Негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер. Нақты және номиналды көрсеткіштер

1. Ұлттық шот жүйесі және оның көрсеткіштері

Макроэкономика Ұлттық шот жүйесі Елдегі экономикалық процестердің нәтижесін, экономикалық құрылымын, ұлттық шаруашылықтағы өзара байланысты макродеңгейде көрсететін нарықтық экономиканың статистикалық үлгісі. Бұл үлгіде қолданылатын көрсеткіштер белгілі бір шоттар мен баланстық кестелер түрінде беріледі. Ұлттық есеп жүйесінің негізгі мақсаты – экономиканың және оның секторларының дамуын талдау, экономикалық саясатты зерттеп, белгіленген бағдарлама бойынша шешім қабылдау үшін әлеуметтік – экономикалық статистиканың әр түрлі көрсеткіштерін үйлесімді түрде қолдану.

Макроэкономика Ұлттық шот жүйесі Жиынтық шығарылым көрсеткіштері (показатели совокупного выпуска) ВНП Жалпы ұлттық өнім ВВП Жалпы ішкі өнім ЧНП Таза ұлттық өнім Жиынтық табыс көрсеткіштері (показатели совокупного дохода) НД Ұлттық табыс ЛД Жеке табыс РЛД Жеке табысты орналастыру

Макроэкономика Жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) - Валовой внутренний продукт (ВВП) Gross Domestic Product (GDP) – 1 жыл бойғы экономикада барлық өндірілген (мемлекет ішінде) түпкілікті тауарлар мен қызметтердің нарықтық жиынтық құны.

Макроэкономика ЖІӨ – ВВП – GDP – елдің ішкі территориясындағы өндірісті сипаттайды. Ұлттық немесе шетелдік өндіріс факторларының көмегіне тәуелсіз. Жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) Валовый национальный продукт (ВНП) Gross National Product (GNP) Ұлттық өндірістік факторлардың көмегімен елдегі азаматтардың өндірген түпкілікті тауарлар мен қызметтердің нарықтық жиынтық құнын сипаттайды. Өндіріс ел территорясында немесе шетел территорясына тәуелсіз ЖІӨ мен ЖҰӨ арасындағы айырмашылық

Макроэкономика Жалпы ішкі өнімді есептеу әдістері Шығын бойынша Табыс бойынша Қосымша құн бойынша

Макроэкономика «шығын бойынша» ЖІӨ есептеу 1. Үй шаруашылығының шығындары (тұтыну шығындары) 2. Фирма шығындары (инвестициялық шығындар) 3. Мемлекет шығындары (мемлекеттік сатып алулар, закуп) 4. Шетелдік секторлардың шығындары (экспорттық шығындар)

Макроэкономика 1. Тұтыну шығындары 1. Ағымдық тұтыну шығындары 2. Ұзақ уақыт қолданылатын тауарға шығындар 3. Қызметтік шығындар «шығын бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика 2. Фирманың инвестициялық шығындары 1. Негізгі капитал инвестициясы 2. Тұрғын үй құрылысына инвестиция 3. Инвестициялық қор «шығын бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика Инвестициялық қор inventory investment Қордағы құндылықтардың өзгерісін сипаттайды. Егер қор ұлғайса, ЖІӨ артады Егер қор азайса, ЖІӨ азаяды «шығын бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика 3. Мемлекеттік сатып алулар 1. Мемлекеттік тұтыну 2. Мемлекеттік инвестиция «шығын бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика 4. Экспорттық шығындар Бұл экспорттық табыс пен импорттық шығындар арасындағы айырмашылықты сипаттайды. «шығын бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика ЖІӨ шығын бойынша = Тұтыну шығындары (С) + Жалпы инвестициялық шығындар (I gross ) + мемлкеттік сатып алулар (G) + Таза экспорт(X n ) «шығын бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика «табыс бойынша» ЖІӨ есептеу ЖІӨ - ВВП экономикалық ресурстардың меншік иелерінің табыстарының қосындысы ретінде, яғни факторлар табыстарының қосындысы түрінде анықталады. Халық, корпорациялар табыстары, жинақтаулар пайыздары, мемлекеттің іскерлік табыстары, импортқа және өндіріске салығы түріндегі табысытарының қосындысыкорпорациялар

Макроэкономика 1. Зеңбек ақы 2. Жалға төлемдер және рента 3. Проценттік төлемдер 4. Пайда Табыстық факторлар 1. Бизнеске жанама салықтар 2. Амортизация

Макроэкономика «табыс бойынша» ЖІӨ есептеу ЖІӨ табыс бойынша = Еңбек ақы + жалға төлемдер + проценттік төлемдер + жеке табыс+ компания пайдасы + жанама салықтар + амортизация

Қосымша құн бұл құнның біртіндеп өсуі. Фирма өндіріс процесі кезінде және өнімді өткізу кезінде сатып алынған материалдар мен қызметтер құнына қосады. Қосымша құн соммасы түпкілікті тауарлар мен қызметтердің құнына тең. «қосымша құн бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика Тұтынушыға нан 60 тг сатылды (түпкілікті өнімнің бағасы 60 тг), агенттердің табысы: фермер 15 тг құрады + диірменші 8 тг құрады (23 -15) + наубайшы 10 тг құрады (33 -23) + бөлкеші 27 тг құрады (60-33) = 60 тг. Бұдан қосымша құн: фермерде 15 тг + диірменші 8 тг + наубайшы 10 тг + бөлкеші 27тг = 60 тг. Мысалы:

Макроэкономика Жалпы құны (ВС) Қосымша құн (ДС) Айырмашы лығы астық$5$0$5 ұн$8$5$3 қамыр$17$8$9 нан$25$17$8 Барлығы:$55$30$25 «қосымша құн бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика Ұлттық шот жүйесінде көрсеткіштердің қатынасы

Макроэкономика Таза ұлттық өнім ТҰӨ – Чистый национальный продукт (ЧНП) - Net National Product (NNP) Экономиканың өндірістік әлеуетін сипаттайды. Оған таза инвестиция (қосымша қаржы: фирманы кеңейтуге бағытталған) мен амортизациялық инвестициялар жатады. ЧНП = ВНП – А

Макроэкономика Ұлттық табыс ҰТ – национальный доход (НД) Табыс факторларының жиынтығы, яғни иеленушілердің экономикалық ресурстардан тапқан табысының жиынтығы НД = ЧНП – жанама салықтар НД = еңбек ақы + жал төлемі + проценттік төлемдер + жеке табыстар + фирма пайдасы

Макроэкономика Жеке табыс ЖТ- личный доход (ЛД) Иемденушілердің экономикалық ресурстардан тапқан табысының жиынтығы ЛД = ҰТ – әлеуметтік сақтандыруға төлемдер – фирманың пайдасына салық – фирманың бөлінбеген пайдасы + трансферттер + мемлекетік облигациялар бойынша проценттер

Макроэкономика Жеке табысты орналастыру (ЖТО) - Располагаемый личный доход (РЛД) Үй шаруашылығының құзырындағы қолданылатын табысы РЛД = ЖТ – жеке салықтар

Макроэкономика Нақты және номиналды көрсеткіштер Номиналды ЖІӨ (ВВП) – бұл ЖІӨ берілген жылдағы ағымдағы бағаның есептелуі. Номиналды ЖІӨ мөлшеріне әсер ететін факторлар: 1)Өндіріс көлемінің нақты өзгерісі 2)Баға деңгейінің өзгерісі

Макроэкономика Нақты ЖІӨ (ВВП) – бұл ЖІӨ негізгі жылдағы өзгеріссіз салыстырмалы бағаның өлшемі Нақты ЖІӨ = Номиналды ЖІӨ / Жалпы баға деңгейі Нақты ЖІӨ өзгерісі ( %) = номиналды ЖІӨ өзгерісі ( %) – жалпы баға деңгейінің өзгерісі ( %) Нақты және номиналды көрсеткіштер

Макроэкономика Баға индексінің келесідей түрлері ажыратылады: 1)Тұтынушылық баға индексі; 2)Өндірушілер бағасының индексі; 3)ЖҰӨ дефляторы – дайын тауарлар мен қызметтердің баға индексі және инфляция деңгейін анықтау үшін қолданылады

Баға индексі ЖІӨ дефляторы

Макроэкономика Инфляция қарқыны = дефлятор ВВП текущего года – дефлятор ВВП предыд. года × 100%; дефлятор ВВП предыдущего года