К ө з қ лилы ғ ы ОРЫНДА Ғ АН: ДЖОЛДАСБЕКОВ М ТЕКСЕРГЕН.

Қлилық – фиксация нүктесінен бір көздің ауытқуы (девиация). Қлилық бұккрыши – жұп көздің осінен қыликөз осінің ауытқу шаманны, градус пен өлшенеді. o Бірінші ауытқу бұккрыши – ауытқып кеткен көздің қлилық бұккрыши. Бұл бұкрышты өлшеу үшін науқасты бір объектіге қарап тұруын сұраймыз, сол кезде бір көзі ауытқып кетеді. o Екінші ауытқу бұккрыши – ауытқымай тұрған көздің осінің ауытқу шаманны. Науқас ауытқып кеткен көзімен затқа қарап тұрады, ал ауытқып кетпеген көзі жұмилып тұрғанда ауытқиды (яғни, біріншілікті ауытқу бұккрыши жоғалады, екіншілікті ауытқу бұккрыши пайда болады)

Гиршберг бойынша ауыт қ у б ұ ккрышин анны қ тау: -д ә рігер нау қ ас қ а см ара қ аши қ ты қ та қ арама- қ расы т ұ рады. Ол офтальмоскопиялы қ айна ар қ илы бір к ө зді ң, кейін екінші к ө зді ң қ аса ң қ абы қ та ғ ы жеры қ ты қ рефлексін ба қ слайды. К ө з алмазы қ алыпты же ғ дайы са қ тал ғ ан кезде жеры қ ты қ рефлекс қ аса ң қ абы қ ты ң порталы қ н ү ктесімен с ә йкес болады. Қ лилы қ бол ғ ан же ғ да-да жеры қ ты қ рефлекс бір же ғ ына ауыт қ иды. Егер м ұ рынды қ же қ та ғ ы қ араши қ шьет ң где орналасса, қ лилы қ б ұ ккрыши гр; Егер смайлы қ же қ та ғ ы қ араши қ шьетігде орналасса, б ұ крыш гр; Егер қ араши қ пен лимб ортасында орналасса, гр; Егер лимбта орналасса, гр; Егер а қ қ абы қ та орналасса, 60 гр ж ә не один к ө п. Синаптофор к ө мегімен қ лилы қ б ұ ккрышин д ә л есептеуге болады.

По величине девиации До 5 0 (очень незначительная) (незначительная) (средняя) (выраженная) Более 35 0 (значительно выраженная)

К Ө З Қ ЫЛИЛЫ Ғ Ы ЖАЛ Ғ АН КӨЗДІҢ КӨРУ ЖӘНЕ ОПТИКАЛЫҚ ОСТЕРІНІҢ АРАСЫНДАҒЫ БҰРЫШ 3-4 ГРАДУСТАН АСҚАНДА ПАЙДА БОЛАДЫ. БЕТ СҮЙЕГІНІҢ ҚҰРЫЛЫСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ҚАСАҢ ҚАБЫҚТЫҢ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ АУЫТҚУЫНАН ПАЙДА БОЛАДЫ. ЭПИКАНТУС КЕЗІНДЕ БАЙҚАЛАДЫ. БИНОКУЛЯРЛЫҚ КӨРУ САҚТАЛҒАН, СОНДЫҚТАН ЕМДЕУДІҢ ҚАЖЕТІ ЖОҚ. ЖАСЫРЫН (ГЕТЕРОФОРИЯ) К Ө З Қ ОЗ Ғ АЛТ Қ ЫШ Б Ұ ЛШЫ Қ ЕТТЕРДІ Ң ТОНУСЫНЫ Ң ШАМАЛЫ ДИСБАЛАНСЫ КЕЗІНДЕ ДАМИДЫ. БИНОКУЛЯРЛЫ Қ К Ө РІ МЕН ФУЗИОНДЫ Қ РЕФЛЕКС СА Қ ТАЛ Ғ АН. К Ө З Б Ұ ЛШЫ Қ ЕТІНІ Ң Ә РЕКЕТІ БАСЫМ БОЛ Ғ АН ЖА Ғ ЫНА АУЫТ Қ ИДЫ. АРННАЙЫ ЕМ Қ ОЛДАНЫЛМАЙДЫ, ТЕК БИНОКУЛЯРЛЫ Қ ДИСБАЛАНС ПЕН АСТЕНОПИЯ ДАМЫ Ғ АН ЖА Ғ ДАЙДА СФЕРАЛЫ Қ НЕМЕСЕ ПРИЗМАЛЫ Қ К Ө З Ә ЙНЕКТЕР ТА Ғ УДЫ ТА Ғ АЙЫНДАЙДЫ. МОНОКУЛЯРЛЫ К Ө РУ КЕЗІНДЕ АНЫ Қ ТАЛАДЫ. АЙ Қ ЫН АЙ Қ ЫН ГЕТЕРОФОРИЯ ЖА Ғ ДАЙЫНДА ПАЙДА БОЛАДЫ Ж Ә НЕ БИНОКУЛЯРЛЫ Қ К Қ РІ Б Ұ ЗЫЛАДЫ. Қ ОСАРЛАС (К Ө ЗДІ Қ ИМЫЛДАТ Қ АН КЕЗДЕ Қ ЫЛИЛЫ Қ Б Ұ РЫШ Ө ЗГЕРМЕЙДІ) Ж Ә НЕ САЛДЫ Қ (К Ө ЗДІ Қ ИМЫЛДАТ Қ АН КЕЗДЕ Б Ұ РЫШ Ө ЗГЕРЕДІ) Т Ү РЛЕРІН АЫЖАРАДЫ.

БІРІНШІЛКТІ Қ ЫЛИ К Ө ЗДІ Ң ОРГАНИКАЛЫ Қ Б Ұ ЗЫЛЫСЫНА Қ АТЫСЫ ЖО Қ, К Ө РУ АНАЛИЗАТОРЫНЫ Ң Ж Ә НЕ К Ө З Қ ИМЫЛДАТ Қ ЫШ Ж Ү ЙЕНІ Ң АУРУЫ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. ЕМДЕУДІ Ң АРНАЙЫ Ә ДІСТЕРІН Қ АЖЕТ ЕТЕДІ. ЕКІНШІЛІКТІ К Ө ЗДІ Ң БЕЛГІЛІ БІР ОРГАНИКАЛЫ Қ Б Ұ ЗЫЛЫСЫ Н Ә ТИЖЕСІНДЕ БИНОКУЛЯРЛЫ К Ө РУ М Ү МКІНДІГІ ЖО Қ КЕЗДЕ ПАЙДА БОЛАДЫ (ТОРЛЫ Қ АБЫ Қ Б Ұ ЗЫЛЫСЫ,К Ө РІ НЕРВІСІ Б Ұ ЗЫЛЫСЫ, Т.Б.) АЛДЫМЕН К Ө ЗДІ Ң ОРГАНИКАЛЫ Қ Б Ұ ЗЫЛЫСЫН ЕМДЕУДІ Қ АЖЕТ ЕТЕДІ.

КЕЗЕ Ң ДІ БИНОКУЛЯРЛЫ К Ө РУДІ Ң КЕЗЕ Ң ДІ Б Ұ ЗЫЛЫСЫМЕН К Ө РІНЕДІ. МЫСАЛЫ, Қ ОБАЛЖУ КЕЗІНДЕ, К Ө З ШАРШАУЫ КЕЗІНДЕ. Т Ұ РА Қ ТЫ БИНОКУЛЯРЛЫ К Ө РУДІ Ң Т Ұ РА Қ ТЫ Б Ұ ЗЫЛЫСЫМЕН К Ө РІНЕДІ, АРНАЙЫ ЕМДІ Қ АЖЕТ ЕТЕДІ. К Ө З Қ ИМЫЛДАТ Қ ЫШ Б Ұ ЛШЫ Қ ЕТІНІ Ң САЛДАНУЫСЫЗ Ж Ү РЕТІН Қ ЫЛИЛЫ Қ ТЫ Қ ОСАРЛАС ДЕП АТАЙДЫ. АЛ БІР НЕМЕСЕ БІРНЕШЕ К Ө З Қ ИМЫЛДАТ Қ ЫШ Б Ұ ЛШЫ Қ ЕТТІ Ң САЛДАНУЫ КЕЗІНДЕ БОЛАТЫН Қ ЫЛИЛЫ Қ ТЫ САЛДАНУЛЫ Қ ДЕП АТАЙДЫ.

ҚОСАРЛАС ҚЫЛИЛЫҚ

ҚОСАРЛАС ҚЫЛИЛЫҚ ЭТИОЛОГИЯСЫ БІР НЕМЕСЕ ЕКІ КӨЗДІҢ КӨРІ ЖІТІЛІГІ 0,3-ТЕН ТӨМЕН; ЕКІ КӨЗДІҢ КӨРУ ӨТКІРЛІГІНДЕГІ 0,4 АРТЫҚ АЙЫРМАШЫЛЫҚ; АНИЗЕЙКОНИЯ – АНИЗОМЕТРОПИЯ САЛДАРЫНАН ЕКІ КӨЗДІҢ ТОР ҚАБЫҒЫНА ТҮСЕТІН СУРЕТТІҢ МӨЛШЕРІ ӘР ТҮРЛІ; КОНВЕРГЕНЦИЯ МЕН АККОМОДАЦИЯНЫҢ ҮЙЛЕСІМСІЗДІГІ; КӨРУ ФИКСАЦИЯСЫНЫҢ БҰЗЫЛЫСЫ; ТУМА НЕМЕСЕ ЖҮРЕ ПАЙДА БОЛҒАН КӨЗҚИМЫЛДАТҚЫШ БҰЛШЫҚЕТТЕР ЖҰМЫСЫНЫҢ ДИСБАЛАНСЫ, БИФИКСАЦИЯНЫҢ БҰЗЫЛЫСЫНА ӘКЕЛЕДІ; ЕКІ КӨЗДІҢ ДЕ ҚЫРТЫСТЫҚ ЖӘНЕ ҚЫРТЫСАСТЫ БАЙЛАНЫСТЫҢ ӘЛСІРЕУІ. ФУЗИЯНЫҢ ТӨМЕНДЕУІ.

ҚОСАРЛАС ҚЫЛИЛЫҚ ТҮРЛЕРІ ЭТИОЛОГИЯСЫ МЕН ТҮЗІЛУ МЕХАНИЗМІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ: АККОМОДАЦИЯЛЫҚ – КӨЗІЛДІРІК КӨМЕГІМЕН ҚЫЛИЛЫҚ БҰРЫШЫН ДҰРЫСТАУҒА БОЛАДЫ, АККОМОДАЦИЯЛЫҚ ЕМЕС ЖӘНЕ ЖАРТЫЛАЙ АККОМОДАЦИЯЛЫҚ (АРАЛАС) ТҮРЛЕРІ БАР. АУЫТҚУ БАҒЫТЫ БОЙЫНША: ШАПЫРАШ ҚЫЛИЛЫҚ (ЖҰП КӨЗІНЕН ЛАТЕРАЛЬДЫ АУЫТҚИДЫ), КИТАР ҚЫЛИЛЫҚ (КӨЗДІҢ ІШКЕ ҚАРАЙ АУЫТҚУЫ) ЖӘНЕ ВЕРТИКАЛДЫ БОЛЫП БӨЛІНЕДІ. БІР НЕМЕСЕ ЕКІ КӨЗДҢҒ АУЫТҚУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ: МОНОЛАТЕРАЛЬДЫ (ТЕК ҚАНА БІР КӨЗ ҮНЕМІ АУЫТҚЫП ТҰРАДЫ), АУЫСПАЛЫ - АЛЬТЕРНАТИВТІ (КЕЙДЕ ОҢ КӨЗІ, КЕЙДЕ СОЛ КӨЗІ АУЫТҚИДЫ). АМБЛИОПИЯМЕН (КӨЗДІҢ ОРГАНИКАЛЫҚ БҰЗЫЛЫСЫСЫЗ, КӨРУ АНАЛИЗАТОРЫНЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ БҰЗЫЛЫСЫМЕН СИПАТТАЛАТЫН КӨРУ ӨТКІРЛІГІНІҢ ТӨМЕНДЕУІ) ЖӘНЕ АМБЛИОПИЯСЫЗ.

Амблиопия Анизометропиялық амблиопия; Амблиопия ex anopsia (дисбинокуляры амблиопия); Истериялық амблиопия; Обскурациялық (затуманивание, затемнение) амблиопия; Аметропия кезігдегі рефракционды амблиопия;

КОРРЕКЦИЯМЕН КӨРУ ӨТКІРЛІГІ ӘЛСІЗ АМБЛИОПИЯ КЕЗІНДЕ - 0,4-0,8; ОРТАША ДӘРЕЖЕЛІ АМБЛИОПИЯ – 0,2-0,3; ЖОҒАРЫ АМБЛИОПИЯ – 0,05-0,1; ӨТЕК ЖОҒАРЫ АМБЛИОПИЯ – 0,1 ТӨМЕН. ФИКСАЦИЯНЫҢ БОЛМАУЫ НЕМЕСЕ ТҰРАҚСЫЗ БОЛУЫ; ТҰРАҚТЫ ФИКСАЦИЯМЕН (МАКУЛАЛЫҚ, ЖАЛҒАН МАКУЛАЛЫҚ).

КЛИНИКАЛЫ Қ К Ө РІНІСІ К Ө З АЛМАСЫНЫ Ң Қ ОЗ Ғ АЛЫСЫ ТОЛЫ Қ СА Қ ТАЛ Ғ АН; БІРІНШІЛІКТІ Ж Ә НЕ ЕКІНШІЛІКТІ АУЫТ Қ У Б Ұ РЫШТАРЫ ТЕНДЕСТІРІЛГЕН; БИНОКУЛЯРЛЫ Қ К Ө РУІ Б Ұ ЗЫЛСА ДА ДИПЛОПИЯ БАЙ Қ АЛМАЙДЫ.

Эзофория – көздің ішке қарай қисаюы; Экзофория – сыртқа қарай қисаюы; Гиперфория – жоғары қарай қисаюы; Гипофория – төмен қарай қисаюы; Циклофория – қасаң қабықтың вертикалды меридианасының жоғарғы ұшының қисаюы: инциклофория – ішке эксциклофория – сыртқа Анизофория – қисаю дәрежесі қарау бағытына байланнысты өзгеріп отрады.

ЕМІ – БИНОКУЛЯРЛЫ Қ К Ө РУДІ Қ АЛПЫНА КЕЛТІРУГЕ БА Ғ ЫТТАЛ Ғ АН. o Көзілдірікпен аметропия коррекциясы; o Көздің дұрыс емс орналасуын дұрыстау; o Амблиопияны жою; o Фузиондық қабілетті қалпына келтіру.

Ем кезеңдері: Бірінші этап – плеоптика, амблиопияны жоюға бағытталған шаралар кешені Үшінші этап – хирургиялық ем Екінші этап – ортоптика, бинокуляры көруді жеқсарту Төртінші этап – ортоптика

Бірінші кезең – плеоптика (амблиопияны емдеу): Тура окклюзия – жеқсы көретін көзді көрі актісінен 2-6 ай бойы жеуып жүреді. Әдістің тиімділігі жеқсы, амблиопиялық көздің көру откірлігі окклюзия дан кейін алғашқы 3-4 аптада жоғарслайды. Көрі өткірлігін үнемі тексеру қажет. Жабилып тұрған көздің өткірлігі төмегдеген жеғда-да алма-кезек окклюзия сын қолданады. Тура окклюзияны фиксациясы дұрыс амблиопия кезігде, әлі «желған макула» түзілмеген жеғда-да қолданады; Кері окклюзия – көру актісінен амблиопиялық көзді 3-4 аптаға жеуып тастайды. Бұл әдісті «желған макула» өалыптасқан кезде оны тежеу үшін және сары дақ аймағын белсендіру мақсатында қолданады; Пенализация – жетекші көзге көзілдірік көмегімен жесанды аметропия жеғдайын жесай отырып тиімсіз немсе қолайсыз жеғдай ту дыру. 1-4 жестағы балаларға көрсетілген. Макуланның жергілікті жерықтық стимуляциясы эксцентрлік фиксация кезігде шынайы макуланны тежеу үшін берілген. Амблиопияны жерықпен торты қабықтың порталық ойығын жергілікті тітіркендіру арқилы емдеу. Бір ізділік бейнелердің феномені тор қабықтың барлық аймағына жерық түсіргегде макуланны экран доу кезігде пайда болады. Бұл әдісте қолданатын заттардың бейнесі жерық түсіргеннен кейін біраз уақыт маку лада сақталып тұрады. Сонымен қатар эксцентрлік фиксация кезігде сары дақ аймағын белсендіруге ықпал жесайды.

Екінші кезең – қалыпты бинокуляры көруді дамыту (ортопластика); Ол үшін барлық жеғдайлар орындалуы тиіс. Синоптоформен ортоптикалық жеттығулар, стереоскопиялық суреттермен жеттығулар, т.б. жесау керек. Ортоптиканны тұрақты бинокулярық көру қалыптасқанға дейін 6-12 айаралығында қолданады. Жартылай аккомодациялық және аккомодациялық емс қлилық кезігде ортоптикалық жеттығуларды операция жесағанға дейін істей береді. Фузиондық рефлекстердң жеттықтыру (диплоптика): Диплопияны болдырмау үшін екі көздің макулаларымен көру фиксация сын қалпына келтіруге бағытталған. Көзді дұрыс қалпына келтіргеннен кейін призмалық әйнектерді қолдана отырып, жесанды диплопияны тудырамыз. 1,5-2 жил аралығында плеопто-ортопто-диплоптикалық емнің әсері аз болған жеғда-да хирургиялық амге жүгінеді.

Үшінші кезең – хирургиялық операция. Қлилық кезігдегі хирургиялық ем күшті бұлшықеттің әсерін әлсіретуге немсе, керісінше, әлсіз бұлшықеттің күшін күшейтуге негізделген. Рецессия – күшті бұлшықеттің әсерін әлсіретуге бағытталған операция, яғни бұлшықетті бекінген жерінен лимбтан әрі қарай алмастыру; Теномиопластика – бұлшықетті ұзарту және ұзынынан тігу; Резекция – әлсіз бұлшықеттің күшін күшейтіге арналған, яғни бұлшықетті бекіген жерінен лимбқа жеқын жерге қарай алмастыру немсе бұлшықет резекция сын жесау.

САЛДЫҚ ҚЫЛИЛЫҚ

Салды қ қ лилы қ себептері: o Көзқозғалтқыш бұлшықеттерінің парезі пен параличі; o Көзқозғалтқыш бұлшықеттің функциялары түрлі қазымданудан кейін болады: Орталық (бас миының токсикалық зақымдалуы, қабыну үрдістері, ишемия және жерақаттар); Перифериялық (көз шарасының жерақаты, ісіктері, қабынуы немсе көз қозғалтқыш бұлшықеттердің зақымдалуы)

Салды қ қ лилы қ белгілері: o Зақымдалған бұлшықетке қарай көз алмазының қозғалысы шектелген немсе мүлдем болмайды; o Екіншілікті ауытқу бұккрыши біріншілікті ауытқу бұккрышинан көп; o Айқын диплопия.

Салды қ қ лилы қ емі: o Негізгі ауруды жою; o Хиругиялық ем мезгілі индивидуалы; o Жарақаттан кейінгі салдық қлилықты хирургиялық емдеу жерақаттан кейін 6 айдан аз емс уақыт өткегде жесалады. o Операцияға дейін бұлшықет функция сын қалпына келтіру, физиотерапиялық ем (жилулық емшара, электрофорез), ал диплопияны жою үшін призмалық әйнектер тағайындалады.

САЛДЫҚ ҚЫЛИЛЫҚ ҚОСАРЛАС ҚЫЛИЛЫҚ Әдетте 3 жесқа дейін; Көз алмазы қозғалысы толық сақталған; Конвергенция сақталған; Зақымдалу монолатеральды немсе алмасатын; Біріншілікті ауытқу бұккрыши екіншілікті ауытқу бұккрышина тең; Диплопия жоқ; Бастың айналуы жоқ; Басты ұстау қаупі өзгермеген. Әр жеста кездеседі; Көз алмазы қозғалысы зақымдалған бұлшыөетке қарай шектелген; Конвергенция бұзылған; Зақымдалу монолатеральды немсе билатеральды; Екіншілікті ауытқу бұккрыши біріншілікті ауытқу бұккрышинан көп; Диплопия айқын; Бастың айналуы айқын; Басты ұстау қаупі өзгерген. ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫ ДИАГНОСТИКА