« ҚАРЖЫ ЖӘНЕ СТАТИСТИКА» кафедрасы 9 тақырып: Компанияның меншік капиталы Исахова Асия Сейдихапбаровна PhD докторы, доцент м.а. Алматы, 2016 ж.

Корпорацияның меншік капиталы және меншік капиталын басқару міндеттері

1. Меншікті капиталдың құрамы және құрылымы 2. Айналым және негізгі меншік капиталы 3. Меншікті капиталдың құны 4. Меншікті капиталдың тиімділігін өлшеу критерийі Жоспар

. Меншікті капиталдың құрамы және құрылымы I. Меншікті капиталдың құрамы және құрылымы

Компанияның капиталы оның ең негізгі құрылу базасы болып сана лады және құны материалды, бейматериалды, ақшалай формата болады. Капиталдың қызмет нәтижесі сол компания иелерінің қызығушылықтарының нәтижесін /панданы алу және ұлғайту/ көрінісі.

Компания меншігіне қарай Өз меншігіндегі Сырттан алынған

Инвестициялау объектісіне қарай: Негізгі Айналмалы

Өнірістік айналымдағы форма сына қарай: Ақшалай Өндірістік Тауарлы

Пайдалану мақсатына қарай: Ссудалық Өндірушілік Спекулятивті

Негізгі (меншікті капитал) Жарғылық капитал Резервтік капитал Үстеме капитал Бөлінбеген панда Мақсатты қаржыландыру қаражаттарын қамтиды

Жарғылық капитал дегеніміз – корпорацияның жекеменшік қорларының негізгі алғашқы қайнар көзі, негізгі және айналым капиталдарының ақшалай көрінісі.

Заңнама Жарғылық капиталдың қалыптасуы Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің ережелерімен және Акционерлік қоғамдар туралы Қазақстан Республикасының Заңымен реттеледі.

Пайдадан резервтік капитал және тағы басқа резерв термин тұтыну және жинақ қорлары қалыптасады. Резервтік капитал – бұл кәсіпорынның кейбір жағдайларына байланысты құрылған ақша қорлары. Бұл кәсіпорын банкроттық жағдайға душар бокса, немсе төтенше жағдайлар және т.б. жағдайларға арналған капитал. Корпорацияда резервтік капиталдың болуы корпорация қаржылық жағдайының тұрақтылығын қамтудың маңызды шорты болып табылады.

Жинақ қоры - өндірісті дамытуға бағытталған ақша қорлары. Бұл қорларды пандалану кәсіпорын даму саясатымен тікелей байланысты. Тұтыну қоры - әлеументтік қажеттілік, өндірістік саладағы емс объектілерді қаржыландыру және т.с.с. бағытталған ақша құралдары. Валюталық қор – бұл корпорацияның даму саясаты үшін өнімдерді экспортқа шығару нәтижесінде валюталық түсім алу мақсатында корпорация лорда қалыптасады.

Үстеме капитал мүліктерді қайта бағалау кезінде оның құнының өскенін, эмиссиялық табыстың, тегін алынған құндылықтар мен басқа да түсімдердің артқанын көрсетеді. Үстеме капиталдың құрамы келесі элементтерден тұрады: Айналымнан тыс активтерді бағалаудан түскен сомадан; Акцияларды саду бойынша шығындарды шегергендегі акцияның атаулы құнынан артық алынған сомадан; Басқа ұйымдардан тегін алынған мүлік; Мақсатты қаржыландыруға арналған қаражаттың инвестициялық ресурстар немсе басқа да түсімдер түрінде түсуі.

Бөлінбеген панда (табыс) – кәсіпорынның жалпы кірісінен (пандасынан) барлық жұмсалған шығындарды (бюджетке төленген салық сомаларын, кірістен (пандадан) басқадай бағыттарға пандаланған сомаларын шегеріп тастағандағы қалған бөлігі болып табылады.

Бөлінбеген панда АҚ-ң меншікті капиталын қалыптастырудың маңызды бөлігі. Ол мыналарды қамтиды: Өткен жылдардың бөлінбеген пандасын (залалын) Есепті жылдағы бөлінбеген панданы

Өткен жылдардың бөлінбеген пандасын пандалану оның сомаларын келесі мақсаттарға жұмсау: Резервтік капиталды толықтыру. Жарғылық капиталды ұлғайту. Үстеме капиталды ұлғайту.

Мақсатты қаржыландыру бабының құрамына Мақсатты қолданыстағы шараларды жүзеге асыруға арналған ақшалай қаражат, яғни күрделі қаржы жұмсалымдары мен ғылыми техникалық жетілдіруге арналған заңды тұлғалардан және мемлекет бюджетінен бөлінген қаржы түріндегі түсімдер кіреді.

Меншікті капиталға әсер ететін факторлар Ішкі Сыртқы Компания басшылығының бақылауында (менеджменттің, маркетингтің чай күйі, қаржылық тұрақтылық) болады Қаржы нарығының чай-күйі, мемлекеттік салық және ақша- несиелік саясат

ІІ. Айналым және негізгі меншік капиталы

Меншікті капиталды қалыптастырудың негізгі мақсаттары: МК есебінен айналымнан тыс активтердің (меншікті негізгі капиталдың МНК) қажетті көлемін жасау; МК есебінен айналым активтерінің белгілі бір үлесін, яғни меншікті айналым капиталын (МАК) қалыптастыру.

Меншікті негізгі капиталдың көлемі МНК=АТА-ҰМ Мұнда АТА – тоқсанның, жылдың аяғындағы балан бойынша айналымнан тыс активтер; ҰМ – айналымнан тыс активтерді қаржыландыру үшін ұзақ мерзімді міндеттемелер

Меншікті айналым капиталының көлемі МАК= АА – ҰМ – ҚМ Мұнда АА – айналым активтері ҰМ – айналым активтерін қаржыландыруға бағытталған ұзақ мерзімді міндеттемелер ҚМ – айналым активтерін қаржыландыруға бағытталған қысқа мерзімді міндеттемелер

Меншікті капитал көлемінің айналымнан тыс активтердің көлемінен асып түсуі таза айналым капиталы болып табылады (ТАК) ТАК= МК – АТА – ҰМ Таза айналым капиталы есепті кезеңде корпорация оңтайландыратын бос ақшалай қаражаттардың сома сын көрсетеді. Меншікті капиталдың оңтайландыру коэффициенті Коэф МК= ТАК/МК Коэф МК =0,2-0,3 ұсынылған

Меншікті капиталды қалыптастыру көздері Ішкі Сыртқы

Ішкі көздер кіріктіреді: Бөлінбеген панданы; Негізгі қаражатты қайта бағалау нәтижесінде панда болған қаражатты; Сақтаудағы қорды; басқа да ішкі көздерді.

Сыртқы көздерге: Қосымша капиталды жұмылдыру; Құрылтайшылардың компанияның жарғылық капиталына жанна төлеуі; Қосымша акционерлік капитал тарту, яғни қайталама эмиссия, акцияларды саду; Заңды тұлғалар мен мемлекеттің тегін қаржылай көмек көрсетуі; Инвестициялық мақсаттарға арналған мақсатты қаржыландыру қаражаты; Басқа да сыртқы көздер жатады.

ІІІ. Меншікті капиталдың құны

1) Есептік кезеңде пандаланылатын МК құнын есептеу: МК = МК - Есептік кезеңде пандаланылатын МК құны, %-бен ТП - пандалану барысында акционерлерге төленген таза панда самосы; - есептік кезеңдегі МК орташа мөлшері

2) Алдыңғы кезеңде пандаланылатын МК құны, 2) Алдыңғы кезеңде пандаланылатын МК құны, %- бен МК = МК * І МК - алдыңғы кезеңде пандаланылатын капитал құны МК - есептік кезеңде пандаланылатын капитал құны І – компанияның таза табысынан төленетін төлемдер өсімінің болжанып отырған индексі, жалпы үлесте/бірлікте.

3) Қосымша тартылған акционерлік капитал құны чай және артықшылықты акциялар бойынша жеке есептелінеді

Акция көлемінің эмиссиясы арқылы тартылған қосымша капитал құнының формуласы МК = МК - чай акциялар шығару есебінен тартылған меншікті капитал құны,%-бен; Ж - қосымша шығарылған кәдімгі бір акцияға келетін дивиденттер самосы; І – дивиденттер өсімінің жоспарланған индексі - чай акциялар шығару есебінен тартылған МК самосы Шэ – акциялар эмиссиясының жалпы сома сына қатысты кәдімгі акцияларды шығаруға жұмсалатын шығындар, үлестік бірлікте.

Артылықшылықты акциялар есебінен тартылған қосымша капитал құны: МК = МК - артықшылықты акциялар есебінен тартылған меншікті капитал құны; Дс – қоғамны шартты міндеттемелеріне сәйкес төленуі тиіс дивиденттер самосы Шэ- эмиссияның жалпы сома сына қатысты бірлік үлесінде көрсетілген эмиссиялық шығындар.

ІV. Меншікті капиталдың тиімділігін өлшеу критерийі

Меншікті капитал тиімділігін өлшеу критерийле рі: Қаржы тұрақтылығының коэффициенті Рентабельділік Меншікті қаражаттың айналымдылығы

Қаржы тұрақтылығын өлшеу барашек коэффицентін қамтиды: Бк= Қ - есеп берудің соғы күніндегі бухгалтерлік баланс бойынша қарыз капиталы; МК – осы күнге арналған меншікті капитал Бк – барашек коэффициенті, ұсынылып отырған мәні 60/40. Ол қарыз жне меншікті капитал арасындағы арақатынасты көрсетеді.

Қаржы тәуелсіздік коэффициенті К тәу= Бв – бухгалтерлік баланстың валютасы. Ұсынылып отырған мәні 0,5-тен немсе 50% жоғары

Тұрақты экономикалық өсу коэффициенті Тұрақты экономикалық өсу коэффициенті= Итп – негізгі капиталды қаржыландыруға және оған салуға бағытталған инвестицияланған таза панда; МК – меншікті капиталдың кезеңдегі орташа құны

Меншікті капитал құрылымының коэффициенті Меншікті капитал құрылымының коэффициенті = инвестициялық капитал/жинақталған панда Инвестициялық капитал= жарғылық капитал+үстеме капитал+мақсатты қаржыландыру Жинақталған панда= резервтік капитал + бөлінбеген панда

Меншікті капиталдың рентабельдік көрсеткіштері МКр= Мкр – меншікті капиталдың рентабельділігі ТП – есептік кезеңдегі таза панда - меншікті капиталдың есептік кезеңдегі орташа құны Акр= Акр – акционерлік капиталдың рентабельділігі - акционерлік капиталдың есептік кезеңдегі орташа құны Тар= Тар – таза активтердің рентабельділігі - таза активтердің есептік кезеңдегі орташа құны Тар=