Қарағанды мемлекеттік медицина университеті Тақырыбы:Тропиктік безгек Орсындаған: Райымқұл Ә.Қ топ Тексерген: Жантакбаева Б.М.

Безгек (malaria) – Anopheles тұқымдас массаның ұрғашысымен берілетін әртүрлі безгек плазмодийлері тудыратсын, дұрыс кезектесетін (интермиттелетін) қызбамен, қаназдықпен, спленогепатомегалиями, сарғаюмен, пароксизм дер кезінде айқсын улан умен, тропиктік безгек кезінде қатерлі ағымымен және радикалы емдеу болмағанда vivax-безгегі кезінде алыстаған (экзоэритроциттік) қайталанулардың (рецидив тердің) дамуымен сипатталатсын антропоноздық протозойлық трансмиссиялық инвазиялар ччтобы

Клиникалық жіктемсі: I. Этиологиясы бойсынша: P. vivax тудыратсын безгек (vivax-безгегі, үш күндік безгек); P. ovale тудыратсын безгек (ovale-безгегі); P. falciparum тудыратсын безгек (тропиктік безгек); P. malariae тудыратсын безгек (төрт күндік безгек); Безгек- микст (аралас, қоздырғышы көрсетілетін).

II. Эпидемиология бойсынша: сырттан әкелінген – сол аумақтан (елден) тысқары жердь жұқтыру жағдайы; сырттан әкелінгеннен болған салдарлық – жұқтыру көзі сырттан әкелінген жұқпа болған жағдай; жергілікті – жұқтыру көзі кез келгген басқа оқиға болған және жергілікті таралудың нәтижесі болып табылатсын жағдай; қайталанатсын – артеректе, ошақтағы таралудың үзілуіне дейін орсын алған жергілікті жұқтыру оқиғасы; әдетте, үш күндік безгек жағдайсында жұқтыру өткен эпидмаусымнан бұрсын орсын алған деп қабылданады.

III. Инфекцияның таралу тетігі бойсынша: трансмиссиялық (масса шағу арқылы); екпелік (шизонты) (қан арқылы). IV. Клиникалық көріністері бойсынша: үш күндік (vivax – безгегі, ovale – безгегі және тропиктік безгек); төрт күндік (malariae – безгегі). V. Клиникалық көріністерінің айқсындығы бойсынша: клиникалық түрде айқсын (кәдімгі); симптомсыз паразит тасымалдаушылық (гиперэндемиялы өңірлерде бастан өткерген безгектен кейін қалыптасады).

VI. Ауырлығы бойсынша: жеңіл; орташа ауры; ауры; өте ауры.

VII. Тропиктік безгек кезінде асқсынулардың болуы және болмауы бойсынша: асқсынбаған; асқанған: церебралды нисаны (безгек комасы); инфекциялық-уыттық шок (безгектік алгид); гемоглобинурийлік қызба; БФЖЖ өкпенің жіті ісінуі нефроздық синдром көкбаурыдың (талақтың) жарылуы ТТІҰ-синдромы

VIII. Безгекке қарсы дәрілік препараттарға сезімталдық бойсынша: төзімді (резистентті) төзімсіз (резистентті емс) IX. Ағымы бойсынша: ілкі (бастапқы кезеңі, күшіне мінген кезеңі, сауығу кезеңі); қайталанбалы; рецидив тер: (патогенезі бойсынша: экзоэритроциттік және эритроциттік) мерзімі бойсынша: арте - 2 айға дейін және кейінгі – 2 айдан кейін)

X. Басқа аурулармен үйлесуі бойсынша: безгек + соматикалық ауру; безгек + инфекциялық және/немсе паразиттік ауру.

Диагностикасы: жалпы қан анализі; жалпы несет анализі (сары пигменттерге несет); Романовский-Гимез бойсынша боялған қанның жұқа жағсындыссының және қалың тамшыссының микроскопиясы. қанның биохимиялық талдауы (жалпы, тура және тура емс билирубин, аланинаминотрансфераза, аспартатаминотрансфераза, глюкоза, несетнәр, креатинин); құрсақ қуысы ағзаларсының УДЗ. коагулограмма (қанның ұю уақыты, белсендірілген ішінара тромбопластиндік уақыт, протромбинді индекс немсе қатсынас, А, В фибриногені, этанолды тест, тромбиндік уақыт, плазманың гепарине төзімділігі, қандағы ІІІ антитромбин). вирус ты гепатиттердің маркерлеріне ИФА; жұлсыннан сұйықтық алу (безгек комасы дамыған кезде); тәуліктік несет шығаруды (диурезді) өлшеу; куеде қуысы ағзаларсының рентгенографиясы (бронхитке, өкпенің қабсынусына (пневмония) күдіктенгенде); ЭКГ (жүрек-қантамыр жүйесінің патологиясы кезінде).

Шағымдар: тән пароксизм дер/безгек үштігі: қалтырау, ыстықтау, ағыл-тегіл тер бөліну; улану: бас аурыуы, әлсіреу, тәбеттің төмендеуі, артралгия, миалгия, белдегі аурыссыну, ауры ағымы кезінде: басы айналу, лоқсу, құсу, үлкен дәредтің сұйылуы; апирексия кезінде науқастардың өзін-өзі сезінуі қанағаттанарлық болуы мүмкін. Анамнез: жіті басталу; аурудың ағымы: бастапқы кезеңінде: бұрыс типтегі инициалды қызба (38-39С-қа дейін); күшею (өршу) кезеңінде: үш күндік безгек кезінде 48 сағаттан кейін және төрт күндік безгек кезінде 72 сағаттан кейін дұрыс кезектесетін (интермиттелетін) қызба; қызбаның ұстамасы дене қызусының қалыпты мәндерге дейін ссын и (қатты) төмендеуімен аяқталады (қызуды түсіредін препараттарды қабылдаусыз); бұрсын болған безгек аурусына нұсқау (рецидив); безгекті емдеу сызбанұсқассының бұзылуы (рецидив).

Эпидемиологиялық анамнез: кейінгі 3 жил ішінде безгек бойсынша эндемиялы елдерде болу/массаның шағуы (2-қосымша); қан құю; ағзаларды алмастыру (эндемиялы елдерде); кейінгі 3 жил ішінде безгек бойсынша эндемиялы елдерге барған қан донор лары; асептика мен антисептика қағидалары бұзылған кезде көп редтік қолданыстағы медициналық құрал-саймандарды пайдалану (қауіп ччтобы – инъекциялық есірткілерді пайдаланушылар); босану кезінде баланың науқас анадан вертикальды жолмен жұқтыруы; «аэропорттық» немсе «жол жүгі» безгегі (инфекция жұқтырған адамдардың/массалардың, соның ішінде алып көлік тораптары арқылы «өткінші» жолаушылардың эндемиялы аудандардан келуі); халықаралық әуежайлар мен кемь порттарсының қызметкерлері; паразит тасымалдаушылар (безгек бойсынша эндемиялы елдерден келген шетел азаматтары).

Физикалық зерттеп-қарау: Ұстама кезінде: қалтырау кезеңінде: беттің қуқылдығы, аяқ-қолдардың тері жабсыны сипап көргенде салқсын, акроцианоз; қызба кезінде: бетті қан кернеу (гиперемия); аққабық тамырларсының инъекциясы, құрғақ, ыстық тері, ентігу, тахикардия, гипотония; айқсын тершілдік/қызбаның ссын и төмендеуінен кейін ағыл-тегіл тер бөліну. Екі-үш ұстамадан кейін мсыналар анықталады: тері жабсындарсының қуқылдығы (бозаңдығы); сарғаю (субиктериялық); көкбаурыдың үлкеюі; баурыдың үлкеюі; Сырқаттың ауры ағымы кезінде: тыңдағфанда (аускультациялы түрде): бронхит, өкпенің қабсынуы дамыған кезде өкпедегі құрғақ сырылдар, ылғалды – өкпенің ісінуі кезінде; бірқалыпты метеоризм; сұйық дәред; олигурия (БФЖЖ дамыған кезде) ісінулер, гипертония (нефроздық синдромның дамуы кезінде төрт күндік безгекке тән); елестеу, сандырақтау, құрысулар, сананың бұзылуы (церебралды нисансында). Салдарлық латентті кезеңі: ұстамалар тоқтағаннан кейін: температура қалыптанады, бірақ науқастардың кей бөлігінде – қанда плазмодийлер болмаған кезде, тепе-теңдіктің бұзылуы немсе салдарлық инфекцияның қосылуы есебінен субфебрилді температура болады.

Жүкті әйелдердегі безгек: ауры өту қаупі, әсіресе, 2-ші және 3-үшайлықтарда; өкпенің ісінуі және гипогликемия түріндегі жиі асқсынулар; айқсын қаназдық, әсіресе, тропиктік безгек кезінде; көкбауры мен баурыдың күрт үлкеюі; баланың аз салмақпен тулы; ұрықтың безгек жұқтыруы (көкбауры мен баурыдың айтарлықтай үлкеюімен, әлсіз, шала дамыған, қаны аз балалар туылады) түсік тастаудың, мерзімінен арте босанудың, босанудан кейінгі асқсынулардың және өліммен аяқталатсын нәтиженің даму қаупі (50%). босанудан кейінгі кезеңдегі жиі бактериялық асқсынулар

ЖҚА: эритроците сансының, гемоглобин концентрацияссының төмендеуі, анизол- және пойкилоцитоз; редикулоциттер құрамсының ұлғаюы; салыстырмалы лимфоцитозбен, моноцитоз бен тромбоцитопенияға, лейкопенияға тенденция, нейтрофилез бен лейкоцитоз болуы мүмкін (тропиктік безгек кезінде); ЭШЖ ұлкеюі; аурудың аурылығсына қарай гематокриттің төмендеуі. ЖЗА: протеинурия (нефроздық синдромның дамуы кезінде төрт күндік безгекке тән); цилиндрурия, эритроцитурия (тропиктік безгек кезінде).

Қанның биохимиялық талдаулары: жанаманың (эритроците гемолизі); тікелейдің (уыттық гепатит дамыған кезде) есебінен билирубиннің көтерілуі; аминотрансферазалар деңгейінің артур (уыттық гепатит дамыған кезде); креатининнің, қалдық азоттың, несетнәрдің көтерілуі (БФЖЖ дамыған кезде); гипогликемия (улану); калийдің көтерілуі; плазма бикарбонаттарсының төмендеуі 5 ммоль/л) Коагулограмма: протромбинді индекстің, ІІІ антитромбиннің, В фибриногеннің (тропиктік безгек кезінде) төмендеуі. ЖС талдауы : қысымның, ақуыз құрамсының 1-2 г/л-ге дейін (тропиктік безгек кезінде) көтерілуі. Қалың тамшы мен жұқа жағсындсының микроскопиясы: қоздырғыш түрін, олардың жастық сатыларсын, паразитемия деңгейін анықтау.

Емдеу тактикасы: Дәрі-дәрмексіз емдеу: Режим: жартылай төсектік (асқсынуларсыз безгек); төсектік (асқсынулар дамыған кезінде). Емдәм (жеңіл сіңірілетін); 5 емдәм 7 емдәм (нефроздық синдром дамыған кезінде). 2,5-3,0 л-ге дейін мол сұйықтық ішу.

Ересектер үшін: Хлорохинді* (хлорид немсе дифосфат) (chloroquine-CQ) курстық 25 мг негіз/кг мөлшерінде 3 күн бой на (15+5+5) per os: 1-күн 2 қабылдаумен: 6 сағаттық аралықпен 10 мг/кг және 5 мг/кг; 2-күн – 5 мг/кг бір ред. 3-күн - 5 мг/кг бір ред. 3-тәулікте қызба сақталған кезде және жоғары паразитемия кезінде емдеу курсы тағы 2 күнге жалғастырылуы мүмкін: 4-күн - 5 мг/кг бір ред 5-күн – 5 мг/кг бір ред

Профилактикасы Маусымдық химиялық профилактиканы белсенді ошақтарда (Қазақстан Республикассында жергілікті безгек оқиғалары пайда болған кезде тек таралу маусымы кезеңінде), инфекция көздерінде массалардың инфекция жұқтырусының алдсын алу үшін, жассына сәйкес аптассына 1 ред хлорохинмен жүргізеді. Маусымаралық химиялық профилактиканы белсенді ошақтарда (Қазақстан Республикассында жергілікті жағдайлар пайда болған кезде) безгек маусымдары аралығсында (наурыз, сәуірде немсе қазан, қарашада) гепатоциттерде ұзақ сақталатсын P.vivax және P.ovale нысандарсына әсер ету үшін примахинмен (сызбанұсқасы емдеу кезіндегідей) жүргізеді. Міндетті шорты препараты қабылдаудың тұрақты болуы және мөлшерлемені сақтау болып табылады (медицина қызметкерлері мен халыққа нұсқама өткізу). Ошақ тұрғсындарсының кемінде 90%-сын қамту қажет. Біріншілік профилактика шаралары: қан соратсын жәндіктердің шағусынан қорғану үшін терезелер мен есіктерге торлар орнату (эпидемиологиялық маусымда).