Қазақстан Республикасының Білім ж ә не ғылым министрлігі Қ. И. С ә тбаев атындағы 7 мектеп – лицейі Тақырыбы: Электрлі балықтар бионика ғылымында Жезқазған қаласы Қ.И. С ә тбаев атындағы 7 мектеп – лицейінің 10 «А» сынып оқушысы: Бекежан Акнур Білім жетекшісі: Даулетярова Гулшайра Биология п ә нінің «Аға мұғалімі Қ.И. С ә тбаев атындағы 7 мектеп лицейі Жезқазған 2016

Тақырыбы: Электрлі балықтар бионика ғылымында Мақсаты: Электрлі балықтардың құрылысын модельдеу арқылы жаңа бионикалық құрылғылар жасау. Міндеттері: 1 Бионика ғылымы. 2.Электрлі балықтардың билогиялық құрылысы. 3.Электрлі балықтар және бионика-техникалық құрылғыларды модельдеу. 4. Қорытынды. Болжам: Егер, электрлі балықтардан алынатын жаңа құрылғыларды білсек, ғылымның әр саласында қолдануға мүмкіндік туар еді.

Бионика (грек. bіn тіршілік элементі, с ө збе-с ө з мағынасы ө мір сүруші) тірі организмдердің құрылымы мен тіршілік ә рекеттерінің ерекшелігін зерттеу негізінде техникалық құрал-жабдықтардың жаңа түрлерін жасау ж ә не оларды жетілдіру ә дістері туралы ғылым.Адам баласы бұрын соңды болып к ө рмеген техникалық дамуына жетіп, тұрмысқа қажетті энергия қуатын, материалдық шикізаттарды тікелей табиғаттың к ө зінен алу үшін, қуатты да ақылды машиналарды жасауда. Адам ә лем кеңістігін (космос) игеру барысында неше түрлі автоматтық ғарыш кемелерін, жер серіктерін, планеталардың үстіне барып қонатын қозғалғыш ж ә не қозғалмайтын орбиталық ғарыштық станцияларын жетілдіре түсуде. Сонымен бірге мұхит пен теңіз тұңғиықтарын игеру басталды. Ғылым мен техниканың бір тұлға болып тұтасып кеткендігінің жарқын бір айғағының мысалы, (д ә лелі) бионика бола алады. Бионика- гректің тіршіліктің бастамасы деген с ө зі. Кейінгі жарты ғасыр ішінде ғылымда жаңа бағыт –бионика қалыптасты.

Скаттар - тұтасқанаттылар тақтажелбезектілер отрядының үстіңгі тобына жататын балықтар. Жоғары орта кезеңінен белгілі, жоғары бор дәуірінде көп тараған. Негізінен мұхиттарда (тереңдігі 2700 м-ге дейінгі жерлерде), тропиктік аймақтардағы өзендерде кездеседі. Скаттардың 5 отряды, 16 тұқымдасы, 50 туысы және 350-дей түрі бар. Денесі тығыз, жалпақ, дискне ромб тәрізді, ұзындығы 30 см-ден 7 м-ге, салмағы ірілерінде 2,5 т-ға дейін жетеді. Терісі тықыр, кейде бұдырлы. 5 жұп желбезек саңылаулары бауыр жағында орналасқан. Жалпақ басы кеуде жүзу қанаттарымен бірігіп кеткен. Арқа жүзбеқанаттары құйрық жағында, көпшілігінде ол жоқ. Аналь, көпшілік түрінде құйрық жүзбеқанаттары болмайды, ал кеуде жүзбеқанаттары өте үлкен болады.Электрлі балықтар ғылыми жүйелеуде орын алған.

Желілер Балықтар Скаттар Жыртқыш скаттар Электрлі балықтар тип класс отряд тұқымдас түрі

2. Биологиялық құрылыс ерешеліктері Скаттар ромб скат тәрізділер. Азов және Қара теңізде 10- нан астам түрі мекендейді. Олар кәсіптік мақсатта кеңінен ауланады. Скаттардың құйрығының түбінен кертпелі сояу сойдиып тұрады, сол себептен ол түрі қазыққұйрық деп аталады Скаттардың көпшілігі бентофагтар ( су түбінде тіршілік ететін жәндіктер), араларында жыртқыштары да кездеседі. Скаттардың көп түрінің еті жеуге жарамды, жүзбеқанаттары бағалы, бауырынан тех. май алынады. Кейбір түрлері (денелерінің бүйір жақтарында орналасқан электрлі органдары мен улы бездері бар құйрық бөлігі) адамдарға, жануарларға қауіпті. Қазіргі бионика ғылымында скаттардың электрлік қасиеттерің модельдеу арқылы жаңа көптеген құрылғылар жасалуда. Скаттар жемін аулағанда кертпелі сояуды немесе электр зарядын пайдаланады. Олардың электр зарядының кернеуі 8-ден 220 вольтқа дейін жетеді.

3.Электрлі балықтар және бионика-техникалық құрылғылар модельдеу. Қызу шамын үйдің ішіне жарық түсіруге, сондай-ақ автомобиль фарларына, тігін машинасына, қалта фонарына,фотосуретке түсірру кезінде тағы басқаға пайдаланылады. Тұрмыстық при борларда қуаты 15 Вт-тан 300 Вт-қа, 220 В не 127 В кернеуге есептелген қыздыру шамдары қолданылады. Жарық түсіру шамдарының

Бионика ғылымы биотехнология да

1.Бионика тандау п ә нін оқу арқылы тірі табиғатты зерттеп, модельдеу жаңа инженерлік техникалық құрылғыларды насихаттау 2.Бионика ғылымы туралы болашақтағы т ө л оқулықтарға енгізуді ұсынамын. 3.Осы тақырыптағы ғылыми жобамды одан ә рі зерделеймін.

1.Қ.Қайым,Б.Муханов,Р.С ә тімбекұлы,М.Шайма рданқызы, "Жануартану"(1998) 2.А.В. Билвка, З.Г.Холостова, В.В. Фишов Биофизика 3.Р.С ә тімбеков, Р. Ә лімқұлов «Қызықты биология Интернет материалдары: