ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ Гистология кафедрасы СӨЖ Тақырыбы: Адамның ужасы мен жынысына байланысты терінің ерекшеліктері Орындаған: Әбдір А.У топ студенті Қабылдаған: Нурсейтова Күләш Тлеулесовна, доцент қ.а. Қарағанды 2016

Жоспар: I.Кіріспе II. Негізгі бөлім 1. Терінің дамуы 2.Тері қызметтері 3.Тері құрылысы 4.Жасқа байланысты адам терісінің кезеңдері 5. Жас нәресте терісі терісі 6.Тері туындылары III. Қорытынды IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Тері – сыртқы жабын мүшесі, адам организмі үшін ең қажетті қызметтерді атқарады және күрделі қызметімен ерекшеленеді. Ерэссек адамарда терінің сыртқы көлемі орта эссеппен 1,6-2 кв. м. тең. Дененің табиғи тетіктері аймағында тері щырышты қабатқа ауысады. Қоңыр пигмент меланинің және қанның тері астынан көрініп тұру себебінен терінің өзіндік түсі бар. Терінің жоғарғы қабатында сызықшалар арқылы бөлініп жатқан үшбұрыш, ромб тәрізді алаңдар бар. Бұл сызықтар алақанда, саусақтарда, та банда анық және әрбір адама өздеріне тән өзгеше. Тері эпидермис пен дермадан тұрады. Олардың астында терінің май қабаты тері астындағы клетчатка немэссе гиподермасы бар. Адам денесінің әр бөліктерінде терінің қалыңдығы әр түрлі, алақанда және та банда қалың тері, ал дененің басқа жерлерінде жұқа тері орналасқан. Сондықтан тері қалыңдығын шамамен 0,5-5 мм.

Тері ұрықтың дамуы кезінде екі жапырақшасынан бастау алып демиды. Тері эпидермисі- эктодерма дан, ал оның астындағы дәнекер тінді дерма қабаты- сомиттің туындысы дерматомнан демиды. Ұрықтың алғашқы аптасында терінің бір қабаты жалпақ жасушалардан, ал кейін 2-3 айлық ұрықта эпителий көп қабаттыға айналлоды. 3-айлық нәрестенің терісінде түктер, бездер мен тырнақ панда бола бастарды Терінің дамуы

Тыныс мүшесі Жылу леттеу Сезім Су-тұз алмазу Д витаминін синтездеуге Қорғаныш қызметі Қанның қоры қызмет і Тері қызметтері

Қорғаныш қызметі Тері ағзадағы мүшелерді зақымданудан сақтайды. Көптеген улы затрат мен микробтар сау тері арқылы ағзаға өтпейді. Терінің бұл қызметі, әсірксе жаңа туған балаларда және мешок ужасындағы баларда өте шамбалы жетілген. Өйткені жаңа туған және мешок ужасындағы балаларда жұқа және жұмсақ терінің мүйізді қабаты ерэссектермен салыстырғанда механикалық және химиялық факторлар әсер эткинде тез зақымданады. Эпидермистің базальді қабатында орналасқан моноциттер шығаратын тері пигменті мелонииің ультра күлгін сәулелерді жұту қабілетінің нәтижесінде,тері организмді күн сәулесінің зақымдау әсерінен қорғайды. Балаларда меланин шығару процесі толық жетілмеген. Мүйізді қабаттың қабыршақтанып түсуі ерэссектермен салыстырғанда 4-5 лет тез жүреді.

Тері-сезім мүшесі Теріде қысым, жанасу, ауру, суық, жилуды қабылдайтын көптеген рецепторлар орналасады. Жаңа туған баллада экстрарецепторлар жақсы дамыған және қоздырғыштарды қабылдай аллоды. Бирақ орталық нерв жүйесі толық өсіп жетілмегендіктен терінің сезімдік әрекеті жетілмеген.

Тері Д витаминін синтездеуге қатысады. Д витамині теріде күннің күлгін сәулесі әсерінен түзіледі. Бұл витаминнің жетіспеуінен әсірэссе балаларда рахит ауруы демиды. Қанның қоры қызметі. Терінің торты қабатында(дерма) көптеген артериола- венулярлы анастомоз армен қан тамырлар торының орын алуына байланысты болады. Ерэссек адамның терісінің осы қабатында 1 л-дей қан сақталлоды. Тері- тыныс мүшесі. Терінің тыныстық қызметі көмір қышқылы мен суды қоршаған ортаға шығару арқылы орындаллоды. Терінің бұл қызметінің маңызы өте үлкен және ерэссектерге қарағанда балаларда 8 эссе артық. Терінің ауданының 2/3 бөлігінің зақымдануы(күю, ауа өткізбейтін майлар жағу және басқалар) баланың тұншығуына әкелуі мүмкін

Тері су-тұз алмазуына қатысады. Қалыпты жағдайда тері арқылы тәулігіне 500 мл су бөлініп шығады. Теріден терімен бірге хлорид термин сүт қышқылы және азоты алмазудан панда болған көптеген зиянды затрат да бөлініп шығады. Емшек ужасындағы балалардың терісінде су 10-17% бокса, ерэссектерде 6-8%. Тері-жилу леттеу мүшесі. Жылу тері арқылы сыртқа беріледі.Терінің бұл қызметі жаңа туған және мешоктегі балаларда жақсы байқаллоды. Сондықтан балалар тез тоңып,тез сыпь кетеді. Терінің беті үлкен,эпидермис жұқа,капилляр лары көп және орталық нерв жүйесінің леттеу әсерінің толық жетілмеуіне байланысты жеңіл,бірақ нашар таралатындықтан дене жилуы өзгермелі болады. 1 жасқа дейінгі балаларда балансу нашар,ал 2-3 жестан бастап балансу процесі демиды. Соның нәтижесінде жилу леттеледі.

Тері үш бөлімнен тұрады: 1.Жоғарғы қабат - эпидермис; 2.Ортаңғы қабат - дерма; 3.Төменгі қабат - гиподерма немэссе теріасты шел май қабаты

Тері қабаттары Мүйізді қабат көптеген өлген, мүйізделген клеткалар қатпарынан тұрады. Мұнда мүйізді қатты зат кератин болады. Кератин ерекше зат,құрамында күкірт болады және ол әр түрлі химиялық затратдың әсеріне өте тұрақты болады. Беткі мүйізді қабат жаңа туған баллада 2-3 бір-бірімен нашар байланысқан (ерэссектерде қатар) жеңіл қабыршақтанып түсіп отыратын, қабыршақтар қабатынан тұрады Жылтырауық қабат 3-4 қатарлы орналасқан тегіс клеткалардан тұрады. Бұл клеткалардың ядро лары өліп, ал цитоплазмасы ерекше белок ты зат эллойдинмен толған. Бұл зат бояумен боялмайды, сондықтан жылтырауық қабат деп аталлоды. Эллойдин кейін кератинге айналлоды

Жасқа байланысты адам терісінің кезеңдері : Нәрестенің терісі; Баланың терісі; Жасөспірімнің терісі; Ерэссектердің терісі; Кәрілердің терісі. Нәрестенің терісі – ірімшіктей таза, майланған қабатпен астарланған, ол қабат майдан, гликогене, тұздардан, холестерине, иісті қышқылдардан және дәрумендерден тұрады. Бұл қабат бірнеше күннен кейін, кебу әсерінен жоғаллоды.

Сәби терісінде барлық нерв ұштары бар, бәрі де жете дамымаған, тек 6 айлығында ғана жетіледі. Тері төмен жатқан тіндермен тері асты май қабаты арқылы байланысады. Бұл қабат теріні дене қозғалғанда жыртылып кетпеуін, теріні еркін қозғалысқа келтіруге механикалық тітіркендіргігтердің қатты еркін қозғалысқа келтіруге механикалық қатты етпеуіне әсер етіп, организме керекті затрат қоры болып табылады. Май қабаты болғандықтан организмде жилу сақтап тұрады. Әсірэссе баллада тері асты май қабаты жетілген, бірақ бар жерінде бірдей орналаспаған. Бала организмінде күлгін түсті май қабаты әсірэссе мойын айналасында, жауын арасында, омыртқалар арасында орналасқан. Жасөспірімнің терісі – бұл эпидермис қалыңдап, тері бездері жетілген кез. Ағзаның интенсивті жетілуіне байланысты тері бездерінің белсенділігі аркады. Ерэссектердің терісі тері нағыз жетілген кез, бұл кезеңде тұлғалық жеке ерекшеліктерге байланысты бірқалыпты тері типі қалыптасады( қалыпты, құрғақ, сезімтал, аралас тері). Ол қоршаған ортадағы түрлі биологиялық, химиялық, физикалық, механикалық ықпалдарға байланысты болады. Қарт адамардың терісі тері қажи бастарды, қордағы қорғаныш ықпалдары әлсірей бастарды, тері бездерінің, бағаналы жасушаның белсенділігі төмендеп, тері ылғал-дылығын жоғалдаты, серпімділігі мен эластикалық қасиетін жоғал-даты, әжімдер панда басталлоды.

Тері туындылары Шаш Тырнақ Бездер (май, тер және сүт бездері) Шаш теріге еніп тұратын бөлігін, түбірін және терінің бетінен бос шығып тұратын бөлігін, өзегін, ажырадаты. Шаштың түсі пигментке, сендай-ақ шагтағы ауа мөлшеріне байланысты. Шаш қабатында ауа мөлшері көбейіп, пигмент жоғалса, ол ағарады. Жаңа туған баланың басындағы шары жақсы дамыған, бірақ орталық талшықтарының жоқ болуына байланысты жұмсақ болады. 4-аптадан кейін туғандағы шагтары түсіп жаңа шаг шығады. Мезгіліне жетіп туған балаларда ұрықтық кезеңіндегі шагтар аяғына және арқасында жауырын аралықта орналасқан.Ал шала туған балаларда денесінде шаг тығыз, көбінэссе аяқ-қолында және бет терісінде орналасады.

Теріде үш түрлі бездер орналасқан. Май бездері ұрықтық кезеңнен бастап жұмыс істей бастарды. Туылған мезгілде тер бездерінің құрамы толық жетілген, бірақ мидағы тер бөлу орталықтарының нашар дамығандығына байланысты 3-4 айға дейін жұмыс істеуі нашар болады. Сонымен қатар, тер бездерінің түтікшелері өте қысқа және тар болып келеді. Май бездері тері бетінде біркелкі орналаспаған. Мысалы, жаңа туған сәбиде бетінде, арқасында, кеудесінде ерэссектермен салыстырғанда көп болады. Жас ұлғаюына байланысты олардың көбі семіп кетеді, кейін жеста қайта көбейеді. Тері ағзаны сыртынан жауып жатқан жабынды болып табылады. Тері организмнің ужасына байлансты өзгеріп отрады.Ол көптеген маңызды қызметтерді ақарады. Сондықтан да теріңіздін тазалығын сақтап, күтім жасап жүру керек.

Қорытынды Терінің маңызы мен қызметі жайлы ұзақ айтуға болады. Мәселен ішкі мүшелерді сыртқы ортаның механикалық әсерінен (соғылудан, жарақаттанудан) қорғайды. Тері микробтарды, еріген улы және зиянды затратды өткізбей қорғаныштық қызмет атқарады. Тері ағзадағы зат алмазу үдерісіне қатысады. Негізінен су мен жилу алмазуда маңызы бар. Тері арқылы сумин бірге түрлі тұздар (хлореллы), сүт қышқылы, азотық алмазу өнімдері сыртқа шығарылады. Тері қанайналым үдерісінде қан сақталу қоймасының да қызметін атқарады. Ерэссек адам терісінің қылтамырларында 1 литрдей қан болады. Теріде көптеген жүйке талшықтары, сезгіш жасушалар шоғырланған. Сондықтан тері сезім мүшесінің қызметін де атқарады. Адам тері арқылы бір заттың жанасқандығын, температурный, ауырғанды сезеді. Жоғарыда айтып өткеніміздей терінің витаминдер алмазуына да қатысы бар. Теріде болатын ерекше затратдан күннің ультракүлгін сәулелерінің әсерінен Д витамині түзіледі. Теріде аздаған мөлшерде газ алмазу үдерісі жүреді, яғни оттекті сіңіріп, көмірқышқыл газын бөледі. Адам терісіндегі тер, май және сүт бездері арқылы ыдырау өнімдері бөлінеді. Теріде ағзадағы артық май қор летінде жиналлоды

Қолданылған әдебиеттер Тері және венерологиялық аурулар. З.Б.Есенгараева, Н.М.Малдыбаева, З.Б.Кешилева, А.А.Кубанова 2008 Кожные и венерические болезни. О.Л.Иванова 2002 О.В.Волкова, М.И.Пекарский Эмбриогенез и возрастная гистология внутренних органов человека 1976 ж Тақырып бойынша берілген сулеттер Ресми парақшасынан алынды және жауапкершілік осы парақшаға жүктеледі

Назарларыңызға рақмет !