Студенттің өзіндік жұмысы Тықырыбы : Г игиенаны ң қ алыптасуы ж ә не даму тарихы. Дисциплина : Жалпы гигиена ж ә не экология кафедрасы Мамандығы: Жалпы медицина Дайында ғ ан: Aлдамжарова A.K. 317A Тексерген: доцент Бердешева Г.А. А қ т ө бе 2016 Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік медициеа Университеті

Жоспар: I. Жалпы гигиена II. Гигиенаның қалыптасуы мен дамуы 1. Алғашқы қауымдық және құл иеленушілік қоғамдардағы гигиенаның дамуы. 2. Гигиеналы қ білімдерді ң орта ғ асырларда ғ ы ж ә не феодализм мен ө ндірістік капитализмге ө ту кезе ң індегі дамуы. 3. Гигиенаны ң ө з алдына жеке ғ ылым ретінде ая ғ ына т ұ руы. III. Қорытынды. IV. Пайланылған әдебиеттер.

Гигиена Гигиена – (грек. hygіeіnos – дені сау) денсаулықты сақтау, аурулардан алдын ала сақтану туралы ғылым; медицинаның бір саласы. Гигиена сөзі грекше hygіeіnos, яғни ол дені сау деген ұғымды білдіреді. Қоршаған ортаның адам организміне (денсаулығына, оның еңбек ету қабілеті мен өмірінің ұзақтығына) тигізетін әсерін зерттейді; елді мекендерді таза ұстау, мұндағы адамдардың тұрмысы мен қызмет жағдайын жақсарту жөнінде түрлі нормативтер мен ғылыми талаптар, санитарлық шаралар жүйесін жасайды.[1] Біздің заманымыздан бұрынғы 1500 ж. Мысырда, Хорезмде тазалық сақтау шаралары қолданылған. Адам денсаулығын жақсартып, нығайтатын – таза ауа мен су екенін сол кездің өзінде ежелгі грек дәрігері Гиппократ атап көрсеткен. Денсаулы қ негізі – тазалы қ. [1]қызмет[1]1500МысырдаХорезмдеАдамауасу

Денсаулық негізі – тазалық.

1. Ал ғ аш қ ы қ ауымды қ ж ә не құ л иеленушілік қ о ғ амдарда ғ ы гигиенаны ң дамуы. Гигиенаны ң пайда болуы мен дамуыны ң к ө п ғ асырлы қ тарихы бар. Ал ғ аш қ ы қ ауымды қ құ рылыста, оны ң негізгі бастауы к ө птеген ұ рпа қ тарды ң б ү кіл ө мірі бойында бай қ ау ар қ ылы алын ғ ан эмпирикалы қ (т ә жірибелі) білім болды. Осы білімдерді ң негізінде да ғ дылар, д ә ст ү рлер, денсаулы қ ты са қ тау мен ауруды ң алдын алу ғ а септігін тигізген діни ө кімдер пайда болды. Ерте уа қ ыттарды ң ө зінде-а қ, алдын алу шараларыны ң ма ң ызды ролін жете т ү сінді. Ү йлерді, денені таза ұ стау, топыра қ ты ластамау, тама ққ а қ ауіпсіз ө сімдік ж ә не жануар текті азы қ тарды пайдалану, ауыз суды алу ү шін, батпа қ талма ғ ан ө зендер мен к ө лдерді та ң дау, ж ұ палы аурулары бар нау қ астарды о қ шаулау ж ә не т.б. ұ сынылды. [2]

2. Гигиеналы қ білімдерді ң орта ғ асырларда ғ ы (б.э.д. VI¬XIVжж.) ж ә не феодализм мен ө ндірістік капитализмге ө ту кезе ң індегі (б.э.д. XV-XVIII жж.)дамуы. Феодализм д ә уірінде Батыс Еуропада ө мір с ү руді ң барлы қ салаларында, оны ң ішінде гигиенаны ң дамуында да, қ ара ңғ ы да ғ дарыс ж ә не құ лдырау кезе ң і басталды. Осыны ң н ә тижесінде, ертедегі гигиенаны ң барлы қ ережелері ұ мытыла ж ә не жойыла бастады, ал орта ғ асырлы қ қ алалар ж ұқ палы ауруларды ң на ғ ыз ордасына айналды. Т ұ р ғ ын ү йлер тар, қ исы қ, лас к ө шелерде сы ғ ылыса орналасты. Қ алды қ тар мен жуындылар терезелерден тасталды. Жары қ тандыру ү шін май шамдары мен шыра қ тар қ олданылды, н ә тижесінде м үң кіген сасы қ т ү тін т ұ рды, ал айналаны ң б ә рін қ ара к ү йе басты. Сирек, су құ ятын а ғ аш ыдыста жуынды, қ о ғ амды қ моншалар болмады.[2]

Еуропада осы кезе ң де тек қ ана Салернода, Неапольге жа қ ын жерде, бір медицина мектебі болды. (XII ғ.). Ол мектепті ң ғ алымдары ж ү здеген жылдар бойына, құ рамына гигиеналы қ сипатта ғ ы мы ң да ғ ан ө ле ң дер кіретін, «Салерндік денсаулы қ кодексін» жина қ тады. «Кодекс» еуропалы қ тілдерге аударылып, ж ү здеген рет қ айта басылып шы ғ арылды.[2]

3. Гигиенаны ң ө з алдына жеке ғ ылым ретінде ая ғ ына т ұ руы. 19 ғ асыр ғ а дейін гигиена эмпирикалы қ сипатта болып келді. 19 ғ асырды ң ортасында жаратылыс ғ ылымдарыны ң дамуы, гигиенаны эксперименталды қ жол ғ а қ ойды да, ө з алдына жеке п ә н ретінде басына бастады. Ғ ылыми- эксперименталды қ гигиенаны ң негізін қ алаушылар Германияда-М.Петтенкофер, К.Флюге, М.Рубнер, Англияда Э.Паркс пен Дж.Саймон, Францияда М.Леви, Ресейде- А.П.Доброславин мен Ф.Ф.Эрисман болды. Макс Петтенкофер гигиена тарихында құ рметті орын ғ а ие бол ғ ан ғ алым. Медициналы қ білім ал ғ ан со ң ол, ата қ ты химик О. Либихтан т ә лім алды. Ол 1865 жылы Мюнхен университетінде ал ғ аш қ ы гигиена кафедрасын құ рды, ал, 1879 жылы ө зіні ң ұ йымдастыруымен құ рыл ғ ан Гигиеналы қ институтты ң бас қ арушысы болды.[2]

4. Ке ң естік мемлекеттті ң құ рылуы кезе ң індегі алдын алу медицинасыны ң дамуы. Гигиенаны ң жа ң а сапада даму кезе ң і Октябрь социалистік революциясынан кейін басталды. Жас Ке ң естік республика кездеспеген қ иынды қ тармен бетпе-бет келді: азаматты қ со ғ ыс, шетелдік интервенция, асты қ сыз жылдар, ашты қ, д ә рілік заттарды ң, отындарды ң жетіспеуі, д ә рігерлер саныны ң, ә сіресе санитарлы қ д ә рігерлерді ң ө те аз болуы, санитарлы қ за ң дылы қ тарды ң болмауы, елдегі онсыз да ауыр санитарлы қ -эпидемиологиялы қ жа ғ дайды б ұ рын ғ ыдан да қ иындатты. [2]

Осы жа ғ дайларда, Ке ң ес ү кіметі, ө зіні ң құ рылуыны ң бірінші к ү ннінен бастап, ескі медицинаны мемлекеттік медицина етіп, т ү п тамырымен қ айта құ руды бастады жылы наурыз айында большевиктерді ң Ресей коммунистік партиясыны ң VIII съезінде қ абылдан ғ ан ба ғ дарламада, е ң бекшілерді ң м ү дделерін к ө здейтін санитарлы қ шараларды ке ң інен ж ү ргізуді ке ң естік денсаулы қ са қ тауды ң негізгі міндеттеріні ң бірі етіп қ ойды жылы РСФСР Ке ң естік халы қ комиссариатыны ң Декретімен мемлекеттік санитарлы қ қ ызмет ұ йымдастырылды, ал 1927 жылы «Республиканы ң санитарлы қ органдары туралы» за ң шы қ ты. [2]

Қ орытынды: Гигиена ғылымының қалыптасуы мен дамуы көптеген кезеңдерді қамтыды. Ол эксперименталдық және клиникалық медицина, биология, химия, физика, климатология, т.б. ғылым салаларының жаңалықтары мен жетістіктерін пайдаланады. Гигиена саласындағы зерттеулерді Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау агенттігі, Профилактикалық медицина академиясы үйлестіріп отырады. [3]

Пайдаланыл ғ ан ә дебиеттер: Ү.И.Кенесариев, Р.М.Балмахаева,Ж.Д. Бекма ғ амбетова, Жалпы гигиена, Алматы 2012[2] Қ аза қ Энциклопедиясы[3] Балалар энциклопедиясы, III- том[4]