ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ НЕГІЗДЕРІ ОРЫНДАҒАН:АДИЛЬБЕКОВА А.С.

Жоспар 1. ҚР азаматтық құқығы туралы жалпы түсінік; 2. Меншік құқығы және өзге де заттық құқықтар; 3. Міндеттемелік құқық; 4. Авторлық және сабақтас құқықтар; 5. Мұрагерлік құқық. (Ұлт жосапары – Мемлекет басшысы Нұрсылтан Назарбаетың бес институционалдық реформаны жүзеге асыру жөніндегі 100 нақты қадам). II.Заңның үстемдігін қамтамасыз ету. 23, 25 қадам

Қазақстан құқық жүйесінде азаматтық құқықтар ең бір елеулі салалардың бірі болып табылады. Бұл құқықтық саласының тауэр-ақша өзге де теңдікке негізделген, мүліктік қатынастарға негізделген қатысушылардың сол сияқты мүліктік, жеке мүліктік емс қатынастарды реттейтін нормалары.

1. ҚР азаматтық құқығы туралы жалпы түсінік Азаматтық заңдармен тауэр-ақша қатынастары және қатысушылардың теңдігіне негізделген өзге де мүліктік қатынастар, сендай-ақ мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емс жеке қатынастар реттеледі. Азаматтық заңдар өздері реттейтін қатынастарға қатысушылардың теңдігін, меншікке қол сұқпаушылықты, шарт еркіндігін, жеке істерге кімнің бокса да озбырлықпен араласуына жол берегу болмайтындығын, азаматтық құқықтарды кедергісіз жүзеге асыру, нұқсан келтірілген құқықтардың қалпына келтірілуін, оларды соттың қорғауын қамтамасыз ету қажеттігін тануға негізделеді.

Азаматтық құқық қатынастары бұл- мүліктік және жеке мүліктік емс азаматтық құқық қатынастары нормаларымен ритейлу нәтижесінде панда болатын қоғамдық қатынастар. Субъектілік құқықтар және оның қатысушыларының міндеттері оның мазмұның құрайды. Азаматтар, заңды тұлғалар, мемлекет, әкімшілік-аумақтық бірліктер азаматтық құқық қатынастарының қатысушылары бола аллоды.

Азаматтық құқықтық қатынастардың элементтері Субъектілері Объектілері Мазмұны

Азаматтық құқық қатынастары Көп және әртүрлі Мүліктік және мүлікті емс Жай және күрделі Абсолюттік және салыстырмалы

Құқық қатынастарының қатысушылары болу үшін Азаматтық құқық қабілеттілігі Азаматтық құқықтардың болу қасиеті және жауапкершілікті мойындау. Ол барлық азаматқа тепе-тең өлшемде жүктеледі. Туылған күнінен панда болып дүниеден өткенде тоқтатылады. (ҚР АК 13 бабы). Азаматтық іс- әрекетке қабілеттілік Заң іс-әректетке қабілеттілікті (18 жасқа жену), кәмелетке жетпегендердің іс-әрекетке қабілеттілігін (14 жастан 18 жас аралығы), жас балалардың іс-әрекетке қабілеттілігін (ішінара іс- әрекетке қабілеттілікті, 14 жасқа дейін) жекелейді

ҚР АК 12 бабы – жеке тұлға бұл – ҚР азаматтары, өзге мемлекет азаматтары, азаматтығы жоқ тұлғалар екендігін анықтайды. Құқық қатынастарының қатысушылары болу үшін азаматтық құқық қабілеті және іс-әрекетке қабілеттілік болуы қажет. Азаматтық құқық қабілеттілігі бұл – азаматтық құқықтардың болу қасиеті және жауапкершілікті мойындау. Ол барлық азаматқа тепе-тең өлшемде жүктеледі. Туылған күнінен панда болып дүниеден өткенде тоқтатылады. (ҚР АК 13 бабы). Жеке Тұлға

Азаматтық құқықтық қатынастардың қайнар көздері Қазақстан Республикасының Конституциясы, Азаматтық Кодексі, оған сәйкес қабылданған өзге де заңдар және заңға тәуелді кесімдер болып табылады.

Меншіктің экономикалық қарым-қатынасы қоғамның материалдық негізін құрайды. Бұл қарым-қатынасты құқық нормаларымен реттейді. Субъектілік мағынада ҚР АК 188 бабина сәйкес меншік құқығы денегіміз мойындалған және заң актілерімен қорғалатын субъектінің өзіне тиісілі мүлікке өз қарауымен иелік етуі, қолдануы және өз ұйғаруымен пандалануы. Меншік иесі өз дүниесіне қарасты өз қарауымен кез келген әрекетті жүзеге сыра аллоды (кепілге беру, саду, жою). Меншік құқығы мезгілсіз. 2. Меншік құқығы және өзге де заттық құқықтар

ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫ- ИЕЛЕНУ ҚҰҚЫҒЫ МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫ БАСҚАРУ ҚҰҚЫҒЫ

Жер 1 және оның байлықтары, су, өсімдік және жануарлар әлемі, басқа да табиғи қорлар 1 Жер сонымен бірге жеке меншікте болуы мүмкін (конституцияның 6 б. 3 т.) ЕРЕКШЕ МЕМЛЕКЕТТІК МЕНШІКТІҢ ОБЪЕКТІЛЕРІ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕНШІКТІҢ ТҮРЛЕРІ Жеке Мемлекеттік ЖЕКЕ МЕНШІК ҚР азаматтарының, шетел азаматтарының, азаматтығы жоқ тұлғалардың меншігі Олармен құралған заңды тұлғалардың меншігі Колхоздардың, коллективті кәсіпорындар мен кооперативтердің, шаруашылық серіктестіктер мен акционерлік қоғамдардың және басқа мемлекеттік емс заңды тұлғалар мен олардың бірлестіктерінің мүлігі

Республикалық меншік мемлекеттік республикалық заңды тұлғалардың артынан бекітілген республикалық қазына мен мүліктен тұрады Коммуналдық меншік коммуналды заңды тұлғалардың артынан бекітілген жергілікті қазынадан және мүліктен тұрады МЕМЛЕКЕТТІК МЕНШІК Республикалық меншік Коммуналдық меншік

3. Міндеттемелік құқық Міндеттемеге сәйкес бір адам (борышкер) басқа адамның (несие берушінің) пандасына белгілі бір әрекет жасауға, этап айтқанда: мүлік берегу, жұмыс орындауға, ақша төлеуге және тағы осылар сияқгы әрекеттер жасауға, не болмаса белгілі бір әрекеттер жасауға тартынуға міндеттенеді, ал несие берушінің борышқордан өз міндеттерін орындауын талап етуге хақысы бар. Тараптар (борышкер мен несие беруші) және үшінші жақ міндеттемеге қатысушылар болып табылады.

Мұздатқыштар Мәскеу қаласынан Алматыға жөнелтіле ді. Егер шартпен өзгеше көзделмесе сатып алуштыға жөнелту үшін жүкті темір жолға өткізу урны міндеттеменің орындалатын жері болып табылады, сендай-ақ жүкті жөнелту кезінде сатып алуштының меншік құқығының панда болу сәті де анықталлоды. Ақшалай міндеттемелерді орындау тәртібіне баса назар аудару қажет. ° Міндеттеменің орындалуы куәландырылған болуы қажет, яғни міндеттеменің орындалуы кезінде несие беруші борышқорға міндеттеменің толық немсе ішінара орындалғаны жөнінде қолхат беруі тиіс. Жалпы тәртіп бойынша, егерььь борыштық құжат несие берушіде бокса, борышқор міндетте- менің орындалғанын дөлелдемейінше міндетті болып қаллоды.

Шарт Келісім-шарт - сыртқы саудада бір жақ (садушы, лицензиар) келісімшартта көрсетілген мүлікті (тауэрды), ғылыми-техникалық білімді екінші жақтың меншігіне (алушты, лицензиат) берегу міндеттенетінін, ал екінші жақ өз кезегінде бұл мүлікті немсе білімді көрсетілген мерзімде алып, белгіленген бойынша төлеуге міндетгенетінін көрсететін құжат. Халықаралық саудада «шарт» денег термин қолданылады. Сыртқы сауда қатынастарында шарттардың мынадай түрлері таралған: халықаралық, монополиялық, консигнациялық, комиссиялық, т.б. Аралас шарттар, яғни бір өзінде шарттың бірнеше типтерінің элементтері үйлесім табатын түрлері де кездеседі.

Шарт мынадай жағдайларда жасаллоды: 1. Жылжымайтын мүлік жөніндегі мәмілелер: а) тұрғын үйді сатып алу саду туралы; ә) тұрғын үйді сыйға беру туралы; б) тұрғын үйді ауыстыру туралы.

2. Жер учаскелері туралы мәмілелер: а) жер учаскесін сыйға беру туралы келісім-шарт; ә) жер учаскесін ауыстыру туралы келісім-шарт; б) жер учаскесін сатып алу - саду туралы келісім-шарт.

3. Көлік құралдары жөніндегі мәмілелер: а) автокөлікті сатып алу саду жөніндегі келісім- шарт; ә) автокөлікті залогқа беру жөніндегі келісім- шарт; б) автокөлікті сыйға беру жөніндегі келісім- шарт.

4.Ақша қаражатын заемға алу заемға беру жөніндегі мәмілелер: а) процент төлеу арқылы ақша алу туралы келісім-шарт;ақша ә) айып төлеу арқылы ақша алу туралы келісім-шарт.ақша

Авторлық және (немсе) сабақтас құқықтар иесі – мүліктік кұқық берілген жағдайдағы автор немсе орындаушы: а) мүліктік құқықтар берілген жеке немсе заңды тұлға; ә) автор дан немсе орындаушыдан өзге жеке тұлға немсе осындай жеке немсе заңды тұлғаға бастапқыда мүліктік кұқықтар берілген жағдайда заңды тұлға. 4. Авторлық және сабақстас құқықтар

Авторлық және сабақстас құқықтар өнертапқыштық құқығы, тауэрлық белгі, тауэрдың шығатын жерінің атауы кіретін өнеркәсіптік меншік; әдебиетке, музыкаға, көркем, аудио-визуалды шығармалар енетін әдеби- көркем. Интеллектуалдық меншіктің екі түрі де мазмұнына қарай абсолютті құқыққа ие, тек қана құқық иесі туындыларын табыс табу мақсатында пандалана аллоды, ал үшінші жақты тұлғалардың оның келісімінсіз мұндай құқығы жоқ

АВТОРЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ ОБЬЪЕКТІЛЕРІ Фотосурет туындылары Драмалық және музыкалық-драмалық туындылар Карталар, жоспарлар Хореография және пантомима туындылары Аудио-бейне туындылары Кескіндеме, мүсін, графика туындылары ЭЕМ-ге арналған бағдарламалар Мәтінді және мәтінсіз музыкалық туындылар Сәулет, қала құрылысы Әдеби туындылар

Сабақтас құқықтар – орындаушының, фонограмма жасаушының, эфирлік және кабельдік хабар тарту ұйымдарының мүліктік құқықтары және орындаушының жеке мүліктік емс құқықтары. Сабақтас құқықтар авторлық құқықпен қорғалатын шығармалар төңірегінде қалыптасады. Сабақтас құқықтың авторлық құқықтан айырмашылығы дайындау, жазу, тарту, барысында делал қызметін атқаратын адамға тиесілі болады. Авторлық және сабақтас құқықтарды қорғау ісінде елімізде біршама жұмыстар жасалуда. Сабақтас құқық саласындағы заң бұзушылықтар үшін азаматтық, әкімшілік және қылмыстық жауапкершіліктер көзделген. Бұдан басқа, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде туындыларды заңсыз пандаланғаны үшін ӘҚБтК-нің 129- бабында интернет желісінде пандалануды қоспағанда, авторлық құқық және сабақтас құқықтар объектілерін заңсыз пандалану, сол сияқты өткізу мақсатында авторлық құқық және сабақтас құқықтар объектілерінің контрафактілік даналарын сатып алу, саду, тасымалдау және дайындау, авторлықты иеленіп алу немсе тең авторлыққа егерььь бұл іс-әрекеттерде қылмыстық жаза қолданылатын әрекет белгілері болмаса, жеке тұлғаларға айлық есептік көрсеткіштің аннан он песке дейінгі мөлшерінде лауазымды адамдарға жиырмадан отызға дейінгі мөлшерінде, заңды тұлғаларға бір жүзден бір жүз луге дейінгі мөлшерінде айыппұл салынатыны көрсетілген.

Интеллектуалдық меншiк құқығының объектiлерi: интеллектуалдық шығармашылық қызметтiң нәтижелерi азаматтық айналымға қатысушыларды, тауэрларды, жұмыстарды немсе қызмет көрсетулердi дараландыру құралдары жатады.

5.Мұрагерлік құқық Мұрагерлік - қайтыс болған азамат (мұра қалдырушы) мүлкiнiң басқа адамға (адамдарға) - мұрагерге (мұрагерлерге) ауысуы. Қайтыс болған азаматтың мұрасы басқа адамдарға әмбебап құқық мирасқорлығы талаптарымен, егерььь осы бөлiмнiң ережелерiнен өзгеше туындамаса, бiрыңғай тұтас нәрсе ретiнде және бiр-ақ мезгiлде ауысады. Мұрагерлiктiң негiздерi Мұрагерлiк өсиет және (немсе) заң бойынша жүзеге асырылады. Өсиет қалдырылмаған не бүкiл мұраның тағдыры айқындалмаған кезде, сендай-ақ осы Кодексте белгiленген өзге де жағдайларда мұрагерлiк заң бойынша орын аллоды.

Мұраның ашылуы Мұра азаматтың қайтыс болуы немсе оны қайтыс болды деп жариялау салдарынан ашылады. Мұра қалдырушының қайтыс болған күнi, ал оны қайтыс болған деп жариялаған кезде, егерььь сот шешімінде басқа күн көрсетiлмесе, азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы сот шешiмi күшiне енген күн мұраның ашылу уақыты болып табылады. Егер бiрiнен кейiн бiрi мұрагер болуға құқылы адамдар бiр күнде қайтыс бокса, олар бiр мезгiлде қайтыс болған деп танылады және олардың әрқайсысынан кейін мұрагерлік ашылады да олардың әрқайсысының мұрагерлері мұрагерлiкке шақырылады.

Мұраның ашылу урны Мұра қалдырушының соңғы тұрған жерi, ал егерььь ол белгiсiз бокса - мүлiктiң немсе оның негiзгi бөлiгiнiң орналасқан жерi мұраның ашылу урны болып табылады. Мұрагерлер 1. Мұра ашылған кезде тiрi жүрген, сендай-ақ мұра қалдырушының тiрi кезiнде iште қалған және мұра ашылғаннан кейiн тiрi туған азаматтар өсиет және заң бойынша мұрагер бола аллоды. 2. Мұра ашылғанға дейiн құрылған және мұраның ашылу уақытында болған заңды тұлғалар, сендай-ақ мемлекет өсиет бойынша мұрагерлер болуы мүмкiн.

Мұрагерлік құқықтық қатынастың субъектісі мұрагерлік құқықтық қатынасқа қатысушы тұлғалар,яғни мұра қалдырушы мен мұрагер болып табылады Мұрагерлік құқықтыққатынастың объектісі мұрагерлік құқтың негізіне сәйкес,мұра қалдырушының мүліктік жиынтықтарыныңбірің ғай тұтас нәрсе ретіндемұрагерлеріне ауысуы болыптабылады Мұрагерлік құқықтық қатынасқұрамының үшінші элементі мазмұн болып табылады.Мұрагерлік құқықтық қатынастыңмазмұны ҚР- ныңАК-дебелгіленген мұрагерлік құқыққа қатысушы тараптардың құқығы мен міндетінің жиынтығы

азаматтық құқық қатынастарының объектісі болып табылады. Атап айтсақ бұл заңға сәйкес азаматтық айналымнан (ақша, зат, тауэрлық белгілер, мүліктік құқық) алынып қоймаған кез келген мүлік. Мүліктік байлық және жеке мүліктік емс құқық

«100 нақты қадам» – бұл жаһандық және ішкі сын- қатерлерге жауап және сонымен бір мезгілде, жаңа тарихи жағдайларда ұлттың дамыған мемлекеттердін отыздығына кіруі жөніндегі жоспары. «100 нақты қадам» елімізге «2050-Стратегиясын» жүзеге асыру мен ҚАЗАҚСТАН Мелекеттілігін нығайтуға, жолдан адаспауға, күрделі кезеңнен сенімді өтуге жағдай туғызатын беріктік қорын жасап беретін болады. Жоспардың негізгі мақсаты «АУРУЛАРДЫҢ СЫРТҚЫ БЕЛГІЛЕРІН» СЫЛАП-СИПАП ҚОЮ ЕМЕС, ОЛАРДЫ «ЖҮЙЕЛІ ЕМДЕУ» болып табылатын қоғам мен мемлекетті түбегейлі қайта өзгертуге негіз қалайды.Барлық құқығы қорғалған. «100 нақты қадам»

ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ДАУЛАР БОЙЫНША ЖЕКЕ СОТ ІСТЕРІН ЖҮРГІЗУДІ ҚҰРУ. ЖОҒАРҒЫ СОТТА ІРІ ИНВЕСТОРЛАР ҚАТЫСАТЫН ДАУЛАРДЫ ҚАРАСТЫРУ ҮШІН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ АЛҚАНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ. ШЕТЕЛДІК ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СОТТАРДЫҢ ҮЗДІК СТАНДАРТТАРЫ БОЙЫНША СОТ ІСТЕРІН ЖҮРГІЗУДІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ҮШІН ЖОҒАРҒЫ СОТ ЖАНЫНАН БЕДЕЛДІ ШЕТЕЛДІК СУДЬЯЛАР МЕН ЗАҢГЕРЛЕР ҚАТЫСАТЫНХАЛЫҚАРАЛЫҚ КЕҢЕС ҚҰРУ. КЕҢЕС ҚАЗАҚСТАНДЫҚ СОТ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ БОЙЫНША ЖОҒАРҒЫ СОТҚА КЕҢЕС БЕРІП ОТЫРАДЫ. Занның үстемдігін қамтамасыз ету