санитарлық-гигиеналық шаралар

Жалпы гигиена: Жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық / Ү.Кенесариев және т.б. Алматы: 2012 ж. – 656 б. Гигиена/Румянцев Г. И.//Учебник для медицинских ВУЗов. М.: ГЭОТАР-Медиа, 2001 г. 608 с. ISBN X Общая гигиена/Большаков А. М., Новикова И. М.//Учебник для медицинских ВУЗов. М.: Медицина, 2002 г. 384 с.