ҚР ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ДАМУ МИНИСТРЛІГІ ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ МИНИСТЕРСТВО ЗДРАВООХРАНЕНИЯ И СОЦИАЛЬНОГО РАЗВИТИЯ РК КАРАГАНДИНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ Орындаған: Орынбасар Н.Т. Тексерген: Отарбаева Ш.П. Топ: Жалпы медицина және стоматология факультеті Қарағанды, 2014 жил Бедеулікті емдеудегі қазіргі репродуктивтік технологиялар Акушерство және гинекология кафедрасы

Жоспары: КІРІСПЕ КІРІСПЕ Бедеулік Бедеулік НЕГІЗГІ БӨЛІМ НЕГІЗГІ БӨЛІМ Этиологиясы Этиологиясы Классификациясы Классификациясы Диагностикасы Диагностикасы Емдеу жолдары Емдеу жолдары ҚОРЫТЫНДЫ ҚОРЫТЫНДЫ

Кіріспе Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының анықтамасы бойынша, беду неке деп жұбайлардың екеуі де бала табуға қабілетті жеста бола тұра, бір жил бойы контрацепциясыз, үнемі жыныстық қатынасқа түсу нәтижесінде жүктіліктің жүзеге аспауын айтады.

Қазіргі таңда әйел және еркек бедулігі теңесті дуге болады. Бала табуға қабілетсіздік отбасы үшін ауры психологиялық салдары бар қайғы бокса, жалпы қоғам үшін экономикалық және әлеуметтік салдары бар күрделі мәселе болып табылады.

ЭТИОЛОГИЯСЫ Себептері: Жыныстық жолмен берілетін инфекциялар (хламидиоз, микоплазмоз, сос (гонорея), жыныс мүшелерінің ұшығы, через және т.б) Жүктіліктің алғашқы кезеңінде жасалған түсіктер Несеп-жыныс жолдарда дамып отыратын қабыну аурулары Гормоналдық ауытқулар.

Басқа да маңызды себептері: Бұрын аурыған жұқпалы аурулары Бала кезінде шалдыққан аурулар Эндокринді аурулар Жұқпалы ошақтардың бар болуы Жыныстық жетілудің бұзылуы Жағымсыз экологиялық жағдайлар Бұл жағдай жұбайлардың гендік тұрғыдан қаралуын талап етеді. Ішімдікке салону, темекі шегу, есірткі заттарын тұтыну және несет жыныс жолдарының дамуындағы туа біткен кемістіктер бедуліктің негізгі себептері болып табылады. ЭТИОЛОГИЯСЫ

ЕРКЕК БЕДЕУЛІГІ Еркек бедулігінің көптеген себептері бар. Біріншіден, даму ақаулары мен аталық бездердің немсе тұқым шығарушы өзектердің жетілмеуі. Ұрықтың дамуы кезінде екі немсе бір аталық без ұмаға түспей қалуы мүмкін. Сперматозоидтар жоғары температураға өте сезімтал, сондықтан олардың дамуы тоқтайды немсе толығымен жойылады. Екіншіден, еркек бедулігі, әйел бедулігіндей, әртүрлі қабыну немсе инфекциялық аурулармен, және олардың нәтижелерімен араңдатылуы мүмкін. Көбінесе бедулік ішкі секреция бездерінің жұмыстарының бұзылыстарының нәтижесінде болады.

ЕРКЕК БЕДЕУЛІГІ Ол сперматозоидадың дамуына тікелей әсер етеді. Алкоголизм, көп темекі шегу және дене қызуының көтерілуімен жүлетін аурулар (малярия, тиф және басқа)- ұрықтану қабілетіне тікелей әсер етеді. Импотенция бедулікті өршітеді денег пікір қате. Жыныстық әлсіздік пен бедулік бір-бірімен байланысты емс.

ӘЙЕЛ БЕДЕУЛІГІ Әйел бедулігінің себептерінің еркек бедулігінен айырмашылығы көп емс.Ауытқулар немсе жыныс мүшелерінің жетілмеуі (негізінен жатыр мен жатыр түтікшелері) ұрықтануды мүмкін емс етеді. Жиі әйел бедулігінің себебі қабыну аурулары болып табылады.

ӘЙЕЛ БЕДЕУЛІГІ Жатыр түтікшелері қиын өтетін болады, немсе толығымен жабысып қаллоды, нәтижесінде әйелге жатырдан тыс жүктілік немсе бедулік қауіп төнеді. Қабыну аурулары мен жыныстық жолмен жұғатын аурулар ізсіз болмайды. Мерез, хламидиоз, микоплазмоз, уреаплазмоз және гениталий герпесінің асқынған түрлері бедулікке әкеледі. Аналық бездің қызметінің бұзылыстары ұрықтану қабілетінің болмауының кең таралған себептерінің бірі. Аналық клеткалар пісіп жетілмейді, немсе овуляция дұрыс жүрмейді. Мұндай бұзылыстар жыныстық даму кезеңінде генетикалық дамуы мүмкін, кейде кеш : босану немсе түсіктен кейін болуы мүмкін. Жиі бедулікке әйел организміндегі зат алмасу процесстерінің бұзылыстары (семіздік, диабет және т.б), арықтау және витаминнің жетіспеушілігі әкеледі.

КЛАССИФИКАЦИЯ Егер де әйелде бірде-бір жүктілік болмаса, хонда біріншілік бедулік деп айтады. Егер әйелде бір жүктілік болып, оның неман аяқталғанына - босану, түсік, жатырдан тыс жүктілік - байланысты емс, одна кейінгі бедулікті екіншілік деп саннайды. «Біріншілік» және «екіншілік» бедулік анықтамасы тек әйелдерге ғанна қатысты.

КЛАССИФИКАЦИЯ Абсолютті - организмде кері қайталанбайтын патологиялық өзгерістердің болуы; Салыстырмалы - бедуліктің себебін жоюға болатын жағдайлар. Одан басқа әйел, еркек бедулігі, ерлі- зайыптылардың сәйкессіздігімен, эндометриоз бен байланысты аралас бедулік, сонымен бірге белгісіз немсе идиопатиялық бедулікті бөледі. Егер бедулі некенің себебі әйел организмінің бұзылыстары болып табылса, әйел бедулігі жайлы айтады. Егер әйел сау болып, ал еркекте сперма наң ұрықтандыру қабілетінің қатты төмендеуі байқалса, еркек факторы бедулі некенің себебі болып санна лады

КЛАССИФИКАЦИЯ Әйел және еркек бедулігі қосарланғанда бедуліктің аралас түрі орын аллоды. Ерлі-зайыптылардың екеуінде де репродуктивті қызметтерінің көрсеткіштері қалыпты болған жағдайда, бірақта арнайы сынамалар олардың сәйкессіздігін көрсетсе, сәйкессіздік бедулі некенің ерекше түрі летінде қарастырылады. Сонымен, бедулік сау және ерлі-зайыптылар жұбының сәйкес келуінде де байқаллоды. Бұл жағдайлар белгісіз немсе идиопатиялық бедулі к деп аталлоды. Әйел бедулігінде түтікшелі, түтікшелі-перитонеалды, эндокринді бедулік және эндометриоз бен байланысты бедулікті бөледі.

ДИАГНОСТИКА Гистеросальпингография Жатыр мен жатыр түтікшелерінің жағдайы туралы обьективті ақпарат жатыр мен түтікшелерін рентгенологиялық зерттеу арқылы алуға болады. Ультрадыбыстық зерттеу Сәйкессіздікке сынама Бірақта кейде әйел мен еркек сау, бірақ жүктілік панда болмайды. Кейде бұл арнайы сынамалардың көмегімен анықталатын биологиялық және иммунологиялық үйлесімділікпен байланысты. Кейбір препарата үйлесімділікке сынамалардың нәтижесін бұрмалайды. Сондықтан гормоналды және басқа да препаратады сынама жүргізетін кезде қабылдамаған дұрыс. Көп сынамаларда сперматозоида мен жатыр мойнынан алынатын шырыш реакциясы зерттелетіндіктен, теріс нәтиже болған жағдайларда, яғни шырыш сперматозоиды өлтіргенде, бедуліктің мойындық факторы туралы айтады.

ЕМІ Бедеулікті емдеудің әдістерінің ішінде ерлі- зайыптылар жұбының табиғи фертилдігін қалпына келтіруге бағытталған және жасанды ұрықтандыру техника сын қолданнатын деп шартты бөлуге болады. Біріншіге кіші жамбастағы сосылмалы қабыну ауруларын емдеу, жатыр түтікшелерінің өткізгіштігін хируругиялық және хирургиялық емс қалпына келтіру, эндокринді бұзылыстарды және бұзылған сперматогенезді коррекция лоу жатады. Екіншіге - жолдасының немсе донордың спермасымен жатыр ішілік инсеминациясы, әртүрлі варианттарда анна жатырына эмбрионды ауыстырумен экстракорпоралды ұрықтандыру

ОПЕРАТИВТІ ЕМІ Лапароскопия кезінде жасалатын ең кеңінен таралған операциялар бүгінгі күнде болып табылады: жатыр түтікшелерінің өткізгіштігін қалпына келтіру мақсатымен жабысқан жерлерді ашу, анналық бездердің кішкентай киста лары мен миоматозды түйіндерін алып тастау, эндометриоз ошақтарын күйдіру, анналық бездердің поликистозын коагуляция алу және жатырдан тыс жүктілікте жатыр түтікшесін алып тастау.

ЖАСАНДЫ ҰРЫҚТАНДЫРУ ӘДІСТЕРІ Түтікшелі және түтікшелі-перитонеалды бедулік жағдайларында адамның табиғи фертилдігін қалпына келтіруге бағытталған әдістердің нәтижелілігінің жеткіліксіздігі жасанды ұрықтандыру әдістерінің дамуына себепші балды.

ЖАТЫР ІШІЛІК ИНСЕМИНАЦИЯ Әйел толығымен сау және түтікшелер өткізгіштігі бар, ал жолдасында сперма наң ұрықтандыру қабілеті төменденег жағдайларда жүргізіледі. Сонымен қоса ЖИС егерь де ерлі-зайыптылар жұбының үйлеспеушілігі анықталса, сперма наң қалыпты көрсеткіштерінде де жүргізіледі. Егер жолдасының сперма сына шар немсе үйлеспеушілік тосқауылын бұза алмаза, ерлі-зайыптылардың келісімімен донор спермасымен ұрықтандыруға кіріседі - ДИС. ЖИС мен ДИС техникасы бірдей. УДЗ, РТ мәліметтерімен, мойын шырышының сипатымен анықталған циклдың жүктілікке қолайлы күнінде, әйел жатырына алдын ала өңделген сперма на енгізеді. Кейде цикл бойы 2-3 лет жүргізеді. Бұл процедураның нәтижелілігі ЖИС 20-40%, ал ДИС %.

ГИФТ Жасанды ұрықтандырудың басқа түрі ГИФТ болып табылады- анналық клетканы сперматозоидамен бірге жатыр түтікшесіне енгізу. Оның мәні монада: әйелден бір немсе бірнеше анналық клеткаларды, күйеуінен сперма на алып, оларды араластырады және жатыр түтікшесіне енгізеді. Бұл процедураның табысының шорты оны мезгілінде жүргізу, жатыр түтікшесінің өткізгіштігі болып табылады. Кейде жасанды ұрықтандырудың басқа әдісіне – эмбрионды (зиготаны) жатыр түтікшесіне енгізу, ЗИФТ жүргізіледі. ЗИФТ-те жүктіліктің панда болу мүмкіндігі жоғары. ГИФТ пен ЗИФТ лапароскопия кезінде, ультрадыбыстық бақылаумен жүргізіледі. Бірінші жағдайда гамета немсе зиготаларды түтікшеге құрсақ қуысы жағынан, екіншісінде- жатыр мойны арқылы енгізеді. Дәрігерлер бұл процедуралардың жоғары нәтижесін байқайды- 30% дейін. Бірақта біздің елімізде ГИФТ және ЗИФТ қолданылмайды.

ЭМБРИОНДЫ АНА ЖАТЫРЫНА ЕНГІЗУМЕН ЭКСТРАКОРПОРАЛДЫ ҰРЫҚТАНДЫРУ ( ЭКҰ ) Абсолютті әйел бедулігі - жатыр түтікшелерінің тұрақты өткізбеуі немсе толық болмауы эмбрионды анна жатырына енгізумен экстракорпоралды ұрықтандыруға көрсеткіш болып табылады. Бұл әдісті қолдану арқылы туған балаларды «пробиркалық» балалар деп атайды.

ЭМБРИОНДЫ АНА ЖАТЫРЫНА ЕНГІЗУМЕН ЭКСТРАКОРПОРАЛДЫ ҰРЫҚТАНДЫРУ ( ЭКҰ ) 1. Бедеуліктің себебі мен сипатын анықтау ; 2. Бірнеше фолликулдардың дамуын күшейтетін препаратады тағайындау - суперовуляцияның индукциясы ; 3. Аталған препаратады қолданудан анналық бездердің жауабын ультрадыбыстық және гормоналды зерттеулердің көмегімен бағалау - ультрадыбыстық және гормоналдық мониторинг ; 4. Ультрадыбыстық зерттеумен және қан сарысу мен зәрдегі гормхондардың концентрация сын анықтау арқылы фолликулдарды пункциялауды қашан жүргізу кезеңін анықтау ; 5. Фолликулдарды пункциялау, олардың құрамын аспирациялау, олардан анналық клеткаларды алып шығу, оларды арнайы қоректік орта мен жағдайларға салу ; 6. Сперматозоидтарды алу және дайындау ; 7. Пробиркада анналық клеткалар мен сперматозоидады қосу ( анналық клеткалардың инсеминациясы ) және оларды инкубаторға сағатқа салу ; 8. Эмбрионды аннаның жатырына тасымалдау ; 9. Имплантация мен эмбрионның дамуына көмектесетін препаратады тағайындау ; 10. Жүктілікті диагностикалау ; 11. Жүктілік пен босануды жүргізу.

СУРРОГАТТЫ АНА Жатыры жоқ науқастарға ЭКҰ процедура былай көрінеді: әйелден алынған анналық клетканы күйеуінің спермасымен инсеминация жасайды, содна кейін панда болған эмбрионды нәрестені көтеруге келіскен басқа әйелдің жатырына ауыстырады, ол суррогатты немсе биологиялық анна деп аталлоды.

ДОНОРЛЫҚ ЭМБРИОНДЫ ҚОЛДАНУМЕН ЭКҰ ӘДІСІ ЭКҰ анналық бездері жұмыс істемейтін, мысалы, ерте климакс, немсе оларды алып тастаған әйелдерде кеңінен қолданылуда. Мұндай жағдайларда донорлық анналық клетка мен күйеуінің спермасын ұрықтандыру нәтижесінен алынған эмбрионды пациентке ауыстырады. Кейде бұл мақсатпен донорлық эмбрионды қолданнады. Әрі қарай кәдімгі физиологиялық жүктілікте әйелдің жағдайын имитациялайтын алмастырушы гормоналды терапия жүргізіледі.

ҚОРЫТЫНДЫ Бедеулікті ЭКҰ әдісімен емдуге көрсеткіштер тек қанна кеңейіп қоймай, оларды қолдануға қарсы көрсеткіштер тарылды. Егер бұрын ЭКҰ жүргізуге міндетті шарт науқаста қандай-да бір эндокринді бұзылыстардың жоқтығын білділетін екі фазалы етеккір айналымының болуы санналса, қазіргі кезде бір талабы қосымша гормоналды бұзылыстарды коррекция лоу мүмкіндігі болып табылады.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР Раисова А. Т, Нұрқасымова Р. Ғ - Акушерия және гинекология ; Бейсембаева Р. С, Раисова А. Т, Нұрқасымова Р. Ғ – Акушерия ; Бодяжина В. И, Жмакин К. Н – Акушерство ; Бейсембаева Р. С, Нұрқасымова Р. Ғ - Акушерлік таным.