Жоспары o Мұрын қуыс қойнаулары жарақаты o Жұтқыншақ жарақаты o Көмей және кеңірдек жарақаты

Ө те к ө п кездеседі.Ол м ұ рын бттн шы ғ ы ңқ ы т ұ ратын бол ғ анды қ тан.Жара қ ат ә скрлік,т ұ рмысты қ болып б ө лінеді ж ә не естен танып қ ал ғ анда да орын алады. Жара қ ат т ү скен к ү шіне байланысты -ашы қ -жабы қ болып б ө лінеді.

Жабық сынықтар көбінесе соғып алу түрінде,жұмсақ тіндерге қан шоғырлану,терінің созылуымен болады.Бет аймағының жарақатында көзге қан талау- ГИФЕМА,КӨЗ АЛМАСЫНЫҢ ЫҒЫСУЫ-ЗНОФТАЛ ьм,бұлшықеттердің езілуі- диплопия,көздің көру қабілетің төиендеуі немесе көрмей қалуы-амовроз болуы мүмкін. Мұрын қуысына өтетін немес өтпейтін ашық сынықтарды зонд арқылы анықтауға болады.Мұрын қуысынан өтіп кететін сынықтар өткір заттардан кейін байқалады.Бұл кезде ол иұрын қуысының сілемеейлі қабатын зақымдап,қан кетулерге әкеледі,мұрын қуысында,қойнпауларда қабыну жүреді,іріңдікке айналады.Тор сүйегінің табақшасы сынғанда мұрыннан жұлын сұйықтығы бөлінуі мүмкін.

o риносколиоз-мұрынның жанына ығысуы o Ринокифоз-мұрын сүйегінің өркешті болуы o Ринолордоз-мұрын қырының төмен ығысуы o Платириния-жапырылған мұрын o Брахириния-өте кең мұрын

Ма ң дай қ ойнауыны ң жара қ аттарыоны ң алды ңғ ы қ абыр ғ асына косметикалы қ ө згерістер береді ж ә не ма ң дай қ ойнауыны ң тесігснс ң ө ткізгіштігі қ мындайды. Тор суйегіні ң жара қ аты-сілемейлі қ абатты ң за қ ымдануымен,тері астында эмфиземаны ң пайда болуымен бай қ алады,ол ма ң дай ғ а мойын ғ а таралады.Алды ңғ ы тор артериясыны ң за қ ымдалуы қ анны ң к ө з алмасына кетуімен қ ауіпті. Жо ғ ар ғ ы жа қ қ ойнауыны ң сынуы-оны ң ішке қ арай кіруімен,к ө з, бет с ү йектеріні ң м сыныуымен бірге ж ү реді,к ө з алмасы за қ ымдалады. Сына т ө різді суйекті ң сыны ғ ы-бас с ү йегіні ң сыны ғ ын білдіреді,ирек кездеседі ж ә не к ө з ж ү йесіні ң ішкі ұ й қ ы артериясыны ң за қ ымдалуымен, қ атты қ ан кетуге ә келеді ж ә не қ ан тамыр аневризмасы бай қ алады.

Диагнозды нау қ асыты ң ша ғ ымына,анемнезіне,жергілікті тексеру,зондпен қ арау,эндоскопиялы қ,рентгенмен,КТ тексеру н ә тижесінде қ ойылады. Қ ара ғ анда м ұ рын жара қ аты кезінде ісіну,с ү йекті ң ы ғ ысуы,майысуы болады.сауса қ пен бас қ анда ай қ ын білінеді,кейде сы қ ырлау да болуы м ү мкін. Кавернозды синусты ң за қ ымдал ғ анын аны қ тау ү шін ж ұ лыннан с ұ йы қ ты қ ал ғ анда қ ан болса диагноз на қ тыланады.Негізгі бас с ү йегіні ң сынуы нау қ асты ң есінн тануымен, қ ол-ая ғ ыны ң тарылуымен сипатталады. Ол кезде д ә рігер нау қ ас қ а арнайы корсетті та ғ у ар қ ылы басын қ оз ғ алтпауына,оны қ атты т ө секте тасымалдауына к ө ніл б ө лу керек.

Емдеу тәсілі жарақаттың көлеміне,ауырлығына,неврологиялық белгілеріне байланысты.Біріншілк тігісті бет аймағында жарақаттан кейін тәу ішінде жасаған жөн.Қажет болған жағдайда мұрынға алдыңғы тығын артқы тығын және міндетті түрде сіреспеге қарсы егу жасау керек.Алғашқы – сағ ісік,қанталау болмас үшін суық су, мұз басқан дұрыс. Мұрын сүйегінің сынуы,оның қисаюы ккезінде репозиция-түзету жургізіледі,мұрын қойнауларының қабырғаларын ішкі жағынан немесе сыртынан қалыптастырады.Оны алғашқы күндері жасайды.Егер анамнезінде 2-3 дәрежелі мидың шайқалуы болса түзетүді кейінге 5-6 тәулікке қалдырған жөн.Түзету науқасты отырғызып немесе жатқызып 10% лидокаин,2% дикоин,5% кокоин жағып жансыздандырғаннан кейін жасайды.Ығысқан сүйекті сыртынан басу арқылы жүргізіледі.егер солға ығысса оң қолымен, оңға ығысса сол қолымен бас бармағымен басады.Бұл саусақпен түзету тәсілі.

Егер сүйек ішіне қарай қисайса Ю.Волковтың мұрын элеваторын қолданамыз.Егер мұрын жарақаты оның бұзылысына әкелсе хирургиялық операция яғни- риносептопластика жасалады.

Түрлері. -сыртқы және ішкі -тесілген және тесілмеген -жекелеген және аралас. Егер тек кіретін тесік болса-соқыр, ал шығатын тесік блса-ашық жарақат деп аталады. Ішкі жарақаттар көбінесе тұрмыстық жағдайда,ал сыртқы жарақат соғыс кезігде кездеседі.Сыртқы жарақат бөлінеді -кесілген -шаншыма -қысылған -атылған -кейде біріккен түрлері де болуы мүмкін.Жарақаттан кейін жұмсақ тіндерде қабыну үрдістері,іріңдеулер пайда болып, олар көкірекке таралып- медиастинит дамиды.

Жарақаттың түріне,орналасқан жеріне байланыста.Жарақаттың ауыр белгілері-қан кету,иыныс алудың қиындауы,сөйлеу қабілетінің бұзылуы,ауырсыну байқалады. Қан тыныс жолына түскен соң тұншығу және өкпен қабынуына немесе қан жиналып,оның іркілуіне әкеледі. Ауырсынудың құлаққа таралуы мүрын-жұтқыншақтың бүйір қабырғаларының зақымдануымен сипатталады,оны отоскопия кезінде дабыл жарғағының көкшіл түсінің сыртқа қарай созылуынан көруге болады. Жұмсақ тіндерде таралған ауа эмфиземаға әкеледі-ол тыныс жолдарына тараған жарақат әсері.Оны зақымдалу маңында ісіктер,сықырлау айқын көрсетеді және ол кейін қабынуға әкелуі мүмкін. Тағы да мойын симпатикалық зақымдалуы мүмкін,ол үштік белгімен яғни энофтальма,көз саңылауының және көз қарашығының зақымдалған жағында тарылуымен (Горнер-Бернар синдромы)сипатталады.

Науқастың анамнезіне,сыртынан қарағанда,пальпация,фарингоскопия көрінісі және рентген тексерулерінің нәтижесіне сүйеніп қойылады.Инструментальды тексеру кезінде шырышты қабаттың зақымдалуы, қан кетулер, ісінулер,инфильтрация әсерінен тарылу,бөгде денелер және т.б байқалады. Рентгенологиялық тексеру кантрасты зат жіберу арқылы жүргізіледі және онда жарақаттың көлемі, сүйектің сынықтары,бөгде денені анықтауға болады.

Жарақатты алғашқы хирургиялық өңдеуден басталады,оған қаг ентуді тоқтпту,жарақатты зерттеу,бөгде денелерді алу,өлі тіндерді тазарьу,шоққа қарсы емдер, сіреспеге қарсы сарысу енгізу жатады.Жұтқыншақтағы бөгде денені арнайы құралмен алып тастау керек.Мұрын-жұтқыншақ жарақатында артқы тығындау қолданылады.Кейде ол нәтижесіз болса,жұтқыншақтың басқа бөлігінен қатты қан кеткен жағдайда сыртқы ұйқы артериясын байлау әрекеті жүргізіледі.Тыныс алуы қиындаған жағдайда оған қан мен тамақ кетіп қалған жағдайда пнеымония болмас үшін трахеостомия жасалады.Көбінесе жұтыну бұзылатын болғандықтан мұрын арқылы зонд жіберіп, сол арқылы тамақтану 1-2апта жүргізіледі,және қабынуға қарсы, антибактериялды,дезинтоксикациялық,ісінуге қарсы емдер жүргізіледі.

Зақымдаушы факторларға байланысты -механикалық -термиялық -химиялық -сәулелік жарақаттарға және сипатына байланысты -жабық -ашық болып бөлінеді. Ашық жарақат комбинирленген сипатқа ие-тек көмей ғана емес,мойын амағы,кеуде клетка мүшелері зақымданады.Олар кесілген,түйрелген,оқ тиген жарақаттар болуы мүмкін.

Жалпы адамныың жағдайы белгілі дәрежеде бұзылады, қан қысымы төмендейді,тамыр соғысы жиілейді,дене қызуы жоғарылайды. Қалқаншы бездің жарақатында қан кетеді.Жарақат ауыр болса,ақыл-есін жоғалту болуы немесе естен тануц болуы мүмкін.Ұйқы артериясы жарақаттанса өлім қаупі бірден туады.

Қиындық тудырмайды.Жараның орналасуы деңгейін анықтау керек.Зондтау арқылы көмейдің шеміршекті қаңқасының жағдайын,ісіну бар жоғын,қан кетуін анықтайды.

Бірінші кезеңде тек хирургиялық жолмен емдейді.Сонын ішінде қан кетуді тоқтату,жоғалған қанды толтыру, тыныс алуды қамтамасыз ету және жараны біріншілік тазалау қажет.Кейін трахеостомия жасалады және жараны тігу жүргізіледі.Тамақтану тек асқазан зонды көмегі арқылы жүргізіледі.Кейін кең спектрлі қабынуға қарсы антибиотиктер,сіреспеге қарсы сарысу енгізу,дезсенсибилизациялық дәрілер және естен тануға қарсы иерапияны тағайындаймыз.