LOGO Медициналық және фармацевтикалық тауэрлардың таңбалануы, безендірілуі мен ыдыстары Орындаған:Байдуллаева Д.Б. Тобы: 302 А ФК Қабылдаған: Баркизатова Г.Б. Фармация ісін ұйымдастыру және басқару кафедрасы

Жоспар І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім Медицинамен бекітілген бұйымдар мен дәрілік заттардың таңбалануы. Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарға арналған ыдысқа қойылатын талаптар. Ыдыстардың классификациясы. Орау-будың қандай түрлері. ІІІ. Қорытынды IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе Таңбалау – тауэрлық ақпараттың бір құралы. Ол орамдауға белгіленген текстік белгіменен немесе таңба болып табылады. Ол өз кезінде тауэр туралы ақпарат үшін өте қажет. Белгілену жеріне байланысты өндірісте немесе судалық таңбасы болады. Әсіресе алтын өнімнің өндірістік таңбасына қатаң талаптар қойылады. Ол Стандартизация туралы, Дәрілік заттар туралы ҚР Денсаулық Сақтау Министрлігі , Әр заттардан безендіруліге жалпы талаптар денег нұсқаулармен, регламентелінеді. Мысалы: соңғы құжатқа сәйкес дәрілік заттың регистрациялық нөмері Р әрібімен немесе арап сандарымен белгіленеді. Алғашқы екі сан ДСМ бұйрымен көрсетіледі. Таңбалау – тауэрлық ақпараттың бір құралы. Ол орамдауға белгіленген текстік белгіменен немесе таңба болып табылады. Ол өз кезінде тауэр туралы ақпарат үшін өте қажет. Белгілену жеріне байланысты өндірісте немесе судалық таңбасы болады. Әсіресе алтын өнімнің өндірістік таңбасына қатаң талаптар қойылады. Ол Стандартизация туралы, Дәрілік заттар туралы ҚР Денсаулық Сақтау Министрлігі , Әр заттардан безендіруліге жалпы талаптар денег нұсқаулармен, регламентелінеді. Мысалы: соңғы құжатқа сәйкес дәрілік заттың регистрациялық нөмері Р әрібімен немесе арап сандарымен белгіленеді. Алғашқы екі сан ДСМ бұйрымен көрсетіледі.

Негізгі бөлім Таңбаға үш элемент жатуы мүмкін: Мәтін, сұрақ және ақпараттық белгілер. Соңғы бұйрықтарға сәйкес өндірістік маркировкасы мемлекеттік тілінде жазылуы керек және оқуға ыңғайлы болуы керек деп көрсетілген. Таңбаны талдау кезінде ақпараттық белгілердің мағынасын таба алуда білу керек. Негізінен ақпараттық белгілердің 10-нан көп түрлері бар. Солардың ішінде ең тиімдісі тауэрмен бекітіледі, штрихты код, компонентті белгілер және т.б.

Тауар белгісі – бір өндірістің шығарған тауэрдың конкуренте тауэрынан ажырату үшін және тауэрды белгілеу үшін арналған кез- келген атаулар, символ дар, суреттер және олардың комбинация лары. Тауарлық белгіге құқық заңымен қорғалынады. Тауарлық белгілеу тіркелген соң 10 жил бойы күшін жоймайды. Штрихты кодтар – бағамен, мөлшерімен, салмағымен, түсімен, сапасымен ерекшелінген әр тауэр белгісіне тіркелген белгілі сан: ол тауэрға штрих тар түрінде немесе екі әртүрлі пробелы түрінде белгіленуі мүмкін. Штрих код таран бірнеше стандарта бар. Штрих кодта бірінші саны мемлекетті білдіреді.

Құрамдық белгіленуі – тауэрға қойылған әртүрлі компонентті және аз қоспалар туралы ақпаратқа ие Е компонентті белгілер жиі кездеседі, яғни атаулары өте қиын және ол қоспалардың химиялық атауларының альтернативті белгілері. Сауда таңбасы- тасымалдаушы ретінде тауэрлық және кассалық шехтер болып сана лады. Олар тауэрды нақты дәріханада және нақты уақытта сатып алынғанын көрсэту үшін өте қажет.

Ішкі және сыртқы упаковка лорда көрсетіледі: Медициналық құралдың атауы; Өндіруші мекеменің атауы. Серия нөмері және жасалу күні. Қолдану әдістері. Оралымдағы дозалар саны. Жарамды мерзімі. Босату шарттары. Сақтау жағдайлары.

Дәрілік заттарды нормативтік құжаттама талаптарына сәйкес келетін (тұтыну, топтық, көліктік) ыдыста сақтап, тасымалдау қажет. Тұтыну ыдыстарды мен оны тығындау құралдарының барлық түрлері нормативтік құжаттама талаптарына сәйкес дәрілік заттардың қасиеттеріне, мақсаты мен мөлшеріне байланысты таңдалуы қажет. Тығындау материалының дәрілік заттарға сәйкес келуіне ерекше назар аударылады.

Тығындау материалы бірізділігі, тазалығы мен басқа да сапалары бойынша нормативтік құжаттама талаптарына сәйкес келетін сынақтан өткізілуі қажет.

Ыдыстардың классификациясы. Жасалу материалы бойынша: Металдық ыдыстар- дүңгіршехтер (флягтар). Шыны ыдыстар-баллондар, штанглаздар Пластмассалық- қорапшалар, шприц тюбик тер Ағаш жәшіктер, торлар Фарфорлы-жағармайға арналған штанглаздар. Қағазды-картонды- қорапшалар, пакет тер.

Төзімдік деңгейіне байланысты: Қатты ыдыс-бөшкелер, дүңгіршіктер (флягтар), фарфор ыдыстар, барабан. Жартылай қатты ыдыс-кәрзеңкелер, қорапшалар. Жұмсақ ыдыстар-пакет тер, қаптар.

Қолдануына байланысты: Алғашқы немесе жеке бу-түю-оған ашқыш, тығынмен немесе тамызғышпен тығындалған шины флакон дар, полимерлі сиымдылықтар, шины банкалар, жұмсақ және қатты, желатинді капсулалар, полиэтиленді пакет тер алюминий сиымдылықтар және т.б. жатады. Екіншілік буып-түю-оған картонды будалар, полиэтилен немесе алюминий фольга дан жасалған бумалар, пакет тер, қағаз қаптар жатады. Тасымалдық буып-түю-қораптар, жәшіктер, қаптар, контейнерлер жатады.

Біріншілік буып түю сол ыдыстағы дәрілік түрдің сақталуына керекті жағдайлар жасауға арналған дәрілік түрмен тікелей контактыға түсетіндіктен, оларға ерекше талаптар қойылады: Газ, бу өткізуі Дәрілік түрге химиялық индифференттілігі Температураның әсеріне тұрақтылығы, төзімділігі Жарық өткізбеуі Микроорганизмдерге тосқау ретінде тұрақтылығы

Екіншілік буып-түю ыдысқа мынандай талаптар қойылады, яғни ол алғашқы буып-түюді сақтай отырып, дәрілік затты қарапайым әрі қолайлы түрде есепке алынып, бақылануын қамтамассыз ете алуы керек. Тасымалдық буып-түю дәрілік препараты тасымалдаған кезде оның бүтінділігін толық сақталуын қамтамассыз эту керек.

Ыдыс пен буып-түю заттарға қойылатын жалпы талаптар. Күнделікті қолдануға қолайлы әрі тұрақты болу керек. Ашылып-жабылуы қарапайым болуы керек. Сыртқы бетін тазалаудың оңай болуы. Дәріні науқас қабылдамас бұрын байқаусызда немесе кездейсоқ жабылып қалмауы керек. Дәрілердің физикалық және химиялық қасиеттерін өзгертпеу керек. Жеткілікті мөлшерде берік және минималды көлем мен салмаққа ие болуы керек. Арзан, әрі сыртқы көрінісі әдемі болуы керек.

Тығындаудың кең түрде қолданылатын және көп таралған түрлері. Бұралтын әр түрлі размерлі қақпақтар. Флакондар мен банкаларға арналған дәріханалық қабықтан жасалған тығындар. Химия-лабораториялық ыдыстар мен дәріханалық ыдыстарды тығындауға арналған резеңке тығындары. Алюминий қақпақшаларымен прокладкілер. Тығындағыш элементтері бар тығындар.

Буынып-түйілудің, ыдыстың техникалық деңгейін бағалаудың негізгі сапаның өлшемдері: Буып-түюдің және ыдыстың запалық деңгейіБуып-түю материалдарының шығын мөлшеріБуып-түю үрдісін механикаландыру деңгейі Буудың запалық деңгейі буып-түю материалдарының, ыдыстардың тәжірибе жасауға, өңдеуге кеткен экономикалық шығындары мен дайындалудың өзіндік құны арқылы анықталлоды.

Буып-түюдің арнайы түрлері Компоненттерді жеке-жеке сақтауға арналған буып-түю (аралас орау). Ерітінді түрінде активтігін жоғалтатын немесе тек қолданар алдында араластырылатын препаратырды дайындау барысында дәрілік заттарды комплект ретінде жеке-жеке орайды. Тәртіп бойынша комплект 2 сиымдылықтан тұрады (флакон немесе флакон және ампула). Шет елдерде бір-бірінен изоляцияланған дәрілік заттардың комбинирленген түрлері кең таралған. Орау-будың бұл түрінде екі дәрілік зат бір бумага жеке камера лорда орналасады, қолданар алдында дәрілік заттарды араластырады да емін қабылдайды.

Дәрілік затты ылғалтартқыштармен орау. Көптеген дәрілік заттар сыртқы орта факторларының әсересе тұрақсыз болып келеді (ылғал, жарық, О 2, ауа). Бума ішіндегі заттарды сыртқы факторлардан қорғау мақсатында көптеген шетелдік фирмалар ылғалтартқыш бумаларды қолданады. Ылғалтартқыштарды гранула түрінде қалталарда, капсулаларда немесе таблеттелген түрде пайдаланады. Ылғалтартқыш бумалар ылғал тропикалық климаты елдерде медикаменттерді буып-түю үшін кең қолданылады.

Дәрілік заттарды бір мөлшерлеп буылуы-буынудың бұл түрінде дәрінің 1 реттік мөлшерлері жеке- жеке буылып, жеке түрде этикеткаланады. Өлшеуші көмекші заттарды қолданбай-ақ дәрілік препараты мөлшерлеп іше алу мүмкіндігі, максимальды тазалықты қамтамасыз этуі, дәрілік заттың стерильді болуы, әрі медициналық тәжірибеде қолдануына ыңғайлы болғандықтан буынудың бұл түрі алғашқы орынға ие. Ал кемшілігі: басқа буылып-түюлу әдістеріне қарағанда қымбат, сонымен қатар дайындалуы өте қиын.

Буылып-түюлудің арнайы түрлері. Балалар тәжірибесінде арнайы 1 мл-ге дейінгі сұйық затты мөлшерлеу үшін жайлап ағуды қамтамасыз ететін тығыны мен кішкентай мензуркасы болады.

Медициналық тауэртанудың тұтынушылық құны олардың қажеттілігінен және олардың негізгі орын алтын тауэртанулық сипаттамаларынан байқаллоды – ассортименттік, запалы және санды. Ассортименттік сипаттамасы- тауэрлардың ерекше түрлі қасиеттерінен және белгілерінің жиынтығы, олардың функционалдық немесе әлеуметтік маңызымен анықталлоды. Оған топ, топ ша, түр, әртүрлілік, атаулары, тауэрлардың суда марка лары кіреді және оның басқа түрден немесе басқа атаулардан принциальды айырмашылықтарын бекітеді. Мысалы, қуыстарды жууға арналған шприц туберкулинды шприцтен принципиальны функционалдық белгіленуімен, конструкциалық ерекшелігімен және бағасымен ерекшеленеді.

Сапалы сипаттамасы- әртүрлі қажеттілікті қанағаттандыратын қабілетін анықтайтын түрлі тұтынушылық қасиеттерінің жиынтығы. Бұл сипаттама ассортименттік сипаттамамен тығыз байланысты, өйткені екеуіне жалпы тұтынушылық қасиет тән- белгілеу. Ол ассортименттік сипаттамамен үлкен тұтынушылық қасиетімен ерекшеленеді, оның ішінде сенімділік және қауіпсіздік маңызды орын аллоды. Сенімділік және қауіпсіздігі бойынша белгіленген міндетті талаптардың бұзылысы, қалған барлық сипаттамалары тұтынушылық мәнін жоғалтады, егерь де олар өте жоғары сұраныста бокса да. Оның арты- сатып алудан бас тарту немесе қауіпсіздігі жоқ тауэрларды тұтыну.

Инструменттерге қойылатын негізгі талаптар Адам ағзасы мен дәрілік заттармен ұзақ (үздіксіз 6 сағаттан аса) уақыт әрекеттесетін инструменте қорытпа жабындысыз және тек қана коррозияға төзімді металдардан жасалу қажет. Инструменттердің үстіңгі бетінде ұрылған, соғылған, ойылған сызат іздер, жарықшақ, қабаттасу, қабыршықтану болмауы керек. Көміртекті болаттан жасалған бұйымдар, никельді және хромды жабындысы бар түсті қорытпалар және тот баспайтын болаттар пайдаланғанда, сақтағанда және тасымалдау жағдайларында коррозиялы- төзімді болу керек. Инструменттер стерилдеу және стерилдеу алды тазалау, дезинфекциядан тұратын өндеу циклдеріне берік қасиетке ие болу қажет.

Медициналық инстурменттерді қабылдау барысында келесі көрсеткіштерді тексереді: негізгі геометриялық өлшемдері, сыртқы көрінісі, ақауының болуы (визуалды анықтау), декоративті қорғау жабындысы, беткі бетінің бұжырлығы, беріктігі (егерь ол бұйымның техникалық жағдайында көрсетілсе), жарқырау түрі, бұйымның жинақтаулығы, маркировкасы. Аталған шараларды қабылдау кезінде қалыпты климатық жағдайда өткізу қажет (тек климатық факторға әсер эту сынағынан басқа). Геометриялық өлшемді тексеру техникалық құжаттарда көрсетілгендей, жіберілетін қателіктердің шегін есептеу арқылы жүргізіледі. Стандарттық және техникалық жағдайларда көрсетілген өлшемдер «не көп» немесе «не аз» денег шекті мәндердің көрсетілуі, өткізілген қателіктер өлшемін тексеру, стандарттық және техникалық жағдайлармен анық түрдегі құралдарға түзіледі. Заттардың сыртқы көрінісі мен ақауының болуы визуалды бағаланады (немесе лупа 4-8 есе үлкейтіп), жарықшақ, сырылған жер, сызат, боялған жерлер, қабыршақтанудың және т.б. анықтайды. Беткі бетінің бұжырлығын белгіленген тәртіп бойынша эталонды бұжыр үлгілермен салыстырып тексереді.

Еркін жүру өлшемін инструментедің бір бөлігін браншпен біріктіріп, кейінгі бөлігін күштің әсерімен техникалық жағдайларда айтылған белгілі түрдегі құралға ауыстырады. Берілген көрсеткіштер болмаса еркін жүрудің қыры 25 – 350С – ден көп болмауы керек, ал құралдарың кремальері 3 – тен көп тістен тұратын 450С. Жабындының сапасын бағалау сыртқы түрін тексеру арқылы жүргізіледі. Ол беткі бетінің ақауларын анықтауға негізделген. Бақылау көзделмеген көзбен 25 см қашықтықта беткі бетін табиғи және жасанды жарықта зерттейді (жарықтық қыздыру шамын қолданғанда 300 лк кемінде болуы керек немесе люминесцентті шаммен). Нормативті құжаттарға сәйкес инстурменттердің беткі беті біртекті, тегіс, жилтыр немесе айна тәріздес болу керек. Инструменттің беткі жилтыр бетінде сызат, жарықшақ, жуылмаған тұздар, коррозия өнімдері болмауы қажет. Жылтыр дәрежесі нормаланбайтын болғандықтан, ақаулы белгілерге жилтырлық пен түсінің біртексіздігі, ағынды судың ізі, хроматты және фосфатты ерітінділердің тұзсыз қалдығы, сонымен қатар бұйымды мұздатқанда және қыздырғанда жилтырау интенсивтілігінің өзгерістері жатпайды.

Қорытынды Бұйымның жинақталуы, маркировкасы және консервация сапасы сыртқы түрін тексеру арқылы және белгілі бір түрдегі инструменттің техникалық немесе стандартты жағдайларының сәйкес келуімен бағаланады. Сонымен қатар, медициналық инструментеді пайдалану барысында әрқашанда коррозиялық тұрақтылығына тексеріліп тұрады. Ол үшін зерттелетін инструментеді алдын-ала майсыздап, тазартылған сумен толтырылған электрлі дезинфекциялық қайнату торына орналасқан шиныдан жасалған қоршалған бұйымға саллоды (инструменте түгелімен суда батып тұру керек). Суда 15 минут қайнатады, сонан соң қайнаған суда хирургиялық инелерді 30 минут, ал қалған инструментеді 3 сағатқа қалдырады. Уақыт өткен соң инструментеді шығарып, тағы да тексереді. Егер де инструментеде қара (коррозиялық) нүктелер болмаса, онда зерттеу дұрыс өтілді деп сана лады. Зерттеу жүргізілетін инелердің жұмыс бөлігінде бір коррозиялық нүктенің 20% болуы босатылады.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Васнецова О.А. Медицинское и фармацевтическое товароведение – М.: Изд. Группа «ГЭОТАР – Медиа» с. 2. Васнецова О.А. Медицинское и фармацевтическое товароведение - Практикум М.: Изд. Группа «ГЭОТАР - медиа» с. 3. Кабатов Ю.Ф., Крендаль П.Е. Медицинское товароведение. – М.: Медицина, 1984, 383 с. 4. Умаров С.З. и др. Медицинское и фармацевтическое товароведение: Учебник/ - М.: ГЭОТАР – Мед с. 5. Крендаль П.Е. и др. Практикум по медицинскому товароведению. – М.: Медицина, 1964 – 197 с.

LOGO