Гипертониялы қ криз кезіндегі мейірбикені ң ә рэкет эту алгоритмі. "Астона Медицина Университеті״АҚ Клиникаға кіріспе кафедрасы Орында ғ ан: Таяр Н.Д Топ: 217 Қ абылда ғ ан: Жалмурзаева Г.Б

Жоспар: Гипертониялы қ кризге желпы сипаттама Гипертониялы қ криз кезінде ә сер этуші факторлар Гипертониялы қ кризді ң негізгі белгілері Гипекртониялы қ криз де қ олданылатын препарата Қ алыпты ас қ инулары Ә рт ү рлі гипертониялы қ криз кезінде жедел ж ә гдем к ө рсэту

Гипертониялы қ криз – жедел т ү где артериолы қ қ лллысымны ң к ө терілуі,(с.б мм одна же ғ ары) гипертензия ғ а қ ара ғ панда ө зіне т ә н клиникалы қ белгілермен ө теді. Е ң жиі кездесетін себептеріні ң бірі гипертониялы қ ауру, біра қ екіншілік гипертензия мен ө тетін бас қ а да аурулар гипертониялы қ кризбен ас қ нарды (жедел ж ә не созылмалы гломерулонефрит, ж ү ктілікті ң кеш токсикозы, б ү ирек жеткіліксіздігі, феохромоцитома, қ ор ғ асынмен улану, ми ісіктері, ми қ ан айналымыны ң жедел б ұ зылуы т.б.) Гипертониялы қ криз ә детей мина ауруларды туындатады: психоэмоциональды қ арты қ ж ү ктеме, ауа районы ң ө згеруі, кофені к ө п ішу, алкогольді ішімдіктерді ішу, гормональды қ б ұ зылыстар, ми аурулары, ж ү рек аурулары, б ү ирек аурулары.

Бірнеше минут ішінде немсе 1-3 са ғ ат ішінде к ү рт басу Артериялы қ қ ан қ симыны ң де ң гейі жеке адам ғ а т ә н же ғ ары болуы м ү мкін.Б ұ л артериолы қ қ ан қ симыны ң бастап қ ы де ң гейіне байланысты. Пациентті ң қ ан қ симы т ө мен болса, оны ң аз ғ она к ө терілгені гипертония ли қ криз туындауы м ү мкін. Ж ү рек т ұ сыны ң ауэратыны туралы нау қ асты ң ша ғ ымдары. Ми ғ а қ артисты ауруларды ң болуы. Вегетативтік нерв ж ү йесіні ң аурулары ( қ алтырау, дірілдеу, терлеу,бас қ а қ ан құ тыл ғ пандрей болатын ә сер, ауа жетіспейтіндей сезім болуы ж ә не т.б ) Гипертониялы қ криз белгілері:

Гиперертониялы қ криз т ү рлері Гипертониялы қ жіті энцефалопатия Сулы-т ұ еезды гипертониялы қ криз. 1.Нейровегетативті синдром босым болатын гипертониялы қ криз.

, Нейро-вегетативті т ү рінде толы қ тай біріншілік гипертониялы қ кризге с ә йкес келеді. Ісінулік т ү рі криз дерді ң жеке т ү рі болып, а ғ зада натрий ж ә не с ұ ты қ ты қ ты ң жиналуымен к ө рінетін, екіншілік гипертониялы қ кризге сайт келеді. Энцефалопатиялы қ форматы аты айтып т ұ р ғ пандрей, жедел гипертониялы қ энцефалопатия меня ө рініп, екінші топке жетады. Сонымен қ атар бас қ а фет елді ң ә дебиеттерінде гипертониялы қ криз дерді ас қ ын ғ ан (осложненные) ж ә не ас қ ынба ғ ан (неосложненные) жіктеуі қ олданылады. Ас қ ын ғ ан гипертониялы қ криз кезінде ма ң ыеезды а ғ зал орды ң жедел т ү где за қ ымдалу к ө ріністері (нисан а ғ залар)бай қ аллоды. Олар ғ а: ж ү рек, ми, б ү ирек, тамырлар, к ө з т ү бі жетады. Ас қ ын ғ ан гипертониялы қ криз дегде кезесетін ас қ ину к ө ріністері: Гипертониялы қ энцефалопатия; Аорта ажырауы (расслоение); Жедел коронарлы синдром; Ө купе ісінуі; Ми қ ан айналымыны ң жедел б ұ зылысы Феохромоитома; Эклампсия; Ас қ ынба ғ ан гипертониялы қ криз дер деп а ғ за ү шін ма ң ыеезды а ғ зал орды ң за қ ымдалуы же қ немсе ө те минималлоды болып келетін же ғ да-да айтады. Б ұғ ан кез келген ауэр же ғ да-да ғ ы артериолы қ гипертония, қ атерлі гипертония, бас қ а аурулар кезінде бай қ алтын ай қ ын гипертония (к ү йіктер, жедел гломерулонефрит, склеродермия кезіндегі криз) жет қ ызамыз.

ДИАГНОСТИКА Асқынбаған гипертензиялық криз диагностикасының критерилері. Гипертензиялы криздің нейровегетативтік түріне тəн: - кенеттен басталуы; - пульстің жиілеуімен қоса систолалық қлллысымның жеғарлауы; - қалтырау, қозу, тітіркенгіш, қорқу сезімі; - тері жебындысының ылғаллодылығы мен қызаруы; - шөлдеу; - бас ауэру; - жүрек айну; - көз аллоды қарауыту немсе бұлдырау; - тахикардия; - криздің соңында – ашиқ түсті зəрдің жиі жəне көп мөлшегде шиғуы.

Гипертензиялық криздің суллы-тұеезды түрінде байқаллоды: - жітілігі шамалылау болып біліну; - пульстің сиректеуімен қоса диастолалық қлллысымның жеғарлауы; - енжерлық, ұйқышилдық; - бозғылттық; - ісінген; - бас ауэру; - жүрек айну, құсу; - парестезиялар; - аяқтардағы қысқа мерзімді əлсіздік, гемипарез дер, афазия, диплопия.

Гипертензиялық криздің құрысқақты түрінде байқаллоды: - систолалық жəне диастолалық қлллысымның күрт жеғарлауы; - психомоторлық еліру; - бастың қатты ауэруы, бас айналу; - жүрек айну, қайта-қайта құсу; - соқырлыққа шаллодықтыратын - көру бұзылыстары, қосарланып көріну жəне басқалары. - стен тану; - клонустық-тонустық құрысулар.

Психоэмоциональды қ к ү йзеліс Метеорологиялы қ к ү рт ө згерістер Алкогольді ж ә не т ұ еезды к ө п м ө лшегде қ алдану Гинотензиялы қ д ә рілерлді то қ тату Гипертониялы қ криз дамуына минадай факторлар себеп болады:

Миды ң немсе бас ауруы Алкогольды ң ә серінен Мазасыздану Қ ан қ лллысым к ө терілу

А Қ к ө терілуі екі механизмге байланысты болуы м ү мкін: 1. Қ антамырлы қ - артериоланы ң вазомоторлы қ ж ә не де базальты қ тонусыны ң артур есебінен желпы перифериялы қ кедергіні ң к ө беюі. 2. Кардиаллоды қ – ж ү ректі ң жиырылуы жиілігіні ң артур есебінен, қ ан циркуляциясы к ө леміні ң, миокард жиырыл ғ ышты ғ ы есебінен ж ү ректі ң ши ғ арымыны ң артур. Ө мірге қ ауіп т ө ндіретін ас қ ын ғ ан гипертониялы қ криз деп минадай же ғ дайларда диагноз қ отылады: инсульт, субарахноидаллоды қ қ ан құ тылу, энцефалопатия, миды ң ісінуі, миокарды ң жіті инфаркті, эклампсия,гематурия,ретинопатия. К ө біне гипертониялы қ криз тек же ғ ар ғ ы қ лллысым емс, қ алыпты артериолы қ қ лллысым аясындада болуы м ү мкін.

А Қ артур Жедел ж ә гдем қ ажет емс Ас қ ынба ғ ан криз Клиникалы қ к ө рінісі же қ Клиникалы қ к ө рінісі бар Ас қ ын ғ ан криз Клонидин пропранолол Кризді ң гипокинезиялы қ типі Кризді ң гиперкинезиялы қ типі Инфедипин каптоприл

Гипертензиялық криз дердің асқинуы 1. Цереброваскулярлық: - ми қонайналымының жіті бұзылысы (инсульт, субарахноидальдық қан құтылу); - ми ісінуімен əйгіленетін жіті гипертониялық энцефалопатия. 2. Кардиальдық: - жүрек функциясының жіті жеткіліксіздігі; - миокард инфаркты, жіті коронарлық синдром. 3. Аортаның жіті қатпарлануы, аорта аневризмасының жыртылуы. 4. Бауэр функциясының жіті жеткіліксіздігі. 5. Көз торқабығына қан құтылуымен жүретін жіті ретинопатия

Қ АУІП- Қ АТЕРЛІ ФАКТОРЛАР Қауіп топтары Гипертониялық криз демиды: 1. Гипертониялық ауру. 2. Симптоматикалық артериолық гипертензия. 3. Реноваскулярлық артериолық гипертензия. 4. Диабеттік нефропатия. 5. Феохромоцитома. 6. Жіті гломерулонефрит. 7. Жүкті əйелдер эклампсиясы. 8. Дəнекер тіннің бүиректі қоса зақымдауымен жүретін диффузиялы ауруы. 9. Симпатомиметик заттектерді пайдалану (жиірек кокаинды). 10. Бас жерақаты. 11. Ауыр күйіктер жəне басқалар.

ЕМДЕУ ТАКТИКАСЫ Медициналық жəгдем көрсэту тактикасы Мақсаты: Тіршілік үшін маңыеезды ағзаның функцияларын тұрақтандыру. Асқынбаған гипертензиялық криз: 1. Науқастың қалпы – басын жеғарылау етіп жетқызу. 2. Əр 15 минут сатын ЖЖЖ,АҚҚ бақылау. 3. Соңынан біртіндеп АҚҚ 15-25% немсе сағат ішінде 160\110 мм с.б.б. төмендеуі. 4. Ішкізу арқылы берілетін гипотензивті дəрілерді затрат қолдонады (бір препараттан бастарды): нифедипин, каптоприл, пропранолол, бисопролол, метопролол). 5. Мидың феткі қантамырлар өрімінің кедергісін азайту жəне тұрақтандыру үшін-винкамин 30 мг. Жоғары систолалық артериолық қлллысым мен тахикардия қосарланған кезде: - Пропранолол (селективті емс ß адреноблокатор ) - ішкізуге мг; - Клонидин (препарат орталыққа əсер етеді) – тіл астаны 0,075-0,150 мг.

Диастолалық артериолық қлллысым босым жеғарылағпанда немсе систолалық артериолық қлллысым мен диастолалық артериолық қлллысым бігдей жеғарылаған кезде: - Каптоприл ( АПФ ингибиторы) – тіл астаны 25 мг; - Нифедипин (кальций коналының II типінің блокаторы, дигидропиридиндер) – тіл астаны мг. Асқынған гипертензиялық криз: 1. Тыныс желдарын сонациялау. 2. Оксигенотерапия. 3. Венаға ену. 4. Дамыған асқинуды емдеу жəне гипотензивті препаратаға салыстырмалы таңдау жесау. 5. Антигипертензиялық терапияны парентеральдық препаратамен жүргізеді. 6. Тездетіп АҚҚ төмендэту (соңынан 1 сағат ішінде 15-20%, содна соң 2-6 сағатта 160 жəне 100 мм с.б.б. (дəрілерді ішкізу арқылы берегу, ауыстыруға болады).

Гипертензиялы қ энцефалопатия мена с қ ын ғ ан гипертензиялы қ криз: АҚҚ тез жəне абайлап төмендэту. 1. Эналаприлат (АПФ ингибиторы) 0,625-1,250 мг 5 минут ішінде шамамен 20 мл 0,9% натрий хлориді ертіндісіне ерітіп көк тамырға баяу ертіндісіне. 2. Құрысу синдромы кезінде – диазепам бастапқы дозасы мг көк тамырға, келесісін қажеттілік кезінде - 20 мг бұлшиқетке немсе көк тамырға тамшилатып құяды. 3. Ми қонайналымы жедел бұзылуы немсе субарахноидальдық қан құтылумен асқынған гипертензиялық криз. АҚҚ төмендэту баяу жүргізіледі. 1. Эналаприлат (АПФ ингибиторі) 0,625-1,250 мг шамамен 20 мл 0,9% натрий хлориді ертіндісіне араластырап, 5 минут ішінде көк тамырға баяу құяды. 2. Преэклампсиямен немсе эклампсиямен асқынған гипертензиялық криз. 3. Магний сульфаты мг бігден көк тамырға құяды, осы кезде алғашқы 3 мл 3 минута немсе 200 мл 0,9% натрий хлориді ертіндісіне араластырып тамшилатып құяды. 4. Нифедипин (II типті кальций коналының блокаторы, дигидропиридиндер) мг тіл астаны.

Жіті гломерулонефритпен асқынған гипертензиялық криз: 1. Нифедипин мг ішкізуге. 2. Фуросемид мг. Негізгі дəрі-дəрмектер тізімі: 1. *Нифедипин 10 мг, табл. 2. *Эналаприл 1,25 мг 1 мл, амп. 3. *Варфарин 2,5 мг, табл. 4. *Натрий хлориді 0,9% - 400,0 мл, фл. 5. *Морфин 1% - 1,0 мл, амп. 6. Каптоприл 12,5 мг, табл. 7. *Пропранол 0,1% - 10 мл, амп. 8. *Нитроглицерин 0,0005 г, табл. 9. *Нитроглицерин 0,1% 10 мл, амп. 10. *Фуросемид 40 мг, амп. 11. *Верапамил гидрохлориді 80 мг – 2,0 мл, амп. 12. *Диазепам 10 мг 2,0 мл, амп. 13. *Магний сульфаты 25% 5,0 мл, амп. 14. *Винкамин 30 мг, капс.

Қосымша дəрі-дəрмектер тізімі: 1. *Эналаприл 10 мг, табл. 2. Ацетилсалицил қышқылы 500 мг, табл. 3. *Натрий хлориді 0,9% - 5,0 мл, амп. 4. Бисопролол фумарат 5 мг, табл. 5. Клонидин 75 мкг, табл. Ем тиімділігінің индикатор лары: ағазаның өмірге маңыеезды қызметтерін тұрақтандыру. * – Негізгі (өмірге маңыеезды) дəрілік затрат тізіміне кіретін препарата

Гипертониялық криз де шұғыл көмек көрсэту Әр сағатта артериолық қлллысымды с.б. 10 мм артық түсірмеу қажет. Емдеу мақсаты- артериолық қлллысымды бастапқы деңгейіне түсіру. Қлллысымды түсіру баяу және бірқалыпты жүргізілуі керек, АҚ күрт түсірсе коллапс болуы мүмкін. Ол кезде науқас есінен танып қалуы мүмкін, ми ишемиясы, бүирек ишемиясы және инсульт болуы мүмкін. Гипертониялық криз де барлық дәрілік препарата вена арқылы немсе тәіл астаны салынатын таблетка түрінде қолданылады.

Дәрігер келгенге дейін не істеу керек 1. Жедел жәгдем шақыру. Дәрігер келгенше аяқты ыстық суға салу керек. 2. Нифедипин таблеткасын тіластаны салып, жұтып қоймай шайнауға болады. Оның оналогтері Коринфар, Адалат, Фенигидин. Гипотензиялық ықпал 5-30 минут байқаллоды, бірнеше сағатқа созылады. 3. Бұл препарат болмаса, каптоприлді 25 мг бір таблетканы тіл астаны салу қажет. Дәрі бірнеше минутан кейін әсер ете бастарды. 4. Ол болмаса эналаприлді қабылдайды. Дозасы 5-10 мг. 5. Егер үйде қан қсимын түсіретін препарата болмаса, нитроглицеринді ұсинуға болады. Препарат тамырды тез кеңейтеді, қан қсимын түсіреді.

Жиі қолданылатын препарата Клонидинді ішу тағатындаллоды (бастапқы дозасы 0,2 мг, кейін әр сағат сатын 0,1 мг артериолық қлллысымды түсіргенге дейін немсе 0,6 мг рһортақ дозаға дейін) немсе 1 мл 0,01% 10 мл ерітіндіні хлорид натрийінің 0,9% ерітіндісінде венаға тамшилатып құю Нифедипин (кальций коналдарының блокаторы, тегіс мускулатураны босаңсытады; коронарлық және перифириялық тамырларды кеңейтеді) 5-10 мг таблетканы немсе капсуланы шайнап жеу, одна кейін тіл астаны салу немсе жұту Натрий нитропруссиді венаға тамшилатып құтылады, дозасы 0,25-10 мкг/мин, одна кейін дозаны әр 5 минут сатын 0,5 мкг/мин көбейтеді. Гипертониялық энцефалопатия, бүирек фунцкциясының жеткіліксіздігі, қолқаның қатпарлы аневризмасы кезінде тағатындаллоды. Максималлоды дозаны бергеннен кейін 10 минут ішінде дәре әсері айқын байқалмаса, дәрі беруді тоқтатады.

Диозаксид секунд ішінде мг венаға болюспен немсе минут ішінде баяу жіберілетін инфузия мг/мин. Жонама әсерлер: артериолық гипертония,тахикардия, стенокардия, жүрек айну, құсу, ісінулер Каптоприл мг сублингвальды. Жонама әсерлері: бүирек артериялары спинозы кезінде бүирек қонайналымының нашарлауы. Лабеталол әр мин сатын мг венаға болюспен немсе 0,5-2 мг/мин жылдамдықпен мг венаға тамшилатып құяды. Жонама әсерлер: бронхоспазм, жүрек блокадасы, жүрек функциясының жеткіліксіздігі арта түседі, тахикардия. Фентоламин феохромоцитомамен байланысты гипертониялық криз кезінде 5-15 мг венаға бір рет жіберіледі. Эналаприл глюкозаның 5% ерітіндісінің 50 мл немсе физиологиялық ерітіндіде ерітілген дәрінің 0,625-1,25 мг дозасын әр 6 сағат сатын венаңа сорғалатып 5 минут ішіңде жібереді.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТІҢ ТІЗБЕСІ 1. Клинические рекомендации, основанные на доказательной медицине: Пер. с англ. / Под ред. Ю.Л. Шевченко, И.Н. Денисова, В.И. Кулакова, Р.М. Хаитова. 2-е изд., испр. М.: ГЭОТАР- МЕД, с.: ил. 2. Биртанов Е.А., Новиков С.В., Акшалова Д.З. Разработка клинических руководств и протоколов диагностики и лечения с учетом современных требования. Методические рекомендации. Алматы, 2006, 44 с. 3. Приказ Министра Здравоохранения Республики Казахстан от 22 декабря 2004 года 883 «Об утверждении Списка основных (жизненно важных) лекарственных средств». 4. Приказ Министра Здравоохранения Республики Казахстан от 30 ноября 2005 года 542 «О внесении изменений и дополнений в приказ МЗ РК от 7 декабря 2004 года 854 «Об утверждении Инструкции по формированию Списка основных (жизненно важных) лекарственных средств». 5. Stang A., Hense H-W, Jцckel K-H et al. Is It Always Unethical to Use a Placebo in a Clinical Trial? PLoS Med March; 2(3): e Donald A. Evidence-Based Medicine: Key Concepts. Medscape Psychiatry & Mental Health Journal 7(2), Горюшкин И.И. Так ли доказательна "доказательная медицина" или почему стати-стическая обработка результатов не может заменить необходимости изучения патогенеза? Актуальные проблемы современной науки. 2003; 3: