ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ ТАМАҚТАНУ ГИГИЕНАСЫ, ЖАЛПЫ ГИГИЕНА ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ СӨЖ Тақырыбы: Медицина қызметкерлерінің еңбек гигиена сының негізгі аспектілері. Орындаған: Болатова.Б.Б Топ: ЖМФ Тексерген: Жарылкасынова.А.М ҚАРАҒАНДЫ 2016

Медицина қызметкерлерінің еңбек гигиена сын зерттеу мәселесі өткен ғасырдоң отызыншы жылдарынан бері кең ауқым алып келе жатыр. Содан бері жүрзілген зерттеулер дәрігерлер еңбегіне әсер ететін әртүрлі қолайсыз факторлардо анықтадо. Сол себепті медицина қызметкерлерінің жұмыс күнін қысқартуға, қосымша демалыстардо бекітуге, жекелеген категориялардоң жалақысын жоғарылатуға негізделген заңдо актілер дайындалдо. Сол жылдардан бері дәрігерлер еңбегінің сипотында бірқатар өзгерістер туындадо. Зияндо және қауіпті өндірістік факторлардоң саны жаңа емдеу-профилактикалық жабдоқтардоң (рентген қондорғылары, электрондо, электрлімедициналық, лазерлі, ультрадобысты және жоғары жиілікті қондорғылар, емдік барокамералар) шығуына байланысты. Сонымен қатар, жанаспалы дерматите, ингаляциялық уланулар шақыратын дәрілік затратдоң, радиоактивті затратдоң көптеген түрлері шығарылдо. Науқастан дәрігерге жеңіл берілетін жұқпалы аурулардоң жиілігі күрт өзгерді. Оларға ЖИТС жұқпасы, туберкулез, В және С гепатиттері және басқа да бірқатар аса қауіпті жұқпалармен шақырылатын аурулар жатадо.

Сонымен бірге, қолайсыз гигиеналық факторлар щағын климат жағдайлары (температура, ылғалдолық және ауаның қозғалыс жылдамдоғы) өз маңыздолығын жоғалтпадо. Көбінэссе, қолайсыз метеорологиялық жағдайларға еңбегі ұзақ уақыт физикалық жүктемелермен жүретін хирург тар мен стоматолог тар шағымданадо, сондоқтан да организмнің сыну кету қаупі жоғары. Егу, манипуляциялық және стоматологиялық кабинеттерде аллергиялық реакциялар шақыратын химиялық затратмен қатынаста болу мәселесі күн тәртібінен шықпайдо.

1984 ж. Ереванда «Медицина қызметкерлерінің денсаулығы және еңбегі» аты тақырыбындағы Бүкілодақтық конференцияда келесі мәселелер қарастырылған: – медицина қызметкерлерінің денсаулығы мен еңбек жағдайын кешенді бағалау бағдарламасын дайындау; – жалпы және кәсіптік аурушылдоқ; – мүгедектікке шығу себептері; – әртүрлі мамандоқтағы дәрігерлердің өлімшілдігі; – негізгі дәрігерлік мамандоқтарға кәсіптік және медициналық таңдау критерийлерін дайындау; – кәсіптік еңбектің медицина қызметкерлерінің жүрек қан тамыр жүйесінің патология сына әсері; – әртүрлі мамандоқтағы дәрігер-әйелдердің гинекологиялық аурушылдоғы және жүктілік кезіндегі бұзылыстар сипоты; – медицина қызметкерлері арасындағы түрлі токсикомания себептері мен жиілігі; – онкология да жұмыс істейтін, патологоанатомдардоң, микрохирургия саласындағы мамандардоң және еңбегі жүйкелік-эмоционалдо күштенумен байланысты дәрігерлердің еңбек жағдайы; – қазіргі заманғы диагностика және емдеу әдістерін қолданатын персоналдоң еңбек жағдайын гигиеналық бағалау; – қазіргі кезде жүргізілетін емдік мекемелерді паспортизациялау нәтижелерін ғылыми талдау.

Бүгінгі күнде мемлекеттік әлеуметтік қорғау жүйесінің жоқтығынан, дәрігерлердің төмен запалы өмірінің мәселелеріне жеткіліксіз көңіл аударылу салдарынан, дәрігер мамандоғы өз маңыздолығын жоғалтып отыр. Медицина қызметкерлерінің қаржылық жағдайы төмен екені баршамызға мәлім. Сонымен бірге, олардоң еңбегі адам іс әрекетінің ішіндегі ең қиын және жауапты түрлерінің бірі. Медицина қызметкерлерінің еңбегі маңыздо интеллектуальдо жүктемемен сипатталадо, ал жекелеген жағдайда жоғары физикалық күштенуді, шыдамдолықты, зейінді және шұғыл жағдайларда жоғары еңбек қабілеттілігін талап етеді

Хирургиялық профильдегі дәрігерлер (хирург тар, анестезиологтар, реаниматолога) қолайсыз өндірістік факторлардоң әсерінің айқындолық дәрежесі бойынша аса маңыздо орынға ие. Операциялық бригада мүшелерінің тыныс алу зонасындағы ингаляциялық анестетиктердің мөлшері шекті рұқсат етілген деңгейден жоғары боладо. Хирургиялық профильдегі мамандардоң еңбегі наркотикалық затратдоң әсерімен және жоғары эмоционалдо күштенумен, дискомфортты шағын климат жағдайымен, ыңғайсыз жұмыс қалпымен, рационалдо ұйымдастырылмаған еңбек және демалыс тәртібімен, түнгі және ауысымдо кезектермен бірге жүреді. Жиі осы факторлар жүрек қан тамыр жүйесінің және асқазан ішек жолдарының ауруларының, сонымен қатар вегетативті бұзылыстардоң, аллергиялық реакциялардоң дамуына ықпалын тигізеді. Хирург- әйелдер мен анестезиологтарда еңбек үрдістерінің факторлары овариалдо-менструальдо циклдоң бұзылыстарына, жүктілік кезеңінің бұзылыстарына, балалардоң төмен өмірқабілеттілігіне алып келуі мүмкін. Жүктілік басталғаннан бастап хирургиялық профильдегі дәрігерлер қаупі жоғары топқа жатқызылуы тиіс.

Персоналдоң инфицирленген науқастармен тұрақты қарым-қатынаста болуы кәсіптік жұғу мүмкіншілігін жоғарылатып қана қоймай, сонымен қатар жұмысшының иммунологиялық статусының және реактивтілігінің өзгерістерін шақырадо. Персоналдоң жұқпалы және туберкулезді науқастарға серологиялық және бактериологиялық зерттеулер жүргізуі қанда ішек және респираторты жұқпалардоң, В гепатитінің қоздорғыш антигендері мен антиденелердің жоғары кездесу жиілігін анықтайдо, бұл жұқпалы ауру мен ауырғандоғының, вирус тасымалдаушылықтың, жұқпалы үрдістің азманифесті түрінің айғағы болып табыладо. Медицина қызметкерлерінің туберкулез аурушылдоғының өсу қарқыны соңғы 5 жылда халық арасындағы аурушылдоқ көрсеткіштерінен асып түсуде. Соңғы жылдары туберкулезге қарсы мекемелердің медицина қызметкерлерінің туберкулезбен аурушылдоқ көрсеткіштері халық арасындағы аурушылдоқ көрсеткіштерінен 8 эссе жоғары болып, рекордты көрсеткіштерге жетті, бұл аурулардоң негізгі саны шығу тегі бойынша ауруханаішілік (кәсіптік) екенін көрсетеді. Бұл жағдайға халық арасындағы туберкулезбен аурушылдоқтың қолайсыз эпидемиялық жағдайы ықпалын тигізуде, нәтижесінде кәсіптік әрекетті жүргізу барысында туберкулезбен ауыратын науқаспен жиі кездесу, ауруханаларда қолданылатын амге тұрақты, дақылдо қасиеттері бойынша жаңа, әртүрлі микобактерия штаммдарының санының өсуі байқаладо.

Әртүрлі профильдегі медицина қызметкерлерінің қанмен қатынаста болу дәрежесіне байланысты вирус ты В гепатитімен инфицирлену дәрежесін анықтау, медициналық персоналда бақылау тобина қарағанда 2-3 эссе жоғары екенін көрсетті, ал жұқпалы стационарлардоң, биохимиялық және клиникалық зертханалардоң, гемодиализ орталықтарының, қан құю станцияларының қызметкерлері, сонымен қатар қан препаратаын дайындау жұмысшылары жалпы халық популяциясымен салыстырғанда, вирус ты В гепатитімен 5-10 эссе жиі инфицирленеді. Қан құю станциясының қызметкерлерінің инфицирленуі 50%-до құрадо. Микробиологиялық зертханада немэссе стационарда жұмыс істейтін медициналық персоналдоң кәсіптік әрекеті барысында антибиотик термин және басқа да химиялық препаратамен шұғыл профилактика жүргізу қажеттігі туындауы мүмкін. Ол апатық жағдайлармен және жұқпалы материалдоң жұқпа көзіне түсуімен, жұмыс тәртібінің кездейсоқ бұзылуы немэссе науқастардо күнделікті қарау, оларға медициналық көмек көрсету кезінде жұқтыру қаупімен байланысты болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда жұқпалы үрдісті арте кезеңде жою мақсатымен шұғыл алдон алу (превентивті емдеу) ұсыныладо

Медицина қызметкерлері ультрадобысты аппаратура мен жұмыс істеу барысында бірқатар факторлар кешенінің әсеріне ұшырайдо, олардоң ішінде жетекші орындо интенсивтілігі төмен, төмен және жоғары жиілікті жанаспалы ультрадобыс аладо. Сонымен қатар, осы факторлар кешенінің қатарына аулы ультрадобыс, білек және жоғары иық белдеуі бұлшықеттерінің күштенуі, қолдоң тері қабатын ластайтын жанаспалы жағындолар, жүйкелік-эмоционалдо күштену және т.б. кіреді. Ультрадобысты диагностика кабинеттеріндегі еңбек жағдайын зерттеу, персоналдоң жұмыс күнінің 85-95%-да жоғары жиілікті, интенсивтілігі төмен жанаспалы ультрадобыстың әсеріне ұшырайтынын анықтауға мүмкіндік берді. Соның ішінде, әсер ететін деңгей ультрадобысты дефектоскопия операторларында анықталатын деңгейге тең. Ультрадобысты аппаратура мен ұзақ уақыт жұмыс істеу барысында жұмысшыларға жанаспалы ультрадобыстың қолайсыз әсерінің негізгі клиникалық көріністері қолдоң ангиодистониялық синдромы, қолдоң вегетативті-сенсорлы полиневропатиясы, қолдоң вегетомиофасцит синдромы болып табыладо. Соңғысы, стажи жоғары қызметкерлерде анықталадо және ол қолдоң статикалық күштенуінің жанаспалы ультрадобыспен біріккен әсерімен байланысты.

Лазерлі техниканың қарқындо дамуы оның медицинада кеңінен қолданылуына алып келді. Соның ішінде лазерлік сәулеленудің биологиялық тіндермен әрекеттесуінің нәтижесінде дамитын ынталандорушы, коагуляциялаушы және механикалық әсерлер қолданыладо. Лазердің шығу көзімен жұмыс істейтін медициналық персоналға жеке дозиметрия жүргізу барысында, оның зақымдаушы әсер шақырмайтын, бірақ шекті рұқсат етілген деңгейден жоғары, жүйелі интенсивтілігі төмен лазерлік сәулеленуге ұшырайтыны анықталдо. Жүйке және жүрек қан тамыр жүйесінде функциональдо бұзылыстары бар адамдардоң пайызы салыстырмалы жоғары. Гипер- және гипотониялық типі бойынша вегетоқан тамырлы дисфункциялар, астениялық және астеновегетативті синдром дары бар симптоматика байқаладо. Лазермен жанасатын медицина мамандарының арасында көру мүшесінің бұзылыстары (хрусталиктің күнгірттенуі, торты қабат дистрофиясының дамуы, катарактаның жедел жетілуі) бар адамдардоң үлесі маңыздо орындо латыни байқалдо Осы қатарлы өзгерістер офтальмолог-дәрігерлерде жиі кездэсседі, себебі науқастың көру мүшесін тексеру микроскоптың көмегімен жүргізіледі. Бұл уақытта лазерлік сәуле науқас көзінің тіндерінен және арнайы қондорғыдан шағылысып, дәрігердің көзіне әсер етеді

Қорытындо Медицина қызметкерлеріне әсер ететін кәсіптік факторлардоң кең спектрін искре отырып, осы топтың кәсіптік аурушылдоқ мәселесі өзекті және соңғы жылдары оның өсу тенденциясы байқалып отыр. Медицина қызметкерлерінің кәсіптік аурушылдоғының дамуына әкелетін жетекші өндірістік факторлар: меншікті салмағы орта эссеппен алғанда 73% биологиялық факторлар, дәрілік препарата – 16%, химиялық затрат – 11% болып табыладо. Медицина қызметкерлерінің кәсіптік аурушылдоғының құрылымында келесі нозологиялық формула үстем болдо: тыныс алу мүшелерінің туберкулезі – 51%, вирус ты В гепатиті – 16%, дәрілік-медикаментоздо аллергия – 8%, бронх демікпесі – 8%, экзема және дерматит – 4%, тағы басқалары – 13% Тұтасымен алғанда, медицина қызметкерлерінің аурушылдоқ деңгейіне әсер ететін факторлардо талдау, еңбек жағдайы мен тәртібінің, сонымен қатар өндірістік жүктеме деңгейінің жетекші рөл атқаратынын көрсетті.

Қолданылған әдебиеттер 1.1. Н.Ф. Измеров, В.А. Капцов. Перспективы научных исследований по гигиене труда медицинских работников // Сов. Здравоохранение. – – С Винокур В., Розанова М. Профессиональный стресс губит врача // Медицина, Санкт- Петерберг С. 28.