Фрэнсис Бэкон 1 ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ Қазақстан тарихы және саяси-әлеуметтік пәндер кафедрасы Қарағанды Орындаған: Қажыбай А.Ж Манамбаев Б.Ж ЖМФ Тексерген: Темірғалиев Қ.А

2 2 Фрэнсис Бэкон ( ) - ағылшын философы, ғылыми зерттеудің тәжірибеге сүйенген методология сын ұсынған. Эмпир истік бағыттың негізін салушы, саяси қайраткер. Ұлыбритания лорд- канцлері, король дан кейінгі екінші тұлғасы. «Білім - күш» денег қанатты сөз айтқан.тәжірибеге методология сын Эмпир истікҰлыбритания

Негізгі еңбектері: «Ғылымдар табысы», «Жаңа органон», «Жаңа атлантида», т.б. Бэконның ілімінше, адамның негізгі мақсаты табиғат күштерін игеру. Табиғаттың сырын, заңдылықтарын білген адам оларды өз қажетіне марата аллоды, ал табиғатты материя дан қарастыру арқылы түсінуге болады. Материяның қасиеттері көп, солардың ішіндегі негізгісі қозғалыс. Қозғалыс материяның кеңістіктегі орын ауыстыру ғылымдары тәсілмен қабылдап білуге болатын денелер ғана, ал рух, жан, т.б. ғылыми тұрғыдан танып білуге болмайтындықтан нақты шындыққа жатпайды.

4 Ф.Бэконның философиялық идеясының – эмпиризмнің мәні: тайным негізінде тек қана тәжірибе жататындығына. Жеке адам немсе адамзаттың тәжірибесі (теориялық, практикалық) көбейген сайын ол ақиқат білімге жақындай түседі. Бірақ ақиқат білім – түпкі мақсат емс. Білім мен тәжірибенің басты мақсаты – экономиканың дамуына, жаңа нәрселердің, адамның өз әрекетінде практикалық жетістіктерге жетуіне, адамның табиғатқа үстемдік етуіне көмектесу.эмпиризмніңэкономиканың Эмпиризм

5 Ф.Бэкон «тайнымның басты әдісі индукция болуға тиіс» денег новаторлық идея ұсынды.индукция Ф.Бэконның филофиялық кредо сын бейнелейтін афоризмі: «Білім - күш». Ф.Бэкон және парламент мүшелері

6 Индукция Индукция – көптеген жеке құбылыстарды жалпылау негізінде жалпы қорытындылар жасау (мысалы, «әртүрлі металл түрлері балқитын бокса, хонда бұл барлық металдардың балқу касиетіне ие екенін көрсетеді.") деп түсіндіреді Фр.Бэкон.

7 Индукция Индукция әдісін Бэкон Декарт ұсынған дедукция әдісіне қарсы қойды. Фр.Бэкон пікірінше, индукция әдісінің дедукциядан артықшылығы – мүмкіндіктердің ұлғаюы мен тайным процесінің күшеюінде. Индукцияның кемшілігі – оның түпкілікті айқын болмауы, болжамдық сипоты (өйткені бірнеше заттың немсе құбылыстың белгілері ортақ бокса, осы тексте затратдың, құбылыстардың барлығы аталған белгіге ие денегді білдірмейді: әрбір құбылыс әр жолы тәжірибе жүзіндегі тексеруді қажет етеді). Адамзаттың білімінің барлық салаларында барынша көп тәжірибе жинауы – индукцияның басты кемшілігін (айқынсыздығын, болжамдық сипотын) жою жолы, деп түсінді Бэкон.Декартдедукция

8 «Танымның басты әдісі - индукция» деп анықтап берген философтайным әрекеті іске асатын нақты жолдарды көрсетеді. Олар:философтайнымәрекеті 8 «өрмекші жолы»өрмекші «құмырсқа жолы»құмырсқа «ара жолы».ара

9 «Өрмекші жолы» - «таза ақылдан» рационалистік жолмен алынатын білім. Бұл жол нақты фактілердің, практикалық тәжірибенің мәнін төмендетеді немсе ескермейді «Құмырсқа жолы» - тек қана тәжірибеге сүйеніш білім алу жолы немсе догматтық эмпиризм (өмірден қол үзген рационализмге керісінше). Бұл әдіс те біржақты. «Таза эмпирктер» өз назарян практикалық тәжірибеге, түрлі фактілерді, дәлелдерді жинауға аударып, білімнің сыртқы көрінісін, мәселені сыртынан, «қиғашынан» ғана көріп, мәселені ішінен көре алмайды, зерттеліп отырған затрат мен құбылыстардың ішкі мәнін түсіне алмайды. «Ара жолы» - тайнымның ең дұрыс жолы. Осы жолды ұстаған зертеуші философ «өрмекші жолы» мен «құмырсқа жолдарының» жақсы жақтарын алып, олардың кемшіліктерінен арылады. «Ара жолын» ұстана отырып фактілерді жинап, жалпылап (мәселеге «сыртынан» қарап), ақыл мүмкіндігін қолданып мәселенің «ішіне» үңіліп, мәнін түсіну қажет.практикалықфилософ

10 Төрт түрлі елеселес Фр.Бэкон тайным процесі өтетін жолдарды көрсетіп қана қоймай, адамғаның (адамзаттың) ақиқат білім алу на кедергі болатын себептерді көрсетіп берді. Ол себептерді Бэкон «лестер» («идолдар») деп этап, төрт түрге бөліп сипаттайды: 1.Тектік лестер; 2.Үңгір лестері; 3. Базар лестері; 4. Театр елесі.

11 Тектік және үңгір лестері – дүниені зануда тайным табиғаты мен өз табиғатын алмастырудан туатын, адамдардың туа біткен адасушылықтары. «Тектік лестер» - тайнымның адам тұлғасының тайным процесіне әсері, нәтижесінде адамның бұған дейінге сенім – нанымдары, қағидалары – тайным нәтижесінде көрініс беретіндігі («үңгір» - адасушылық). Базар – театр лестері – жүре пайда болған адасушылықтар. Базар лестері – тілдегі, ұғымдық аппараттағы сөздерді, анықтамаларды дұрыс қолданбаудан туатын адасушылық. Театр лестері – тайным процесіне сол кезеңдегі тайным процесінің әсері. Көп жағдайда ескі философия тайнымды дұрыс бағыттан кері бұрып, жаңа мүмкіндіктерге кедергі жасайды (мысалы, схоластикалық философияның тайнымға әсері). Осылайша, тайнымның 4 түрлі негізгі кедергелерін зерттей отырып, Бэкон аталған «лестерден» барынша алшақ жүріп, олардың ықпалынан жоғары болып, «таза білімге» ұмтылуға кеңес береді. 11

12 Фр.Бэкон ғылымдар классификация сын жас ауға туристы. Классификация негізі – адам ақылының қасиеттері: ес, қиял, пайым.классификация сын Еске – тарихи ғылымдар,тарихи қиялға – поэзия,поэзия пайымға – барлық ғылымдардың негізі – философия сәйкес келеді.философия Ғылымдар классификациясы

13 Философия Философияны Бэкон: 1. Құдай 1. Құдай; 2. табиғат 2. табиғат; 3. адам туралы ғылым деп тұжырымдады. Философияның аталған 3 салатын адам түрлі жолдармен, құралдармен танниды: 1. табиғатты – тікелей сезімдік қабылдау мен тәжірибе арқылы; 2. Құдайды – табиғат арқылы; 3. өзін - рефлексия арқылы (ойдың өз-өзіне бағытталуы, ойдың ойды зерттеуі)рефлексия

14 Жинақтап айтқанда 1. философиядағы эмпириялық (тәжірибелік) бағыттың негізі қаланды; 2. гносеология 2. гносеология (тайным туралы ілім) философияның қосалқы салаты болудан жоғары көтеріліп, онтология (болмыс туралы ілім) деңгейіне жетті, және кез-келген философиялық жүйенің басты екі бөлімінің біріне айналды;болмыс 3. философияның3. философияның жаңа мақсаты анықталды – адамға оның өз әрекетінде практикалық нәтижелерге жетуіне көмектесу (осылайша Батыс философиясы жанама түрде бокса да болашақ америкалық прагматистік философияның негізін қаллоды);Батыс философиясы 4. ғылымдарды жіктеуге талпыныс жасалды; 5.Англиямен 5. Англиямен қоса, бүкілевропалық антисхоластикалық, буржуазиялық философияға серпін берілді.буржуазиялық

15 Назарларыңызға рахмет!