Стационарлық күй. Гомеостаз Орындаған:Бегімбетова Дина Колжасаров Нұржан Тексерген: Күлбаева Маржан

Жоспар I.Кіріспе II.Негізгі б ө лім Термодинамикалы қ к ү й Энтропия ж ә не негэнтропия Стационарлы қ к ү й Гомеостаз Гомеостазды ң құ рамды қ б ө ліктері Стресс т ү сінігі III. Қ орытынды IV.Пайдаланыл ғ ан ә дебиеттер

Кіріспе Тірі ағза өте күрделі. Бұл презентация да біз тірі ағзада жүретін әр түрлі термодинамикалық процесстер туралы мәлімет аламыз. Термодинамиканың 1-ші заңы тірі ағзаға да қатысты екендігі ешқандай дәллелдеусіз-ақ белгілі. Бұл тұжырымды ең бірінші Р.Майер мен Г.Гельмгольц жасаған. Гомеостаз ұғымы алғашында физиология да ішкі ағзаның, өзін-өзі реттеу механизмі арқылы қол жгететін оның негізгі физиологиялық қызметтерінің түрақтылығын түсіндіру мақсатында қолданылды. Бұл ұғымды 1929 жилы америкалық физиолог У. Кеннон енгізді. Ол биологиялық ағзалардағы бірқатар гомеостатикалық процестерді, ең алдымен өз түрақтылығын үздіксіз сақтайтын "тән даналығы жөніндегі" ілімдерінде ашық жүйе ретінде қарастырды.

Термодинамика физиканың материя қозғалысының жилулық форма сын және сонымен байланысты физикалық құбылыстарды зерттейтін бөлімі. Термодинамикадағы басты орында тұрған ол энергия мен жұмыс арасындағы қатынас. Термодинамикалық жүйе деп өзара бір-бірімен және басқа денелермен зат, энергия алмаза алтын макроскопиялық денелер жиынтығын айтады. Егер осындай алмасулар жүйеге енетін денелер арасында ғана бокса, ондай жүйе оңашаланған жүйе деп атбаллады. Егер жүйе сыртқы ортамен осындай алмасулар жасайтын бокса, ондай жүйе ашық жүйе деп атбаллады.

Термодинамикалық тепе-теңдік Термодинамикалы қ ж ү йе деп ке ң істіктегі бір- бірімен зат ж ә не энергияны жилу т ү рінде алмаза алтын бірнеше денені айтамыз. Термодинамикалы қ тепе-тте ң дік деп ж ү йе сырт қ ы ортадан о қ шаулан ғ ан кездегі, оны ң ө здігімен қ айтып келетін к ү йін айтамыз. Термодинамикалы қ процесс деп ж ү йені ң бір тепе- те ң дік к ү иден екінші тепе-те ң дік к ү эге ауысуын айтамыз. Ж ү йені ң бірінші к ү иден екінші к ү эге ауысып, кайта бірінші к ү эге келуін циклдік деп атайды. Егер м ұ ндай ө згеріс кезінде ж ү йе бастап қ ы тепе-те ң дігіне келсе, ол қ айтымды, келмесе қ айтымсыз деп атбаллады.

Адамдар мен жануарлардың ағзалары энергетикалық жүйе болып табылады. Бұл жүйеге тағам ретінде шенген затрат тотығып энергияға айнбаллады. Энтропия – тұйық термодинамикалық жүйедегі өздігінен жүретін процестің өту бағытын сипаттайтын күй функциясы. Энтропияның күй функциясы екендігі термодинамиканың екінші бастамасында тұжырымдбаллады. Энтропия ұғымын термодинамикаға 1865 ж. Р.Клаузиус енгізген. Энтропия – күй функциясы. Энтропияның абс. мәні термодинамиканың үшінші бастамасы бойынша анықтбаллады және ол бойынша абс. нөл температура да кез келген жүйенің Энтропиясы нөлге айнбаллады. Адиабаталық оңашаланған жүйелеріндегі қайтымды процестер кезінде Энтропияның мәні тұрақты болып қбаллады да, қайтымсыз процестер кезінде Энтропияның мәні аркады.Тірі ағзаның жұмысын күнделікті бірқалыпта ұстау үшін біз энтропия деңгейін түсірумен күресуіміз керек.

Р.Клаузиус

Негэнтропия Энтропияға қарама-Негэнтропия – кері энтропия (-dS). Негэнтропияны біз қоршаған ортадан аламыз. Негэнтропияны бос қуат деп те атайды. Бұл биожүйелерде жұмысқа жұмсалтын, пайдалы қуат. Негэнтропияға байланысты экология ғылымы пайда болған. Мысалы: адамның жолдасы. Негэнтропия қоршаған ортада болады. Өмірімізді жалғастырып тұрған негэнтропия. Негэнтропия – тағам, биожүйелер, өсімдіктер, жануарлар, күн сәулесі, желдер, өзен, көлдер, таулар. Табиғаттан үлкен ұғым жоқ. Теріс энтропия, реттілік, күші, запасы бар.

Стационарлық күй Егер энтропия м ә ні уа қ ыт бойынша ө згермесе, я ғ ни dS = 0 бокса, жүйенің күйі стационар деп атбаллады. Тірі ағзаның стационарлық күйі термодинамикалық тепе- теңдікке ұқсас, өйткені екі жағдайда параметрлердің тұрақтылығын талап гетеді. Бірақ стационарлық күй тепе- теңдік күиден айыпмашылығы, стационарлық күйде энергия сыртқы ортамен алмазады, ал ағзадағы бос энергия мама сын бірқалыпты ұстап тұруды қажет гетеді. Стационарлық күйдің негізін Пригожин теоремасы сипаттайды. Бұл теоремаға сәйкес стационарлық күйде энтропия өзгерісі ең аз мәнге ие ( dS=min ). Пригожин теоремасы тірі ағзадағы стационарлық күйдің тұрақтылығын түсіндіреді.

Гомеостаз Сыртқы орта факторларының өзгеруіне қарамастан, тірі ағзал ордың өздеріне тән ішкі ортасының тұрақтылығын, морфологиялық, функционалдық біртұтастығын сақтап қалу қасиеті. Гомеостаз ұғымы алғашында физиология да ішкі ағзаның, өзін-өзі реттеу механизмі арқылы қол жгететін оның негізгі физиологиялық қызметтерінің түрақтылығын түсіндіру мақсатында қолданылды. Бұл ұғымды 1929 жилы америкалық физиолог У. Кеннон енгізді. Ол биологиялық ағзалардағы бірқатар гомеостатикалық процестерді, ең алдымен өз түрақтылығын үздіксіз сақтайтын "тән даналығы жөніндегі" ілімдерінде ашық жүйе ретінде қарастырды.

Кеннон Уолтер Клод Бернар

Гомоеостаздың негізгі құрылымдық бөліктері Дене температурас ы Көмірсулар,белок тар, майлар,су,натрий хлориді,кальций, оттегі,ішкі секреция гормон дары жилылық,суть к ионының концентрацияс ы(РН- көрсеткіші) Осмостық қан қысымы және тін сұйықтығы

Гомеостаздың механизмі 1)Теріс кері байланыс – бұл реакция әсерінен жүйедегі шығыс сигналыың кіріс сигналы на кері әсерін айтады. Яғни, жүйедегі шығыс сигналы кіріс сигналы азайтады. Бұл процесс арқылы гомеостаз бірқалыпты ұстауға көмектеседі. Мысалы, ағзадағы көмірқышқыл газының шаманы ұлғайған кезде, өкпеге сигнал жіберілу әсерінен өкпе қозып, көп көлемдегі көмірқышқыл газының бөлініп шығуына әсерін тигізеді. Терморегуляция – теріс кері байланыстың тағы бір мысалы ретінде қарастыруға болады. 2)Оң кері байланыс – бұл тұрақсаздандыратын эффект көрсгетеді, яғни гомеостаздың болуына кері әсерін тигізеді. Оң кері байланыс табиғи жүйелерде көп кездеспейді, бірақ қолданысқа ие. Қан ұю мен босанған кездегі жағдайларды мысал ретінде келтіруге болады.

Температураның көтерілуі Дененің температурасының көтерілуі Тердің бөлінуі Сосудтардың ұлғаюы Жылу берілуінің күшеюі Нормалық температураға келуі

Стресс Стресс деп ағза гомеостазының бұзылу қаупі төнген кезде пайда болатын ағзаның спецификалық емс жалпы нейрогуморальдық реакциясын айтады. Стресс реакциялардың ең негізгі сипаттамалары: Адено-кортикотропты гормоны және кортико- стероидтардың секрециясының күшеюі; Асқазан-ішек жолдарының қабынуы; Тимус-лимфалық жүйенің бұзылуы және кішіреюі.

Стресстің дамуында 3 кезең байқбаллады Ағзаның қорғаныстық күштерінің іске жұмылдыруы Ағза төзімділігінің жоғарылауы Қажу, стресс- реакцияның ақырғы кезеңі ағзаның өліміне әкеледі

Қорытынды Термодинамиканы ң тірі а ғ зада ғ ы р ө лі ө те зорь. Гомеостаз-а ғ зал орды ң е ң негізгі қ асиеттеріні ң бірі ж ә не а ғ зал орды ң қ алыпты тіршілік етуі ү шін ө те ма ң езды, себебі тек гомеостаз н ә тижесінде а ғ за құ был малы сырт қ ы орта ғ а бейімделіп тіршілік гете баллады.

Пайдаланылған әдебиттер М.В.Волькенштейн «Биофизика» Е.Ө.Қуандықов «Медециналық биология және генетика» Ж.Н.Нұрғалиев, С.Т.Төлеуханов «Эндокриндік жүйелер физиологиясы» Интернет желісі