Жетібай 8 орта мектебі Орынбай Арайлым Р ү стем қ ызы Зерттеу объектісі: Кәмпит Жұмыс өзектілігі: бұл жұмысты зерттеу арқылы қоғамда дұрыс тамақтануға назар аудару арқылы, тәттілердің әсерінен пайда болатын аурулардың алдын алу, болашақ ұрпақтың салауатты өмір салтын ұстануына ықпал ету. Жұмыс мақсаты: Кәмпиттердің пайдасы және зиянын анықтау. Адам ағзасына тигізетін әсерлерін анықтау. Жұмыс міндеттері: Кәмпиттің тарихымен танысу. Зерттеу тақырыбы бойынша әртүрлі ақпарат көздерінен ақпараттарды жинау, саралау. Кәмпиттің түрлерін және оларды дайындау әдістерін анықтау. Дүкендерге барып кәмпиттердің құрамын анықтау. Кәмпиттердің құрамындағы зиянды қоспаларды анықтау. Кәмпиттің пайдалы түрлерін анықтау. Үйде кәмпиттің зиянын дәлелдейтін тәжірибелер жүргізу. Өз сыныбымда сауалнама жүргізу, тәрбие сағатында талдау. Үй жағдайында адам ағзасына пайда келтіретін кәмпиттерді рецепт бойынша дайындау. Барлық жасалған жұмыстарға қорытынды жасап, көпшілікке жеткізу, кейбір аурулардың алдын алуға үлес қосу. Болжам: Кәмпиттерді жиі және көп пайдалану адам ағзасы үшін зиян. Кәмпиттердің көпшілігінің құрамы белгісіз, сондықтан олар адам организміне зиян келтіруі мүмкін. Егер кәмпиттердің зиянды екенін анықтасам, онда кәмпитті қолдануды тоқтатамын, өзгелерге түсіндіру жұмыстарын жүргіземін. Құрамы табиғи өнімдерден тұратын кәмпиттер адамға пайдалы. Егер пайдалы кәмпиттердің бар екенін анықтасам, сол түрлерін пайдаланамын, насихат жұмыстарын жүргіземін. Зерттеу жұмысында қолданылған әдістер: бақылау, ақпараттар жинау, ақпараттарды саралау, сауалнама, эксперимент, талдау жасау, қорытындылау. Кәмпиттің түрлері Кәмпиттің құрамына қарай келесі түрлерге бөлуге болады: Помадка(қантсықпа) корпусты; Сүтті; Пралине (жаңғақты); Жеміс қоспасы бар; Желелі және желе-жемісті; Грильяжды; Кремді; Марципанды; Ликерлі. Кәмпиттің құрамында бірнеше пайдалы заттар бар. Солардың ішінде көмірсутек адамның қуатын күшейтеді, ойлау қабілетін дамытады, көңіл-күйді көтереді. Ең пайдалы кәмпиттерге қара шоколад, мармелад, гусиные лапки, гусиные шейки, жеміс, жаңғақты кәмпиттердің табиғи өнімнен жасалған түрлері. Күніне 6-7 г қара шоколад жүрек жұмысын жақсартады, миокардтың алдын алады. Қара шоколад қан тамырларын кеңейтеді, тромбыны болдырмайды. Қауіпті ісіктің алдын алады. Қан қысымын төмендетеді, қан айналымын жақсартады. Созылмалы, помадкалы, сорғыш, ментолды, пальма майы бар кәмпиттер, қанық бояуы бар, иісі күшті кәмпиттер адам ағзасы үшін аса қауіпті, әртүрлі қауіпті ауруларды тудыруы мүмкін. Кәмпиттегі зиянды заттар Балаға зиянды: тартразин(Е102), понсо 4R (Е124), сары (Е110), кармуазин(Е122), хинолинді сары(Е104), ғажайып қызыл(Е129) және натрий бензоат консерванты (Е211) Балалардың қазіргі күнде ең көп тұтынатын тәттілерінің және қауіптілерінің бірі-Чупа-чупс болып табылады. Тамақ өнеркәсібін зерттеушілерінің ең қауіпті «Қара тізім ондығы» зерттеуін жүргізгенде Чупа-чупс 1-орын. Тарихтан мәлімет Кәмпит бұл-қанттан, шоколадтан, және тағы басқа тәттілерді қосып жасайтын кондитерлік өнім. Әлемде кәмпиттің сан алуан түрлері бар: батон, шоколад, сүтті және тағы басқа. «Кәмпит» сөзі латынның confectum – «дайындалған» сөзінен келіп шыққан. Қазақстандық ғалымдардың жылдар аралығында зерттеулері бойынша Маңғыстау облысында тіс жегі (кариес) ауруына шалдыққан балалардың санының артқандығын анықтаған. Бұл аурудың бір себепшісі-қоршаған ортаның ластануы болса, екінші себепшісі-сапасыз кәмпиттердің мөлшерден артық тұтынуында болып отыр. Бұл медицина қызметкерлері мен, ғалымдарды қазіргі күнде алаңдатып отырған өзекті мәселе болып отыр.

Сауалнама қорытындылары 3 «А,Ә» сыныптары Оқушы саны-22,24 1.Кәмпитті жақсы көресің бе? Иә Олар ұнаса, себебі неде? Себебі- тәтті Ата-анаң қаншалықты жиі кәмпит сатып алады? а) үнемі-38 ә) арасында-8 б) сатып алмайды-0 4.Кәмпиттің зияны, пайдасы туралы білесің бе? А) иә -0 Ә) жоқ-33 Б) аз білемін-13 5) Қандай кәмпиттерді көп жейсің? Чупа-чупс, Марс, Сникерс,Твикс, Кит-кат, Алпен-Голд 6) Ата-анаң берген ақшаға кәмпит сатып аласың ба? Иә-46 7) Кәмпиттің қандай түрін ұнатасың? Шоколадты ұнатады-27 Мармелад-2 Бірнеше түрін ұнатады-17 8) Күніне неше рет кәмпит жейсің? Күніне бірнеше рет-44 Күніне бір рет-2 9) Сенде «Тісжегі» бар ма? Иә ) Кәмпит жегеннен кейін тісің ауыра ма? Иә-23 Жоқ-16 Арасында-7 Дәрігердің ескертпелерінен: 1.Тәттілердің барлық түрін қосқанда: Бастауыш сынып үшін-20г, ал жоғары сыныптар үшін-25г. Яғни күніне бар болғаны 2-3 кәмпит қана жеуге болады.Қандай да бір күндері мөлшерді екі еселеуге болады, бірақ келесі күнді кәмпитсіз өткізу керек. 2.Мүмкіндігінше созылатын, сорғыш және қанық түстерге боялған, қатты иісті, жегеннен кейін бояуы жұғатын, орамасында ешбір жазуы жоқ кәмпиттерді жеуден аулақ болу керек. 3.Туған күн, тойларда сыйлаған сыйлықты тек менікі деп тауысып жеуге болмайды. 4.Ата-ананың рұқсатынсыз кәмпитті дүкендерден сатып алмау керек. 5.Кәмпитті тамақтан кейін бір-екі сағаттан кейін жеуге болмайды. 6.Пальма майы бар кәмпиттер аса қауіпті екенін ұмытпаңыз. 7.Ментолы бар кәмпиттер аса қауіпті екенін біліңіз. 8.Кәмпитті көп жеу семіздікке алып келетінін есіңізде сақтаңыз. 9.Кәмпитті көп жеу қант диабетіне алып келетінін есте сақтаңыз. 10. Тәттіні «артық сатып алмау»-ережесін сақтаңыз. 11.Кәмпиттің орнына табиғи жеміс- жидектерді жеуді әдетке айналдырыңыз. 12. Шәй мен кофені кәмпитсіз ішуді үйреніңіз. 13. Трансгенді өнім қосылған кәмпиттер өте қауіпті екенін біліңіз. 14. Чупа-чупс зиянды 10 тағамдар ішінде 1 орында екенін назарда алыңыз Сауалнама қорытындысы: Bonibon, Chupa Chups, Fruittella, Skittles (fruits), Starburst (фруктовый микс), TopiTop Music, Tunes, Цитрусовый микс, Шипучка- микс,Snikers, Mars, M&Ms, Alpen Gold, Nesquik, Milky way, Kit-kat, Kisses, Twix BonibonFruittella Skittles (fruits)Starburst (фруктовый микс)TopiTop Music Цитрусовый миксШипучка- микс Тәжірибелер:Кәмпит құрамын, қоспаларын анықтау, пайдалы кәмпиттер жасау, сапасын тексеру Қоспалардың зиянды әсерлерінің шартты белгілері: ТЗ – тері үшін зиян Т – тиым салынған Қ - қауіпті ӨҚ – өте қауіпті К - күдікті Р – рак (ісік) туындатады АБ – асқазан бұзылуы ІБ – ішектің бұзылуы АҚ – артерия қысымын өзгертеді Б – бөртпелер Х – холестерин Пальма майы Адам ағзасы үшін өте қауіпті. Әртүрлі онкологиялық ауру тудырады, аллергия болады, семіздікке алып келеді. Шоколад түрлерінің 90%-да бар екені анықталды. Біз ж-Е-йтін ? Е-110, сары «күн шапағы» FCF,қызғылт-сары S. Түсті кәмпиттерге, джемдерге және тағы басқаларға қосылады. Ол аллергияны тудырады, мұрынның бітелуі, іштің бүріп ауруы, гипербелсенділікке алып келеді. Е-110 ды қолдану көптеген мемлекеттерде тиым салынған. Е-104, сары хинолинді. Түсті дөңгелекшелерде, сорғыш кәмпиттерде, сағыздарда қолданылады. Ол терінің қабынуын және балалардың белсенділігінің артуын тудырады. Австралия, Жапония, Норвегия, АҚШ та тиым салынған. Е-129, арнайы қызыл. Қызғылт-сары болуы да мүмкін. Көптеген тәттілерде, вафлилерде және кондитерлік өнімдерде қолданылады. Әртүрлі аллергияны тудыратын қауіпті ісіктің себешісі болуы мүмкін. Европаның 9 мемлекетінде тиым салынған. E-102, тартразин. Ағзаға теріс әсер етеді. Бұл тек мен анықтаған зиянды қоспалар ғана, ал бұдан басқа қаншама белгісіз зиянды заттар болуы да мүмкін. Тағамдық қоспалардың сипаттамасы: E100 - E182 Бояғыштар. Өнімнің түсін күшейтеді немесе қалпына келтіреді. E200 - E299 Консерванттар. Өнімдерді әртүрлі микробтардан қорғап, сақтау мерзімін ұзартады. E300 - E399 Антиқышқылдар Өнімдерді қышқылданудан сақтайды. E400 - E499 Тұрақтандырғыштар. Қоюлатқыштар. Берліген қоюлықты сақтап тұрады. E500 - E599 Эмульгаторлар. араласпайтын заттардың біркелкі араласуын қамтамасыз етеді, мысалы су-май. E600 - E699 Дәм күшейткіштер.

Трансгенді қоспалар пайдаланушы компаниялар тізімі мен өнімдері

Кәмпиттердің құрамындағы қоспалардың сипаттамасы:

Кәмпиттер құрамы:

Пайдалы кеңестер Бастауыш сынып ү шін-20г, ал жо ғ ары сыныптар ү шін-25г. Я ғ ни к ү ніне бар бол ғ аны 2- 3 к ә мпит қ ана жеуге болады. Қ андай да бір к ү ндері м ө лшерді екі еселеуге болады, біра қ келесі к ү нді к ә мпитсіз ө ткізу керек. М ү мкіндігінше созылатын, сор ғ ыш ж ә не қ аны қ т ү стерге боял ғ ан, қ атты иісті, жегеннен кейін бояуы ж ұғ атын, орамасында ешбір жазуы жо қ к ә мпиттерді жеуден аула қ болу керек. Ту ғ ан к ү н, тойларда сыйла ғ ан сыйлы қ ты тек менікі деп тауысып жеуге болмайды.

Ата-ананы ң р ұқ сатынсыз к ә мпитті д ү кендерден сатып алмау керек. К ә мпитті тама қ тан кейін бір-екі са ғ аттан кейін жеуге болмайды Пальма майы бар к ә мпиттер аса қ ауіпті екенін ұ мытпа ң ыз Ментолы бар к ә мпиттер аса қ ауіпті екенін білі ң із К ә мпитті к ө п жеу семіздікке алып келетінін есі ң ізде са қ та ң ыз К ә мпитті к ө п жеу қ ант диабетіне алып келетінін есте са қ та ң ыз

Қорытынды Сонымен к ә мпитті жеу пайдалы ма, ә лде зиян ба? Б ұ л с ұ ра ққ а жауап беру ү шін, алдымен қ андай к ә мпит т ү рлерін жейтіні ң ізге байланысты екенін білу керек. Зерттеулерден аны қ та ғ анымдай е ң тиімдісі шоколадты к ә мпиттер екен. Сонымен бірге қ ара шоколадты қ оспасы бар таби ғ и жемісті, жа ңғ а қ қ осыл ғ ан т ү рлері де адам а ғ засына пайдалы, егер жасанды қ оспалары болмаса. Қ азіргі к ү ні жа қ сы к ә мпит ө ндірушілер кальцимен, темірмен байытыл ғ ан адам ғ а пайда келтіретін т ү рлерін шы ғ аруда.

Т ә ттіні к ү н т ә ртібінде келесі кезекте жеген тиімді екенін аны қ тадым: Та ң ерте ң гі, т ү скі аста к ә мпитсіз, тек т ә тті ш ә й ішу жеткілікті, ал т ү с қ айта аз м ө лшерде жеуге болады, кешкі мезгілде жеуге болмайды. Е ң негізгісі-т ә ттіні м ө лшерден арты қ қ олданбау, белгісіз жазулары бар немесе жазу жо қ к ә мпиттерді жемеу керек

Назарларыңызға рахмет