Атмосфера(гр. ατμός «ауа» және гр. σφα ρα «шар») - жердің ауа қабығы. Атмосфера – ауа, химиялық қоспалар мен су буынан тұратын күрделі жүйе. Ол биосферадағы физико-химиялық және биологиялық процестердің жүріуінің шарты және метеорологиялық режимнің маңызды факторы. Атмосферадағы жекелеген құрамдастардың қатынасы оның радиатцияға, жылу және су режиміне, өздігінен тазартуға қабілетін анықтайды. Атмосфераның газдық құрамы, су буы және әр түрлі қоспалар жер бетіне күн радиациясының өту деңгейін және жер маңы кеңістігіндегі жылуды ұстап тұруды анықтайды. Атмосфераның төменгі шекарасы жер беті болып табылады. Оның төменгі қабаты азот, оттегі мен сирек кездесетін көміртегінен,аргоннан, сутегіден, гелийден тағы басқа газдардан тұрады. Бұған су буы да араласады. Атмосфера түсінің көк болып келуі газ молекулаларының жарық сәуле шашуына байланысты. Жоғарылаған сайын атмосфера бірте-бірте сирей береді, қысымы төмендеп, оның құрылысы да өзгереді.гр.ауа»гр.шар»жеразототтегікөміртегіненаргоннансутегіденгелийденгаздарданбуысәуле

Таза ауа компоненттері Компоненттер Көлем бойынша,% Азот (N 2 ) Оттек (O 2 ) Аргон (Ar) Көмір диоксиді (CO 2 ) Озон (O 3 ) Гелий, метан, криптон және сутек Суттектің мөлшері 78,08 20,94 0,93 0,03 0, ,0002-ден аз неон 0,002-ден аз неон

Біріккен Ұлттар Ұйымы бағдарламасының ЮНЕП деректері негізгі ластағыштар жылына 25 млрд т болса. Оларға: Компоненттер Көлемі бойынша млн.т/ж Көмір диоксиді мен шаң-тозаң бөлшектер Азот оксидтері (N x O y ) Күкірт диоксиді Көмірсуттектер (C 8 H y )

Ластағыш заттардың негізгі көздері өнеркәсіп, автокөліктер, жылу энергетикасы, мұнай, газ, көмір өндіру, өндеу орындары, космос және энергетика, үй құрылыс комбинаты, асфальт зауыты, ауыр машина жасау зауыты т.б. өндіріс салалары. Бұл аталған обьектілерден атмосфераға түскен заттар ауа құрамындағы компоненттердің қатысумен химиялық немесе фотохимиялық өзгерістерге ұшырайды. Мысалы, қоршаған ортаны ластауды физикалық (шу, тербеліс, әр түрлі сәуле шығарулар) және химиялық (әр түрлі заттар: ауада-улы газдар және булар, суда және топрықта ауыр металлдардың иондары)

Ластанған ауа адамдардың ішкі мүшелеріне өтіп денсаулыққа зиянын тигізеді,ал уытты заттар денені улайды. Ауа жаратылыс (табиғи) жолдармен және адамдардың әс- әрекетінен ластанады. Табиғи жолмен ластану жанар таулардың атқылауынан, теңіз суы буға айналуынан, тау ұнтағы мен топырақты жел мен дауыл ұшырғанда, орман мен далада өрт болғанда шаң-тозаң, күл т.б. аспанға көтеріліп ауамен араласу арқылы болады. Желтоқсаннан ақпан айына дейін соғатын тропиктік белдеулер желі (пасаттар) Сахараның 60 тан 200 миллион тоннаға дейін шаң көтеріліп мыңдаған километр жерге апарады жылы Крактау жанар тауы атқылағанда аспанға көтерілген күл мен тозаң бірнеше жыл бойы ауада болып, Ұлы Британия жағалауына дейін жеткен.

1985 жылы желтоқсан айының 19-ында күндізгі сағат 10 да Ашгабад қаласын қараңғылық басып, аспан қызғылт сары түске түсті, жарты сағаттан кейін қараңғы болып пәтерлерде шам жағуға тура келді. Сағат 13-те аспан ашылып жарық болса, екі сағаттан кейін қайтадан қараңғы түсті. Сол күні қала үстінен 170 мың тонна шаң өтті. Теңіз сулары буланғанда ауаға тұз қалдықтары, өрттен кейін күл мен шаң қосылады. Ауада органикалық қалдықтардың да шаң-тозаңы болады.Оларға бактрия,ұсақ саңырауқұлақ т.б. өсімдік және жануарлар қалдықтарының шірінділері жатады. Адамдардың іс-әрекетінен болатын ластануға өнеркәсіп, көлік, ауыл шаруашылық, құрылыс кәсіпорындарының, коммуналды- тұрмыстық мекемелердің шаң-тозаңы мен қалдықтары жатады.

Жыл сайын атмосфералық ауаға шамамен алғанда мына мөлшерде ластаушы қалдықтар қосылады: Млн.тонна есебімен Теңіз сулары тұздары 550 Топырақ беті шаңы 250 Жанартау атқындары 80 Өрт күлі мен түтіні, шаңы 70 Жаққан отын күл-түтіні, шаңы 30 Өнеркәсіп қалдықтары, түтіні, шаңы 15 Ауылшаруашылық шаңы мен түтіні 5