Тексерген: Сатимбекова А.Б Орында ғ ан: Агдарбек А

1. Трансформаторлар дегеніміз не? 2.Трансформаторлардың түрлері? 3.Жүктемелі және жүктемсіз трансформаторлар? 4.Трансформаторлардың апаттық жағдайы? 5. Трансформаторлардың принципі? 6.Трансфоматорлардың құрылысы? 7.Трансформаторлардың құрылысы 8.Трансформаторлардың жұмыс режимі?

Трансформатор ( transformo – түрлендіремін) – кернеулі айнымалы токты жиілігін өзгертпей басқа кернеулі айнымалы токқа түрлендіретін статикалық электромагниттік құрылғы. Трансформатордың жұмыс істеу принципі электро-магниттік индукция құбылысына және параметрлік эффектіге негізделген. Негізгі элементтері магнитөткізгіш және ххххонда орналасқан бірінші реттік орамалар мен бір немэссе бірнаше екінші реттік орамалардан тұрады. Трансформатордың барлық орамалары бір-бірімен индуктивті түрде, ортақ магнит өрісімен байланысқан. Бірқатар Трансформаторларда екінші реттік орама қызметін бірінші реттік ораманың бір бөлігі атқарады мұндай Трансформаторларды автотрансформаторлар деп атайды Бірінші реттік орамаларның шықпаларын (Трансформатордың кірісі) айнымалы кернеу көзіне, ал Екінші реттік орамаларның шықпаларын жүктемеге қосады. Бірінші реттік орамалардағы айнымалы ток магнитөткізгіште айнымалы магнит ағынын, ал Екінші реттік орамалардағы өзара индукция электр қозғаушы күш (ЭҚК) тудырады. Бірінші және екінші реттік орамалардағы кернеулердің қатынасы олардағы орамдар санының қатынасына тең болады

Түрлендіретін ток түріне қарай 1 фазалы және 3 фазалы Трансформаторлар болады. Атқаратын қызметіне қарай олар күштік немэссе қоректендіру Трансформаторлары (электр энергиясын тартуға арналған), жоғары кернеулі сынақ Трансформаторлары, ток немэссе кернеу импульстерін түрлендіру үшін қолданылатын импульстік Трансформаторлар, үлкен токтар мен кернеулерді өлшеуге арналған өлшеуіштік Трансформаторлары, жоғары жиілікті кернеулерді түрлендіруге арналған радиожиілікті Трансформаторлар және радиоэлектрондық құрылғылардың қоректендіруші блоктарында қолданылатын радиотрансформаторларға, т.б. бөлінеді. Импульстік Трансформаторлар мен қоректендіру Трансформаторлары бірнаше Гц-тен 2 МГц-ке дейінгі жиілікте, радиожиілікті Трансформаторлар 500 МГц-ке дейінгі жиілікте жұмыс істейді. Трансформаторлардың магнитөткізгіштігі магниттік өтімділігі жоғары материалдардан (мысалы, электр тех. Болат таспаларынан, магнитодиэлектриктер мен фериттерден) жасаллоды. Электрмен жабдықтау жүйелерінде, негізінен смайлы Трансформаторлар қолданылады. Күштік Трансформаторлар Қазақстанда Кентау трансформатор зауытында шығарылған. Қазіргі кезде электр-механикалық жабдықтар осы зауыттың негізінде құрылған Трансформатор ААҚ-да шығарылады

Трансформатор айнымалы токтың кернеуін жоғарылатуға немэссе төмендэтуге арналған электр приборы. Үй жағдайында, трансформаторды пайдаланып, электр приборын кернеуі 127 В желілен кернеуі 220 В желіге және керісінше қосуға болады. Егер трансформатор жоғары кернеулі желіге ауыстырылып қосылса, ххххонда оны кернеуі 220 В желіге қосуға болмайды. Өйткені одна алынатын жоғары кернеу (380 В-тан астам) транформаторлық және ол арқылы қосылған электр приборларының бұзылуына әкеліп соқтыруы мүмкін. Трансформатор таңдаған кезде оның қуаты электр приборларын бір мезгілде қоректендіруге арналған құрал-жабдықтардың жалпы қуатынан кем болмауын есть сақтаған жөн. Әр түрлі құралдар мен қондырғылар тұтынатын кернеу өте кең диапазххххонда өзгереді. Тіпті бір электр қондырғысы әр түрлі кернеу пайдалануы мүмкін. Қуаттың тұрақты дерлік мәнінде айнымалы ток кернеуінің ток күшімен қатар өзгеруін айнымалы токтың трансформациясы дейді. Айнымалы токтың трансформация сын жүзеге асыратын құрал трансформатор деп аталлоды. Ол электромагниттік индукция құбылысының негізінде жұмыс істейді. Бұл құралды орыс ғалымы П. Н. Яблочков (1878 ж.) айнымалы ток, кейін оны (1882 ж.) И. Ф. Усагин жетілдірді

Ж ү ктемсіз трансформатор Екінші реттік катушкаға жүктеме қосылмасын, яғни трансформатор зоя жүрісте болсын. Онда екінші реттік орамада ток жүрмейді, сондықтан жуықтап алғанда оның қысқыштарындағы кернеу. Жүктеме жоқ кезде екінші реттік тізбекте энергия шығыны жоқ. Ал бірінші реттік тізбекте жалғаушы сын армен өзекшенің джоульдік жилу бөліну эссебінен қызуына және өзекшенің қайта магниттелуіне кететін өте аз энергия шығыны бар, мұны ескермэссе де болады. Сонымен, трансформатордың зоя жүрісі үшін -ді искре отырып, аламыз, мұндағы трансформация коэффициенті, яғни екінші және бірінші реттік катушкалардың орам сандарының қатынасына тең маша. Трансформатордың зоя жүрісінде. Егер бокса, трансформатор төмендеткіш, ал бокса,, бұл трансформатор жоғарылатқыш деп аталлоды. Жоғарылатқыш трансформатордың бірінші реттік катушкасының орам саны екінші реттік катушка наң орам санынан аз, ал төмендеткіш трансформаторда керісінше.

Жүктемелі трансформатор Екінші реттік тізбекке қандай да бір жүктеме қосайық Онда бұл тізбекте жиілігі бірінші реттік тізбектегі ток жиілігіне тең айнымалы ток туады. Сондықтан екінші катушка да өздік индукция ЭҚК-і пайда болады, оның үштарындағы кернеу аздап төмендейді. Ленц ережесі бойынша өздік индукция ЭҚК-і магнит ағынын азайтады. Бұл магнит ағыны екі катушка на бірдей тесіп өтетін болғандықтан, оның азаюы бірінші реттік катушка дағы өздік индукция ЭҚК-і -дің кемуіне әкеп соғады. Ал, ххххонда бірінші тізбекте кернеудің мәні тұрақты бокса да ток күші аркады.Өз ретінде бірінші реттік тізбектегі ток күшінің өсуі магнит ағынының артуын тудырады, ххххонда екінші реттік тізбектегі индукциялың мен ток күші аркады. Бұдан әрі осы сипатталған процестьр берілген жүктеме үшін белгілі бір магнит ағыны, екінші реттік тізбектегі индукциялық ЭҚК-і жәнө бірінші реттік тізбектегі ток күші түракталғанша жүре береді.Енді трансформатор генератор дан өзінің зоя жүрісіне қарағанда екінші реттік тізбек тұтынатын қуатқа тең қуатты көбірек аллоды. Егер аздаған энергия шығынын ескермэссек, энергияның сакталу заңы бойынша, генератордың энергиясы бірінші реттік тізбектен екінші реттік тізбекке магнит өрісі арқылы беріледі. Сондықтан шығынды ескермей, былой жазуға болады:, бұдан Кернеуді наше ece арт тырса, ток күші сонша эссе кемиді. Қазіргі трансформаторлардың пайдалы әрекет коэффициенті өте жоғары, ол 99%-ға дейін жетеді, яғни шығын бар болғаны 12%

Трансформаторларды ң қ ызметі Трансформатор кернеуді өзгеретін өлшемдер машаларын өзара электрлік байланыссыз реттеуге арналған электр қабылдағыш. Трансформаторлар электрлік техникада, электроника да, автоматтандыруда, техникада, байланыс құрылыстарында телевидение де, ЭЕМ мен техниканың басқа салаларында кең қолданыс тапты.Олардың бір бірінен қызметі мен құрылысы жағынан айырмашылықтары болады. Дегенмен, оларға бір құрылғының түрлері деп қарап, электр энергиясын тасымалдаудың физикалық процестьрін мысалдары арқылы зерттейді.Электр энергия сын да күш трансформатор лары елеулі орын аллоды. Олардың көмегінсіз электр энергия сын беру, тарту мен қолдану мүмкін емс. Электр энергиясын шығаратын көздердің кернеуі 20…30 мың Вольттан артпайды. Мұндай кернеумен электр энергиясын жүздеген километр қашықтыққа жеткізу мүмкін емс, себебі оның барлығы электр тасымалдау желісінде (ЭТЖ), ток күшінің квадраты натура пропорциялық электр шығыны ретінде жоғаллоды. электр энергиясының шығынын айтарлықтай төмендэтуді бір мезгілде кернеуді жоғарылата отырып, ток күшін азайту арқылы іске асыруға болады Осы жағдайда берілетін электр қуаты S= UІ күйінде қаллоды да оның шығыны P=І2R квадраттық деңгейде төмендейді. Энергетиканың қазіргі өркендеген кезеңінде электр қуаты миллион Вольттық кернеулермен мыңдаған километр қашықтықтарға тасымалданады. Мұндай жоғары кернеуді тек трансформаторлар көмегі арқылы ғана алуға болады.

Кернеу трансформаторный ң құ рылысы. Трансформатор негізгі екі бөлшектен: магнитөткізгіштен және екі орамнан тұрады Магнит ө ткізгіш. Магнитөткізгіштің негізгі қызметі оған бекітілген орамдар арасында мүмкіндігінше жоғары магниттік байланысты қаматамасыз эту. Олар өзара жалғасқан болят өзекше мен орамдардан турады. Бір фазалы кернеу трансформаторныйң құрылысы. а – магнитөткізгіш; в – орамалар. Трансформатордың магнитөткізгішін арнайы электр техникалық боляттан жасаллоды, ххххондай боляттың электромагниттік өткізгіштігі жоғары, сондықтан да, тұйықталған желіде оның электромагнит ағынына кедергісі төмен.Ол электр энергиясын трансформация лоу кезінде электр өткізгіштігі жоғары (кедергісі аз) мыс немэссе алюмин өткізг Трансформаторды эксплуатациялаудың маңызды сипаттамаларының бірі оның сыртқы сипаттамасы болып табылады.