Орындаған: Раманқұл Айнұр

Б ИОГАЗ ҚАТТЫ ЖӘНЕ СҰЙЫҚ КҮЙДЕГІ ОРГАНИКАЛЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫҢ МЕТАНДЫҚ АШУЫ КЕЗІНДЕ ТҮЗІЛЕТІН ЖАНҒЫШ ГАЗ. Б ИОГАЗ АҒАШ ӨҢДЕУ, ТАМАҚ ӨНЕРКӘСІПТЕРІНІҢ ҚАЛДЫҚТАРЫ АШЫҒАНДА, АҚАБА СУЛАРДА ТҮЗІЛЕДІ. О НЫҢ ҚҰРАМЫНДА 55 65% МЕТАН ЖӘНЕ 35 45% КӨМІР ҚЫШҚЫЛ ГАЗЫ БОЛАДЫ. Б ИОГАЗДЫ ТЕЗ ЖЕТІЛІП, МОЛ БИОМАССА БЕРЕТІН БАЛДЫРЛАРДЫ ЖӘНЕ БАСҚА ДА МИКРООРГАНИЗМДЕРДІ АРНАЙЫ ӨСІРІП, АШЫТУ АРҚЫЛЫ ДА АЛУҒА БОЛАДЫ. О Л ОТЫН ЕСЕБІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАДЫ. О РГАНИКАЛЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫҢ АШЫП, ЫДЫРАУ ПРОЦЕСІ КЕЗІНДЕ ТҮЗІЛЕТІН КӨМІРҚЫШҚЫЛ ГАЗЫ АТМОСФЕРАҒА СІҢІП, ОНЫҢ МОЛАЮЫНА ӘСЕРІН ТИГІЗЕДІ.

XVII ҒАСЫРДА Я Н Б АПТИСТ В АН Г ЕЛЬМОНТ ІРИТІН БИОМАССА ТҰТАНАТЫН ГАЗДАР БӨЛЕТІНІН АЙҚЫНДАҒАН. А ЛЕКСАНДРО В ОЛЬТА 1776 ЖЫЛЫ ІРИТІН БИОМАССАНЫҢ САНЫ МЕН БӨЛІНЕТІН ГАЗДАР САНЫ АРАСЫНДА ТӘУЕЛДІЛІК БАР ДЕГЕН ТҰЖЫРЫМҒА КЕЛДІ.

1808 ЖЫЛЫ СЭР Х ЕМФРИ Д ЭВИ БИОГАЗДА МЕТАН БАР ЕКЕНДІГІН АНЫҚТАДЫ. А ЛҒАШҚЫ ҚҰЖАТТАЛҒАН БИОГАЗДЫҚ ҚОНДЫРҒЫ 1859 ЖЫЛЫ Ү НДІСТАНДА Б ОМБЕЙДЕ ҚҰРЫЛҒАН ЖЫЛЫ Ұ ЛЫБРИТАНИЯДА БИОГАЗ КӨШЕГЕ ЖАРЫҚ ТҮСІРУ ҮШІН ҚОЛДАНЫЛҒАН.

Органикалы қ ө німдерден биогаз алу органикалы қ ө німдерді ң анаэробты жа ғ дайда «метанды қ ашу» н ә тижесінде жанар газ б ө лу қ асиетіне негізделген. Метанды қ ашу н ә тижесінде б ө лінетін биогаз құ рамы 63% метан, 33% к ө мір қ ыш қ ыл газы, шамамен 1% к ү кіртсутек, сонымен қ атар шамалы м ө лшердегі бас қ а газдардан (азот, оттегі, сутегі, аммиак, т.б.) т ұ рады. Метант ү зуші бактериялар органикалы қ қ ыш қ ылдарды қ ажетті метан ғ а, к ө мір қ ыш қ ыл газына айналдырады.

Бұл процестің ерекшелігі сол таза культура жағдайында басқа өнім, ал синтрофиялық бірлестік жағдайында басқа өнім алынады. Мысалы, ірі қара мал қарнында Selenomonas ruminantum глюкозалы лактатқа дейін ашытады. Ал синтрофиялық ассоцияцияда Methanobrevibacter ruminantium ацетат, метан және СО2 түзеді. Егер клетканы термофильді эубактериямен Clostridium thermoccelum бактериясының таза культурасымен ашытса этанол, ацетат, Н2 және СО2 түзіледі. Синтрофты ассоцияцияда Metronobacteruim thermoantotrophicum ацетат, метан СО2 түзіледі.

С АЗДЫ БАЛШЫҚ ГАЗЫ « БОЛОТНЫЙ ГАЗ » ДЕП АТАЛАДЫ. К ӨК ТҮСТІ ЖАЛЫНМЕН ЖАНАДЫ, ИІССІЗ, ТҮТІНСІЗ ЖАНАДЫ. А Л АҒАШТЫҢ, ТЕЗЕКТІҢ ЖАНУЫНАН ҚОРАШАҒАН ОРТАНЫ ЛАСТАЙТЫН ТҮТІН БӨЛІНЕДІ.

Б АКТЕРИЯ ТҮРЛЕРІНЕН M ETHANOBAKTERIUM FORMICICUM ЖӘНЕ M ETAHANOSPIRILLUM HUNGATI БАСЫМ ҚАТЫСАДЫ. М ЫСАЛЫ, M ETHANOBAKTERIUM KADOMENSIS ST КҮН ЖҮРЕТІН МЕТАНОГЕНЕЗДІ 8 КҮНДЕ ЖҮРГІЗЕДІ. І РІ ҚАРА МАЛДЫҢ, ҮЙ ҚҰСТАРЫНЫҢ КӨНІНІҢ ӨНЕЛУІНЕ 20 КҮДЕЙ, АЛ ШОШҚАНЫҢ СҰЙЫҚ КӨНІНІҢ АШУ ПРОЦЕСІНЕ 10 КҮНДЕЙ ҚАЖЕТ. Е ГЕР ЖЫЛ САЙЫН ТҮЗІЛЕТІН СИЫРДЫҢ 300 МЛН. Т ТЕЗЕГІН БИОГАЗҒА АЙНАЛДЫРСА, АЛЫНҒАН ЭНЕРГИЯ МӨЛШЕРІ 33 МЛН. Т. МҰНАЙДАН АЛЫНАТЫН ЭНЕРГИЯ МӨЛШЕРІНЕ ТЕНСЕДІ. Я ҒНИ, 1 Т СИЫР ТЕЗЕГІНІҢ ҚҰНЫ 0,11 Т. МҰНАЙҒА ТЕН. І РІ ҚАРА МАЛ ЖӘНЕ ШОШҚА КӨНДЕРІНІҢ ТЕҢ МӨЛШЕРІНЕН, ШОШҚА КӨНІНЕН 50%- ҒА КӨП БИОГАЗ ӨНДІРІЛЕДІ.

Ауыл шаруашылық өнімдерінің органикалық массасының белгілі температурада нәтижесінде биогаз түзілетін ашу процесі жүретін герметикалық жабық ыдысты биогаз қондырғысы дейді. Барлық биогаз қондырғыларының жұмыс істеу қағидалары бір: жинақталған және қажетті ылғалдылыққа жеткізілген шикізат реакторға салынады, онда шикізатты өңдеуді жетілдіруге жағдай жасалады. Шикізаттан биогазды немесе биотыңайтқышты алуды ферментация немесе ашыту деп атайды.

Биогаз қондырғысында органикалық өнімдерді өңдеуде дайындалған шикізаттан (көң) реакторда биогаз және биотыңайтқыш түзіледі. Биогаз тазаланады, сақталады және газ жанарғысы немесе мотор отыны ретінде қолданылады. Биотыңайтқыш сақталады және жем қосындысы ретінде қолданылады немесе топыраққа енгізіледі.

Б ИОГАЗ ҚОНДЫРҒЫСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ПАЙДАСЫ Отын мен электроэнергия үнемделеді биогаз және биотыңайтқышты сатуға болады ауылшарушылық өсіміктерінің өнімі жоғарылайды биогаз қондырғылары бір жыл шамасында шығымын өтейді тезек, көмір, ағаш отынды жинауға, тасымалдауға, кептіруге жіберілетін уақыт, қаржы үнемделеді және сақтау орны қажет болмайды органикалық қалдықтар жинақталмай, қолданылуына байланысты, ауа тазартылып, респираторлық және көз аурулары азаяды

Б ИОГАЗ ҚОНДЫРҒЫСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПАЙДАСЫ ашық сақталатын көңнен түзілетін метанның (парник газы) атмосфераға бөлінуі азаяды көмір, ағаш отындарының жану өнімдері мен көмірқышқыл газдың бөлінуі азаяды жағымсыз иісті азот қосылыстарыммен ауаның ластануы азаяды көңмен су ресурстарының ластануы азаяды ағаштар (орман) отын ретінде қолданудан сақталады химиялық тыңайтқыштарды қолдану азаяды.

Отын ретінде биогаз электр қуат, жылу немесе бу өндірісінде, немесе көлік жанармайы ретінде қолданылады. Биогаз қондырғыларын тазалағыш құралы ретінде фермаларда, құс фабрикаларында, спирт зауыттарында, қант зауттарында, ет комбинаттарында орналастырылуға болады. Биогаз өндірісі мен қолданысына қатысты көрсеткіштер бойнша өндіріс жағынан дамыған мемлекеттердің арасында жүргізуші орынды Дания алып отыр. Бұнда оның ортақ энергия балансында биогаз 18%-ға дейін алып жатыр. Германия орташа және үлкен қондырғылардың саны бойынша, 8000 мың дана, жүргізуші орын алуда. Батыс Еуропада барлық құс фабрикаларының жартысынан кем емесі биогазбен жылытылуда.Германия