«Астна Медицина Университеті» АҚ ОПХ-мен адам натомия кафедрасы Студенттің өзіндік жұмысы Презентация Тақырып: Ұрықтың қан айналу шеңбері Орындаған: Хавлай Дәметкен 103-группа стоматология факультетінің студенті Тексерген: Хамидулин Б.С 2015 жил

Жоспар: 1. Кіріспе 2. Негізгі бөлім 2.1 Құрсақтағы нәрестенің қнайналым шеңбері, нәрестеге плаценталық қнайналым көмегі 2.2 Нәрестенің дүниеге келгендегі қнайналым өзгерістері 3. Қорытынды 4. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе Ана мен бала – ортақ жүйе.Ана құрсағындағы жаңа құрылып кале жатқан ұрықта шеңбераралық екі тасымалдау орындары болады.Онсыз құрсақтағы нәрестенің дамуы мүмкін емс.Қан жолдастан кіндік күре таймыр арқылы тқменгі қуыс күре таймырына тоқталып, дененің төменгі күре таймырының қанымен араласып, оң жақ жүрекшені толтырады.Осы жердин негізгі ағыны ашық сопақша саңылау арқылы, яғни жүрекше мен сол жақ қарыншасына және әрі қарай-үлкен шеңберге келіп ағады.Сол жақ қарыншадан қанның жартысы қолқа мен бас қан таймырларына ж\е дененің жоғарғы бөлігіне барады.Оң жақ бөліміндегі қан үш жармалы клапан арқылы оң қарыншаға ағып,әрі-қарай өкпе артерия сына,физиологиялы шунт- ашық артериялы өзек арқылы қолқаның төменгі бқлігіне каледі.Бұлар-табиғи айналмалар,дамып кале жатқан құрсақтағы нәрестенің құтқарушы айналмалары.Онсыз құр\нәресте өмірге қабілетсіз танылып,ал олардың уақытынан арте жабылуы ауры туа біткен кемістікке пары соғады.Екі физиологиялық айналма нәресте туған соң қалыпты жабылып, сосны қнайналымының екі шеңбері өмір бойы қалыптасқан бір тәртіппен қызмет жасайды.

1. Құрсақтағы нәрестеге плаценталық қнайналым көмегі Құрсақтағы нәрестеге оттегі мен қоректік затрат на қанынан плаценталық (бала жолдасы) қнайналым көмегімен жеткізіледі.Ол былой іске асырылады: Оттегі ж\е қоректік затратмен байыған артерия қаны на қағнағына кіндік аймағында нәресте денесіне кіріп жоғары жүреді де баурыға келіп, оның сол жақ бойлық жүлгесінде орналосады.Бауры қақпасы деңгейінде v.umbilicales екі тармаққа бөлінеді, олардың біреуі бірден қақпа ванессына құйылады да,ал ductus venosus деп аталатын екіншісі, юаурыдың төменгі бетімен оның артқы жиегіне дейін барып, сол жердь төменгі қуыс вена сабауына құйылады.

Салыстыра алғанда баурыдың көлемінің үлкендеу болуы кіндік ванессы тармағының біреуінің қақпа ванессы арқылы баурыға таза артерия қанын жеткізуіне байланысты; бұл соңғы жағдай өсіп кале жатқан организм үшін баурыдың қан жасау қызметіне байланысты, бұл қызмет құрсақтағы нәрестеде босым болады да, туғаннан кейін әлсірейді. Қан бауры арқылы өтіп, бауры вена лары арқылы төменгі қуыс венаға құйылады. Аралас (артериялық және веналық) қан төменгі қуыс вена арөылы оң жақ жүрекшеге ағады. Одан төменгі қуыс вена қақпашығының – valvula venae cavae inferioris – көмегімен жүрекшелер пердесіне орналасқан foramen ovale арқылы сол жақ жүрекшеге каледі. Аралас қан сол жақ жүрекшелерден сол жақ қарыншаға, одна әрі жұмыс істемейтін өкпелік қнайналыс шеңберіне соқпастан қолқаға калед

Сөйтіп, барлық umbilicalis қаны не тікалей ductus venosus арқылы немсе жнама жолмен (бауры арқылы) төмен қуыс венаға келіп, сол жердь құрсақтағы нәресте денесінің төменгі жартысынан ағып шығатын вена қанына аралосады

Оң жақ жүрекшеге төменгі қуыс веналардан басқа, тағы да жоғарғы қуыс вена және жүректің веналық (тәждік) қойнауы құйылады. Дененің жоғарғы жартысынан жоғарғы ұуысына калетін вена қаны одна ары оң жақ қарыншаға, одна өкпе сабауына каледі. Алайда тыныс алу мүшесі ретінде өкпе әлі жұмыс істемейтіндіктен қанның аз ғна бөлігі ғна өкпе паранхимасына, одна өкпе вена лары арқылы сол жақ жүрекшеге каледі. Қанның көп бөлігі өкпе сабауынан ductus arteiosus ішкі мүшелер мен аяқтарға ауысады. Сөйтіп, жалпы алғанда құрсақтағы нәрестенің таймырлары арқылы аралас қан аққанымен vena umbilicalis және төменгі қуыс венаға құйылғанға дейін гі ductus venosus-ті қоспағанда, ductus arteriosus құятын жердин төмен оның запасы едәуір төмендейді.Демек дененің жоғарғы бөлігі оттегі мен қоректік затраты молдау қан аллоды.Дененің төменгі бөлігі жоғарғы бөлігіне қарағанда нашарлау қоректенеді де өз дамуында кенжелеп қаллоды.Жаңа туған нәрестенің жамбасы мен аяқтарының кішірек болуы да осыған байланысты.

2. Нәрестенің дүниеге келгендегі қнайналым өзгерістері Құрсақтағы нәрестенің дүниеге келуі организм дамуындағы секіріс болып табылады.Бұл кезде өмірлік маңызды процестер түбегейлі сапалық тұрғыдан өзгеріске ұшырайды.Іште дамып кале жатқан нәресте бір ортадан (температура, ылғалдылық және т.б жағдайлар біршама тұрақты жатыр қуысы) басқа ортаға (жағдайлары өзгермелі сыртқы орта) ауысады да соның нәтижесінде зат алмасуы, сендай-ақ қоректену және тыныс алу тәсілдері түбегейлі өзгереді.Бұрын қан арқылы алынатын қоретік затратдың орнына, енді тамақ ас қорыту жолдарына түсіп сол жердь қосылып, сіңіріледі,ал оттегі енді насының қанынан емс, тыныс алу мүшелерінің іске қосылу нәтижесінде сыртқы абадан кале бастарды. Мұның барлығы да қан айналысының жұмысына әсерін тигізеді.

Нәресте туған кезде күрт плаценталық қнайналыстан өкпелі қнайналысқа көшу іске осады. Ең бірінші ауа жұтып өкпесі созылған кезде оның таймырлары қатты кеңейіп, қанға то лады. Сол кезде қабысып алғашқы күнде бітеліп ligamentum arteriosum-ға айналлоды.

Кіндік артерия лары алғашқы 2-3 күнде кіндік ванессы сәл кештеу бітіп кетеді. Қанның оң жақ жүрекшелерден сол жақ жүрекшелерге сопақ тесік арқылы келуі туысымен дереву тоқталлоды.Өйткені сол жақ жүрекше өкпеден калетін қанмен то лады да, оң жақ неси сол жақ құлақшалардың қан қысымындағы айырмашылық теңеледі. Сопақ тесік ductus arteriosus-тың бітелуіне қарағанда едуір кейіндеу жабы лады, және көбінесе тесік бір жас бойы, ал үштен бір жағылайында өмір бойы сақталлоды.Бұл сипатталған өзгерістер тірі адамға рентген сәулелерінің көмегі арқылы анықталлоды.

Қорытынды Ұрықтың қан айналым жүйесінің ерекшелігі құрсақ ішкі даму кезінде ұрықтың денесінде тыныс алу сыяқты жүйелері жұыс жасамайды,сондықтан құрсақтың дамуы және өмір сүрүі үшін керекті затратдың барлығы насының қанымен қағнаққа каледі,сол жердин кіндік ванессына айналлоды.Мұнда өкпе артерия лары толық дамымағандықтан қанның негізгі мөлщері өкпе сабауымен қолқаны байланыстыратын артериальды түтік арқылы қолқа доғасына келіп құяды.Сөйтіп қолқаға аралас қанда келіп құяды,Кейін оның тармақтары арқылы ұрықтың бүкіл денесіне тарайды.Ұрықтың ту сәтінде на денесінің арасындағы байланыс, кіндік жіпшесін кескеннен кейін толығымен бұзылады. Бірақ нәрестенің алғашқы демі өкпенің және оның таймырларының я,ни кіші қнайналым шеңберінің қалыптасуына әкаледі.Жүректің сол жақ бөліміндегі қан қысымы жоғарылап, кіндік артерия лары босаңсып,жүрекшелер арасындағы байланыс үзіледі.Кейін сопақша тесік, веналық және артериялық сабаулар қалпына келіп,пересек адамның қнайналым жүйесіне ұқсас жүйе қалыптосады.

Пайдаланылған әдебиеттер А.Б. Аубакиров, М.К. Жналиева АДАМ АНАТОМИЯСЫ АТЛАС Дәрістен алынды.