Микроэкология негіздері (Баяндама) Микробиология және вирусология кафедрасы

Микробтар бізді қоршаған ортада кеңінен таралған. Олар топыраұта, суда, ауада, өсімдіктерде, таға өнімдерінде, адам жіне жануарлардың оргаизмінде болады. Микроогранизмдердің өсімдіктер мен жануарлардан ерекелігі олар метаболизм процесстеріне метанды, сутегін, азот молекуласын пайдаланып, оларды өсімдіктер мен жануарлар сіңіретін қосылыстарға айналдырады. Мысалы, шіріткіш микробтар өлген өсімдіктер мен жануарлар өлікселерін ыдырата отырып, атмосфераға өсімдіктер жұтқан 90% CO 2 қайтарады. Қоршаған ортаның әртүрлі факторларының нәтижесінде микроорганизмдер өліп кетулері мүмкін немесе қасиеттерін өзгертеді.

Микроорганизмдердің көбеюін, өсуін және дамуын қамтамасыз ететін олардың сыртқы ортамен қарым-қатынасын зерттейтін арнайы биологиялық ғылым экология деп аталады. Экология популяциялық және бірлестік болып бөлінеді. Микроорганизмдер экологиясын оқу паразитизмнің, зоонозды және табиғи ошақты аурулардың пайда болуын түсіну, сонымен қатар, әртүрлі инфекциялық аурулармен практикалық күрес шараларын дайындау үшін негіз болып табылады.

Ауадағы микроорганизмдер мөлшері ауаның шаң бөлшектерімен жіне сұйық тамшыларымен ластануына байланысты өзгеріптотырады. Микроорганизмдерден тұратын бұл кішкене бөлшектер микробты аэрозольдің әртүрлі фазаларын түзеді. Ашық ауа бассейінінің микрофлорасының түрлік құрамы топырақ микрофлорасына сәйкес, ал жабық ғимараттар ауасы осы ғимараттағы адамдар мен жануарлар организмі микрофлорасын көрсетеді. Ауаның микробты ластануын микробты санмен – 1 м 3 ауадағы микроб санын анықтайды.

Жабық ғимарат ауасының санитарлық- биологиялық көрсеткішін есептеу үшін адамның жоғарағы тынысалу жолдарының микрофлорасымен ауаның ластануының көрсеткіші болып табылатын α- және β- гемолитикалық стрептококктардың 1 м 3 ауадағы санын анықтайды. Топырақ – микроорганизмдердің табиғаттағы негізгі резервуары болып табылады. Топырақтың тұрақты мекендеушілері болып азотфикациялаушы, нитрификациялаушы, денитрификациялаушы, шіріткіш бактериялар, актиномициттер, саңырауқұлақтар, ашытқылар, балдырлар және қарапайымдылар болып табылады. Микроорганизмдердің максималды саны топырақтың 5-20 см тереңдігінде болады.

Топырақ патогенді микробтар үшін мекен ортасы болмайды, себебі қоршаған ортаның жағымсыз факторларының және микроб- антогонисттер әсерінен олар тез өледі. E. coli және Cl. perfringens – адам ішегінің тұрақты мекендеушілерінің бар болуына байланысты топырақтың ластануын жіне бұл процесстің ұзақтылығын есептейді. Суда флюоресцинттеуші, пигментті, серо- және железобактериялар, спора түзуші бактериялар, саңырауқұлақтар, су вибриондары жіне спириллалар болады. Суда E. Coli болуына байланысты оның ластану дірежесін анықтайды.

Судың санитарлық-биологиялық көрсеткішін анықтау үшін коли-титрді – ішек таяқшасы табылған көлемі бойынша ең кіші су санын есептейді. Тағы бір көрсеткіші болып коли-индекс – 1 л судағы ішек таяқшасының саны болып табылады. Адам ағзасының микрофлорасы әртүрлі. Оған бактериялар, спирохеталар, микоплазмалар, вирустар, саңырауқұлақтар, ашытқылар және басқа да микроорганизмдер жатады. Адам терісінің, шырышты және қуыс ағзаларының микрофлорасының сандық және сапалық құрамы ерекше және тұрақты болып табылады. Алайда жасына, еңбек және тұрмыс жағдайына байланысты ауытқушылық болу мүмкін.