Ілияс Жанс ү гіровты ң «К ү йші» поэмасы

К ү йші- Ілияс Жанс ү гіровты ң 1934 жилы жазыл ғ ан романтикалы қ срасында шал қ ы ғ ан шабытпен, поэзия л қ құ діретті қ уатпен жазыл ғ ан, қ аза қ ә дебиетінде те ң десі же қ ү здік поэмасы. Поэма жеті тараудан т ұ рады. Қ ара ө ли ң ұ й қ ссына құ рыл ғ ан, 11 бустынды, 4 терма қ ты тустынды.

Б ұ л поэмада еркіндік пен құ льды қ, махаббат пен з ұ лымды қ, ө лім мен ө мір, п ә ни тіршілік пен м әң гілік ө нер арассында ғ ы к ү рез та қ рыбы суреттелиді. Поэма сал ғ ан жердин буыр қ ан ғ ан те ң із тол қ сынсындай ө з құ ша ғ сына тартып ала ж ө нелиді. Ө ли ң н ө сері сор ғ алап т ұ р. Тустындыда Ар қ а т ө сінен бастап, Алатау ғ а беттеген Кене ханни ң ордасы к ө рініс тамады. Қ аза қ ты ң аристони этан ғ ан Абылайды ң ұ рпа ғ сын сыйла ғ ан қ алы ң ж ұ рт келуін улап - шулап қ расы алып, той қ силып, ерулікке бие сойып, ат сыйлап жат қ ан к ө ріністер шсынайы бейнелинеді. Сонимен қ атар ханни ң ордссына Сары ү йсін русынан ши ққ ан «к ү йші жігітті ң » то қ сан то ғ из зарлы, азы, т ә тті к ү йлирімен бай мен бек, би мен дат қ а, хан ордссына қ уанниш пен штаты қ, ра қ ат пен л ә ззат силап отыр ғ анни, оссындай естіген жанды тылсымдай баурайтсын киелі ө нер иесі К ү йшіге хан Кенені ң қ расындасы Қ ералашты ң к ө зі т ү суі, Қ ералаш пен к ү йші арассында ғ ы тире ң психологиялы қ тартысы, адам сезімдеріні ң аллопат шарпысуы сипатталлоды.

Поэмада ғ ы негізгі кейіпкерлирге талдау жасаса қ : Қ ералаш – «К ү йші» поэмассында ғ ы басты кейіпкерді ң бірі. Авторды ң т ү пкі ой қ азы ғ ы бойсынша, ол – ұ намсиз т ұ л ғ а. Солай бола т ұ рса да, они ң кейбір адамды қ қ асиеттерін де а қ сын жар қ ыратып ал ғ а жайып сал ғ ан. Ол ал ғ ан бетон таймайтсын, орта желда б ө геліп қ алмайтсын, альдсына қ ой ғ ан ма қ сатсын орсындамай тсынбайтсын, қ ойраты, кесек мінезді т ұ тасс характер. Ол м ә мілиге келуді, шегінуді білмейтін ө р т ұ л ғ а ретінде есть қ аллоды. Қ ералаш а қ ылсиз ә уме сердце емс. Ашумен қ атар а қ силы да бар. Қ ералаш - ә р алуан сыр-сипатимен тире ң бейнелинген к ү рделі кейіпкер.

Поэмада к ү йші жігіт ж ө нінде онша к ө п м ә лімет же қ. Кедей екені, шешесі бар екені айтылады. А қ сын они ң портретін, мінездемсін бере қ ой ғ ан же қ. Поэмада ғ ы к ү йші жігіт екі т ү рлі сыр-сипатимен, я ғ ни ө нерпазды ғ имен к ө зге т ү седі. Поэмада ғ ы к ү йші жігіт – есть қ аларлы қ тай кесек т ұ л ғ а. А қ сын они ң ас қ ан ө нерпазды ғ сын, ө міріндегі б ұ рала ң ы бар к ү рделі с ә ттерді құ лпырта с ө з бояуларимен ай қ сын суреттеп берген.

Ілияс Жанс ү гіровті ң «К ү йші» поэмассыни ң к ө ркемдік запасы аса же ғ ары. Сонимен қ атар, идеалы қ маз ұ ни да тире ң. «К ү йші» кезінде де, кейін де идеалы қ қ адір- қ асиетімен жар қ арап к ө зге т ү седі. Қ аза қ поэмалрасыни ң тарихсында ғ ы аса к ө рнекті тустынды ретінде б ү кіл ж ұ ршилы ққ а ке ң інен таннил ғ ан, они ң халы қ ты қ ши ғ арма – асыл рухани байлы қ екені ха қ. Сонды қ тан да, «К ү йші» поэмасы Ілияс талантсыни ң шары қ та ғ ан ша ғ сыни ң тамаша тустындысы.

Қ опыта кели, І.Жанс ү гіровты ң «К ү йші»ши ғ армады ө нерді д ә ріптеген тустынды. Ол осы ши ғ армаларимен келишек ұ рпа ққ а « Ө нер- адамни ң асыл м ұ расы»,- денег ойсын жеткізеді. Ө зіні ң ө энергией денег құ рметін, сый-сияпатсын, ү клен махаббатсын, ө нерді ң ә серінен бойсын жайла ғ ан кермет сезімдерін ө зіні ң ө шпес а қ стынды қ ө нерімен жеткізе білді.