Тақырыбы: Жасанды қоректік отрада өсетін жасушалардың биологиясы. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ Орындаған: Төлеубаева С. Группа: БТ ̶ 307

Жоспар 1.Кіріспе 2. Жасушаларды қолдан өсіру 3. Каллусты алу және оны қолдан өсіру. 4.Каллустың түзілуі 5.Сұйық отрада жасушаларды қолдан өсіру. 6. Жасушалардың аэрация мен қамтамасыз етілуі 7.Қорытынды

Өсімдіктен эксплантаты бөліп алуды және оны коректік ортаға отырғызуды ламинар боксінде өткізеді. Бүл бокстің ішіне фильтр ден өткізіліп, микроорганизмдерден тазартылған ауа беріліп тұрады. Әр түрлі тәсілмен залалсыздандырылған және дистилденген суда бірнеше мәрте жуылған объектілерден керекті ул полар бөлініп алынады. Оларды стерильденген каты немесе сүйык ортаға отырғызады. Стерильдеу үшін автоклавы колда-нады. Сөйтіп, өсімдіктердің әр түрлі үлпалары мен мүшелерін өсіруге болады. Олардьі ойдағыдай осіру үшін ең алдымен колайлы коректік орта керек/ Өсімдіктің әрбір түрі, тіпті сол бір түрінің кез келген мүшелері мен үлпалары жаксы өсу үшін белгілі коректік органы талап етеді. Кіріспе

Жасушаларды қолдан өсіруге әсер этуші сыртқы факторлардың бірі – жарық. Қазіргі уақытқа дейін фотоавтотрофтылық тек 16 өсімдіктің түріне ғана тән екені сипатталып жазылған. Қалғандары фотоавтотрофтылық өсуге қабілетсіз, оларды қараңғыда немесе әлсіз түскен жарықта өсіреді. Хлорофилдерінен айырылған ұлпаларға жарықтың әсер этуі фитохромды жүйемен қамтамасыз етілген. Екіншілік қосылыстарды алу үшін қолдан өсірілетін жасушаны қолданатын эксперименттерде жарық пен фотопериодтың белсенділігі мен сапасының әсері нақты тағайындалған. Жасуша технологиясында жасушаларды жарықпен қамтамасыз эту басты міндеттердің бірі.

Каллус – жасушаның қалыптаспаған пролиферациясынан пайда болған ұлпа. Каллус (лат. callus – тірі тері, мозоль) – өсімдікте жарақаттанудың нәтижесінде пайда болған ұлпаның ерекше түрі

жараның орнын қорғайды қоректік затрат жинайды қорғаныш қабаты түзеді жараланған мүше қайтадан қалыптасады

Каллусты алу және оның ары қарай өсуі стерилбдікті талап етеді. Жақсылап жуылған өсімдік материалы құрамында белсенді хлор (кальций мен натрий гипохлориті, хлорамин, хлореллы әк), сынап (сулема, диоцид), сутегі диоксид, этанол бар әртүрлі затратмен стерилденеді. Осындай мақсатта бромды, күкірт қышқылын, фенолды және ерекше жағдайларда антибиотиктерді сирек қолданады. Стерилдеуші заттың түрі, концентрациясы әсерт эту ұзақтығы стерилдеуге дайындаған өсімдік объектісіне байланысты болады.

Жасушалардың аэрация мен қамтамасыз етілуі органы араластырудың немесе шайқалуының немесе сұйық органың таза ауамен желдэтуінің әсерінен болуы мүмкін. Жеке эксперименттерде жасушаларды инкубациялау үнемі қоректік ортамен қамтамасыз етіліп тұрмайды, керісінше сұйық ортамен және ауамен біртіндеп қана қарым-қатынас орнатады. Мұндай жағдайда газ алмазу жақсарады. Суспензиядағы жасушаны агаризонды жазықтықта статистикалық тәсілмен өсірілген жасушамен салыстырғанда ерекшеліктері болады: жасуша популяциясы біртүрлі қоректік отрада, аэрация да болады; экзогенді факторлардың жасушалардың өсуіне және метаболизміне әсер этуін оңай бақылауға болады; олар биохимиялық және молекулалық- биологиялық зерттеулер жасауға қолайлы болып каледі; олардан қалыпты жасуша популяцияларын алу мүмкіндігі жоғары.

Қорытынды Өсірілетін жасушалардың негізгі түрі каллус жасушалары. Каллустық ұлпалар өсу циклінде бөлінуден кейін жасушаға тән онтогенезе өтеді, яғни өсе бастарды, седан кейін ескі каллистық жасушалар сияқты дифференциалданады, қартаяды, тіршілігін жояды. Өсіп кале жатқан каллиста барлық жасушалар бөлінбейді, бұл қою тығыз цитоплазмасы бар және вакуольсіз меристема жасушаларына ұқсас болады. Өсіру жағдайына байланысты популяциядағы жасушалар қатынасы өзгеріп отрады. Мысалы, каллисты жаңа қоректік ортаға жиі көшіріп отырса, олардың ішінде қарқынды бөлінетін майдан жасушалар әрдайым босым болады. Каллустық жасушалардың морфологиялық жағынан, биохимиялық құрамы бойынша, физиологиялық жағдайы және генетикалық жағынан айырмашылықтары болады.