Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастарға көшу бағдарламасы. Орындаған:Турсунахунов Т. 22Бух тобы.

Сабақ жоспары: Қазақстан нарықтық экономиканың көшуі. Қазақстандағы ырықтантандыру. Қазақстан – 2030 стратегиясы.

Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін нарықтық экономиға көшу жолына түсті.Осы бағытта 1992 жылы қаңтарда мемлекеттік меншікті оның иелігіне алып жекешелендіруге кірісті. Қазақстанда нарықтық экономиға көшудің алғашқы үш кезеңі белгіленді. Нарықтық экономиканың бірінші кезеңі шағын жекешелендіруден бастадық.Алғашқы кезеңнің барысында жылдары 5000-ға жуық нысандар жекешелендірілді,олардың қатарында ұжымдық меншікке берілгендердің саны 470-тен астам болды. Екінші кезеңі Қазақстан Республикасында мемлекет иелігінен алу мен мемлекеттік меншікті жекешелендірудің жылдарға арналған,Ұлттық бағдарламасы негізінде жүргізілді.Бұл кезеңнің аса маңызды қадамы мемлекеттік меншікті басқару мен жекешелендірудің біртұтас жүйесі болды.Сол кезде шағын және орта бизнесті дамытуға белгі берілді.Көтерме сауда буынын қоса алғанда бұрынғы кеңестік сауда жүйесін өзгерту басталды,қызмет көрсету саласында бәсекелестік орта пайда болды. Үшінші кезеңі 1995 жылғы желтоқсанда заң күші бар Жекешелендіру туралы Жарлықан басталып,1999 жылға дейін жалғасты.Осы сәттен бастап ол тек ақша қаражатында жүзеге асырылды.

Нарықтық экономикаға көшу мәселелерімен айналысатын жаңа мемлекеттік басқару органдары құрылды.Олар:Мүлік жөніндегі,Монополияға қарсы саясат жөніндегі комитеттер, Салық инспекциясы, Кеден және т.б. Сондай-ақ нарықты экономикаға тән инфрақұрылымның кейбір түрлері биржалар, коммерциялық банктер, сауда үйлері,жеке меншіктік кәсіпорындар мен шаруашылықтар, жеке меншік пен мемлекет меншігі аралас ірі корпорациялар, акционерлік қоғамдар, холдингтік компониялар өмірге келді. Алайда, нарықтық экономикаға көшуде бірсыпыра қателіктерге жол берілді.Біріншіден, реформаны бастауда мемлекеттің мақсаты да, мүдделері де, әдіс-тәсілдері де толық анықталмады.Екіншіден,барлық елдерге бірдей сай келетін экономикалық реформаның моделі болмайды.Әр елдің өзіне тән,оның ұлттық бітіміне, тарихына, дәстүріне, нақтылы саяси, әлеуметтік, экономикалық қалыптасқан жағдайына сәйкес өз моделі, өз жолы болу керек.Оны әлемдік тәжірибе де көрсеткен. Жапондық, Немістік тағы басқадай әр елдің өз даму жолы болғаны белгілі.Қазақстан көп елде жақсы нәтиже бермеген,Халықаралық Валюталық Қоры ұсынған есеңгіретіп емдеу деп аталатын жолына түсті,Ресейдің соңынан ерді.Үшіншіден, экономикалық реформа бірінен кейін бірі және өзіндік ретімен жасалуы арқылы жүзеге асуға тиіс.Ал Қазақстанда қажетті заң жүйесі жасалып бітпей, жеке меншікке негіздеоген кәсіпорындардың үлесі өсіп, бәсеке ортасы қалыптаспай тұрып, ең әуелі бағаны ырықтандырудан бастау қате болды, өйткені бағаны ырықтандыру үкімет тарапынан мезгіл-мезгіл оны өсіріп отыру болып шықты (инфляция). Төртіншіден, қабылданған заңдар көп жағдайда жүзеге аспай қалды, себебі ол заңдадың жүзеге асатын механизмдердің жасалмады. Бесіншіден, Ұлттық банк ақша жүйесін,ақша айналымын, оның ішкі және сыртқы қозғалысын қатаң бақылауға алудың орнына, ақша-несие ресурстарын бей- берекет жұмсап,аса жоғары процентпен сатып, пайда табумен әуестенді.

Қазақстанда ырықтандыру 1992 ж мұнайдың,мұнайдан шығатын өнімдердің, басқа да энергия көздерінің бағасы әлемдік бағаға дейін жоғарлату керек деген ұранмен жүргізілді.Осының нәтижесінде әр кәсіпкер, әр кәсіпорын ең жоғарғы таза пайда алғысы келеді.Сөйтіп баға шарықтап өсті, елдің экономикасы бағаның шарықтап өсу кесірінен төмен түсіп кетті жылдан кейін бірінші кезекке мемлекеттік мүлікті басқаруды жетілдіру мәселелері шықты мемлекеттік меншікті басқару және оны мен айналысу мәселелері бойынша мемлекеттік органдар арасындағы өкілеттіктерді бөлуге жаңа көзқарас қолданыла бастады.Республикалық мемлекеттік және коммуналдық мемлекеттік кәсіпорындарды оңтайландыру басталды.

Қазақстан – 2030 бағдарламасының талаптарына орай соңғы жылдары еліміздің егенмендігі мен тәуелсіздігін нығайту,әлемдік стандарттарға сай түзелген заңнамалық құқықтық базаны жетілдіру жөнінде орасан зор жұмыстар жүргізілді.Атап айтқанда, биліктің, сот және құқық қорғау органдарын қоса алғанда, оның барық тармақтарының құрылымы мен қызметінің қағидаттары едәуір жетілдірілді.Сондай – ақ демократия мен азаматтық қоғам институттары даму жолына түсті. Қазақстан геосаяси кеңістікте әлемдік қоғамдастықтың тең құқылы мүшесі ретінде лайықты орын алды.Қалыптасқан әріптестік саяси және экономикалық қатынастар мемлекетімізді барлық дүниежүзі елдерімен байланыстыруға мүмкіндік берді.Қазақстан жетекші халықаралық ұйымдарда соның ішінде,БҰҰ – да белсенді жұмыс жүргізіп, антиядролық қозғалысқа, жаппай қарусыздануға, бітімгершілік және терроризмге қарсы күрес ісіне лайықты үлесін қосып келеді.Қазақстан стратегиясында көрсетілгендей, әсіресе, соңғы жылдары Республикада тұрақты экономикалық өрлеу, өндіріс ауқымының өсуі байқалып отыр.Тек жылдары жалпы ішкі өнімнің жиынтық өсімі 35,5 пайызды құрады.Сауатты макроэкономикалық саясат еліміздің халықаралық беделін едәуір көтеруге жағдай жасайды.Қазақстан бұл жылдары ТМД елдерінің арасында жан басына шаққанда шетелдік инвеститциялар тарту жөнінен іс шаралар бастады.Шет елдік инвесторларды, соның ішінде әлемдегі аса ірі компанияларды да тарту мынандай бір қатар маңызды міндеттерді шешіп берді:

Ауқымды инвеститцияларды тарту жөніндегі, олардың көлемі 1993 жылдан 2003 жылға дейінгі кезеңде 25,8 млрд долларды құрады, жан басына шаққанда Қазақстан ТМД – да 1 – ші орындалды. Әлемдік деңгейдегі менеджмент қызметі құлдырау жағдайында болған аса ірі кәсіпорындарды қысқа мерзімге қайта өркендетуге мүмкіндік берді. Әлемдік рынокқа шығу және әлемдік шаруашылық байланысқа белсенді кіру қамтамасыз етілді. (Н.Назарбаев.-Егемен Қазақстан желтоқсан 2004 ). Осының нәтижесінде республика экономикасының барлық дерлік салаларында, әсіресе, ауыл шаруашылығында, сауда мен қызмет көрсету саласында жеке меншік сектор басым бола түсті.Нарықтық экономиканың жетекші бір фактор мемлекеттік емес сектор үлесін ұлғайту болып табылады.Мысалы статистика мәліметтері бойынша, 2004 жылдың 1 жарты жылдығына тіркелген 194,8 мың заңды тұлғканың 192,7 мыңдайы жеке меншік секторға келді.Бұл жалпы санның 98%-і, өңдеу саласында бұл үлес - 98 %-ті ауыл шаруашылығымен орман шаруашылығында 97,5 %-і құрайды. Көптеген экономикалық процестердің нақты қатысушысы жеке меншік иесі болып отыр.Оның мүмкін болатын әлеуметтік формалар мен нарықтық қатынас салаларына кеңінен қатысуы айрықша нарықтық мінез-құлық қалыптастырды.Әсіресе шағын кәсіпкерліктің дамуын атап көрсетуге тұрарлық.

Назарларыңызға рахмет!!!