Файлдық жүйе Файлдық жүйе(Файловая система; file system) 1) каталогтар мен файлдарды ұйымдастыру, оларды құру ережесі; 2) операциялық жүйедегі файлдарды ұйымдастырудың көп сатылы (иерархиялық) бұтақ тәріздес құрылымын ұйымдастыру. Файлдармен жұмыс істеудің жалпы құрылымы. Осының көмегімен файлдарды атау, сақтау және өңдеу операциялары орындалады. Ең көп тараған файлдық жүйелер: FAT, HPFS, NTFS және т.б.каталогтарфайлдардыоперациялық жүйедегісақтауFAT

Түрлі режимдерге арналып дискіде ашылатын каталогтар көп болуы да мүмкін. Олардың атаулары жазылған дискіні негізгі не түбірлік каталог деп, оңда жазулы каталогты ішкі не багыныңкы каталог деп атайды. МS DOS жүйесінде пайдаланушы бір каталогтың ішіне екіншісін каталогтың ішіне үшіншісін енгізіп қоюы да мүмкін, т.с.с. Мүндай құрылымды каталогтар ағашы деп (3.2-сурет), әр каталог, оған енгізілген ішкі каталогпен салыстырылғанда, бірінші деңгейлі каталог деп аталады.

Түбірлік каталогқа (С: дискісше) жазылаған каталогтар тізімінің үзіндісі З.і-кестеде, С:-ке ішкі болатың ВАSІС каталогының қысқаша үзіндісі 3.2- кестеде көрсетілген. 3,1-кестеде көрінген

С:\ВА8ІС Basіс. соm ехе Qbasic.exe Gwbasic.exe Qbasic.ini

жазуы оньң сол жағында жазулы атаудың каталог екенін білдіретін хабарлама. (Кейбір компьютерлерде ол деп жазылуы да мүмкін (subroution көмекші, Дігесtогу каталог).) 3.1-кестенің төменгі екі қатарында көрінген жазулар МS DOS-тың мынадай хабарламасы: дискіге енгізілген 11 файлдьң алған орны байт; бос орын байт. Кестелердің жоғарғы жағына С:\, С:\ВАSІС белгілемелері енгізілген. Олар С:-тің түбірлік, ВАSІС-тің ағымдық ішкі каталог екенін білдіреді. (Жалпы, кері сызықша (\) символының қызметі -оның алдында жазылған каталогтың бірінші деңгейлі екенін білдіру). Операциялық жүйенің негізгі әрекеттерінің бірі каталог құру, файлдар тиелетін дискінің орыңдарын белгілеу, оларға файлдарды тиеу не олардан оқу, файлды бір дискіден екінші дискіге көшіру, оған жаңа ат беру, не оны жою. Операциялық жұйенің файлдармен, каталоггармен жұмыс үйым-дастыруы файлдық жүйе деп аталады. Ескерту. Екі түрлі каталогқа атаулары бірдей болатын файлдар мен ішкі каталогтарды жазуға да болады. Операциялық жүйе оларды әр түрлі деп қабылдайды.

Каталогтарды алмастыру. СВ, СО.., МВ комавдалары. Жаіца каталог ашу Каталогтармен жұмыс істеу кезінде бірінші деңгейлі каталогтан ішкі каталогқа өту не, керісінше, жаңа каталог құру, файлдарды кешіру не өшіру, т.б. әрекеттер жиі кездеседі. Соңғы кездің компьютерлерінде мұндай әрекеттерWindows -та орындалады. Жете түсіну үшін МS DOS-та олардың қалай орындалатынын біліп алған дұрыс. МS DOS -та ағымдық каталогтан ішкі каталогқа ену командасы СD) (Сhange directory (СHDIR не СD) каталогты өзгерту), ал ағымдық ішкі каталогтан бірінші деңгейлі каталогқа өту командасы СD.. (Мұндағы қатар- орналасқан екі нүкте (..) - ағымдық каталогтан бір деңгей жоғары болатын каталогтың қысқаша белгісі.) Мысалы: 1) С: ағымдық дискісінде, жазулы DOS каталогына өту (DOS -ТЫ ағымдық ету) командасы: С:\>CD:/DOS Бұл кезде командалық жолдағы С:\> шақыруы С:\DOS> шақыруына алмастырылады. Ол С:\ DOS -тың ағымдық екенін білдіру белгісі. 2) С:\ DOS ағымдық каталогынан С:\ каталогына қайтып өту ко- мандасы: С:\ DOS >СD.. ь Бұл кезде командалық жолда С:\> шақыруы қайта көрінеді.

Жаңа катіілог ашу. М Dкомавдасы Атауы латын алфавитінің бас әріптері мен цифрлардан тұратын жаңа каталог ашып, оны ішкі каталогтар тізіміне тіркеп жазып қоюға болады (оның атына кеңейтілу енгізілмеуі тиіс). Каталогты ашу командасы МD (Маке Directoгу каталог қүру). Мысалы: С: дискісінде жаңа каталог, айталық,STUDENT каталогын ашу командасы мынадай: ! С:\>MD STUDENT Бұл кезде С:\-те жазулы каталогтар тізіміне STUDENT каталогы тіркеліп қойылады да, командалық жолда С:\ STUDENT > шақыруы ' көрінеді.

Маршруі белгісі. Файлдыц толық аты MS DOS жүйесінде ішкі каталогта жазулы.соm,.ехе,.bat типті файлдардың бірін, мысалы, атауы С:\ВАSІС каталогында тіркелген qbasic. ехе файлын іске қосу командасы мынадай: С: \>ВАSІС \ qbаsіс.ехе Бұл командада кері сызықша символы екі рет жазылған. Ол ВАSІС-тің qbasic. ехе үшін, ал С: дискісінің ВАSІС үшін бірінші деңгейлі каталог екенін білдіру. Яғни " \ " файлды каталогтардан іздеу маршрутын (жол бағытын) көрсеткіш символ (мысалы, С:\> ВАSІС\qbasic. ехе командасы бойьшша bаsіс. ехе файлын табу үшін компьютер С: түбірлік каталогынан ВАSІС ішкі каталогын, одан qbasіс. ехе файлын іздейді). Іздеу маршруты көрсетіліп жазылған файл атын оның толық аты не толық адресі деп атайды. Толық атаудың мысалы: С: \>ВАSІС \ qbasic, ехе.

СLS, FОRМАТ, СОРҮ, СОРҮ СON<DEL командалары СLS экранды тазалау командасы (сlear screen экранды тазалау). Мысалы, С ағымдық каталогы үшін команданың берілу турі: С:\>СLS FORМАТ командасы. Жаңа иілгіш магниттік дискіге информацияны енгізу үшін операциялық жүйенің көмегі арқылы оның ішіне бір орталықты шеңберлер сызып, секторларға бөліп алу керек. (Жүйе информацияны шеңберлер бойымен секторлардың ішінде жазады.) Дискіні осылайша дайындауға арналған комаңданы қалыпқа келтіру (форматтау) командасы деп атайды. С: винчестері ағымдық болған кезде А:-ға енгізілген дискіні форматтау командасы мынадай: С:\>Format А: Енг Егерде дискіге МS DOS жүйесін көшіріп жазу (дискіні жүйелік ету) қажет болса, онда оған S қосымшасы бар мынадай команданы беру қажет: С:\> Format А:/SЕнг (Бұдан былай Енг (енгізу пернесін басу) командасын жазбай тастап кетеміз. Ол міндетті деп тусінілуі тиіс. Ал, ағымдық диск ретінде С:-ті аламыз.)

СОРҮ командасы файл мен файлдар тобын көшіру және мәтіңдік файл құру үшін пайдаланылады (СОРҮ - көшіру). Бұл команда бойынша файлдарды бір дискіден екінші дискіге, бір каталогтан екінші каталогқа көшіруге не бір каталогта оған басқа ат беріп, көшірмесін алуға болады. Команданың берілу мысалдары: 1) ВАSІС каталогының барлық файлдарьн С: дискісінен А;- ға көшіру: С:\>СОРҮ ВАSІС А:\ВАSІС 2) С:\ВАSІС каталогына ендірілген Оr1. bas файлының сол каталогта Оr2.bas аты берілген көшірмесін алу: С:\ВАSІC>СОРҮ Оr1. bas Ог2.bas 3) С:\ВАSІС каталогында жазулы f1.bas, және f2.bas файлдарын ретімен f1.bas файлына біріктіру: С: \BASIC>сору f1.bas + f2.bas f3.bas СОРҮ СОN МS DOS жүйесінде мәгіңдік файл құру командасы (соп консол ь). Команданың берілу үлгісі: [а.к.]>сору сои ([а.к.] ағымдық каталог атауы).

Құжатты пернетақтадан теру кезінде әр жолды теріп болған соң Енг пернесін басу керек. Құжатты теруді аяқтаған соң оны дискіге тиеу үшін 1) СТRL+Z; 2) Енг командаларының ретімен берілуі тиіс. Мұның біріншісі терілген құжаттың соңын белгілеу нұсқауы. Оны F6 пернесін басу арқылы орындау да мумкін. DEL командасы арқылы каталогқа енгізілген бір файлды, файлдар тобын не барлық файлды өшіруге болады {деlete ~ жою, өшіру). Мысалы: 1) С:\ ВАSІС каталогында жазулы КVTI. ВАS файлын өшіру: С:\ ВАSIC>del КVTI. ВАS 2) С:-те ашулы бос емес ВАSІС каталогын оның ішкі файлдарымен қоса өшіру: С:\>del ВАSІС (СD, СD.., МD, СОРҮ, СОРҮ СОN, DELжене т.б. командаларды берудің оңайлатылған тәсілдері бар. Олар IV тарауда баяндалған.)

Бұл тарауда МS DOS-тың кейбір жиі паңдаланылатын командалары мен файлдары таныстырылды.MS DOS 6.0-да көптеген ішкі (резиденттік), сыртқы (транзиттік: format, diskсору, tгее, т.с.с. командалар) және пайдаланушының компьютермен жұмыс істеуін жеңілдетуге арналған түрлі қосымша программалар (уталитгер) бар. Мысалы, каталог мазмұнын және дербес программаларды ұзақ сақтау үшін сығу бойынша оларды архивтеу программалары; компьютерлік вирустан қорғау программалары; құрылғылар драйверлері; компьютермен жұмыс істеуді жеңілдетуге арналған жүйелік қызметші программалар бумалары (Norton Commonder, Norton Utilities, т.б.)- МS DOS 6.0-мен жұмыс істейтін компьютерді қамтамасыз ету программаларының қатарында түрлі программалар бумалары да жеткілікті,мысалы: Microsoft Windows,Qbasic,Turbo Pascal, (^Ьакіс, ТигЬо РаsсаІ, т.б.

Бұл тарауда МS DOS-тың кейбір жиі паңдаланылатын командалары мен файлдары таныстырылды.MS DOS 6.0-да көптеген ішкі (резиденттік), сыртқы (транзиттік: format, diskсору, tгее, т.с.с. командалар) және пайдаланушының компьютермен жұмыс істеуін жеңілдетуге арналған түрлі қосымша программалар (уталитгер) бар. Мысалы, каталог мазмұнын және дербес программаларды ұзақ сақтау үшін сығу бойынша оларды архивтеу программалары; компьютерлік вирустан қорғау программалары; құрылғылар драйверлері; компьютермен жұмыс істеуді жеңілдетуге арналған жүйелік қызметші программалар бумалары (Norton Commonder, Norton Utilities, т.б.)- МS DOS 6.0-мен жұмыс істейтін компьютерді қамтамасыз ету программаларының қатарында түрлі программалар бумалары да жеткілікті,мысалы: Microsoft Windows,Qbasic,Turbo Pascal, (^Ьакіс, ТигЬо РаsсаІ, т.б.