Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университеті Факультет : Жалпы медицина Кафедра : Цитология, эмбриология, гистология СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ Тақырыбы : Диффузды эндокринді жүйе. Орындаған : Маутова К 313 Б Тексерген : Умбетов Т Ж Ақтөбе -2011

Д ИФФУЗДЫ ЭНДОКРИДІ ЖҮЙЕ. Г ОРМОН ТҮЗЕТІН ЖЕКЕ ЖАСУШАЛАР Көптеген мүшелердің құрамында жеке гормон түзетін эндокриноциттер бар. Бұларды диффузды эндокринді жүйеге жатқызады. Диффузды түрде гормондар бөлетін бұл жүйе екі топқа бөлінеді : 1. І - ші неврогенді түрде дамыған нейроэндокринді жасушалар (APUD- сериясы ); 2. ІІ - ші нейробласттардан дамыған жасушалар ( даму тегі әр түрлі );

І - ші топқа жататын эндокриноциттер нерв қырқасының ( нервный гребень ) нейробластарынан дамып, нейраминдер мен белок ты олигопептид терді синтездейді. Бұларды нейроэндокринді жасушалар деп атайды. APUD- сериясындағы жасушалар бокса, бұлар ұрықтың баролық жапырақшаларынан бастау алып, ағзадағы баролық тіндердің құрамында кездеседі, бірнеше топқа бөлінеді : 1. Нейроэктодерманың туындыларына жатқызылады. Бұған гипоталамус ядро лары мен эпифиз, бүйрек үсті безінің база ты т. б 2. Тері эктодермасының туындылары тері эпидермисіндегі Меркель жасушасы. 3. Ішек энтодермасында - энтероциттер ( ГЭП - жүйе ).

( жалғасы ) 4. Мезодермадағы жасушалы миоэпикардиальді пластинка дан дамыған секрет оролы кардиомиоциттер бокса. 5. Мезенхимадан - дамыған тін базофильдері немесе лаброциттер жатады. ІІ - ші топтағы жекеленіп орналасқан эндокриноциттерге аралас қызмет атқаратын әр түрлі жасушалар жатады. Бұған ұйқы безінің В, А, Д,L, К т. б жасушалары, аталық безіндегі Лейдиг жасушалары немесе гландулоциттері жатады.

Жайылмалы эндокринді жүйе денегіміз - әртүрлі мүшелердегі эндокрин клетка ларының ыдырауынан пайда болған арнайы агландуляролы клеткалар өндіретін ( пептид тер ) эндокрин жүйесінің бөлімі болып табылады. Жайылмалы эндокринді жүйенің құрамына кіреді : 1. Гастроэнтеропанкреатикалық эндокринді жүйе 2. Жүрек жүрекшесі 3. Бүйректер 4. Бауыр 5. Нерв жүйесі 6. Айырша без ( тимус ) 7. Эндокринді клеткалардан таралған басқа гормон өндіруші ұлпалар

Бұл мүшелер мен жүйелер эндокринді жүйеге өткізетін сигналды затрат өндіреді. Сигналды затратдың бөлінуі синтезделетін орнына байланысты. Мысалы : пептид тер тек қана периферия лық тіндерде синтезделмейді, сендай - ақ ОЖЖ - де де, вегетативті нерв жүйесінде, иммунды клеткалармен де синтезделеді. Бүйрек үсті безі, асқорыту жолының безді клетка лары және вегетативті нерв жүйесінің клетка лары, сендай - ақ пептид терді синтездейді. Пептидтер ОЖЖ - де табылып нейропептид тер деп аталады.

Адамның асқазан - ішек жүйесіндегі эндокриноцитте рдің әртүрлі типтерінің құрылысы және жіктелісі.

Г АСТРОЭНТЕРОПАНКРЕАТИКАЛЫҚ ЭНДОКРИНДІ ЖҮЙЕ Асқорыту жолын деньги гормондарды өндіретін ең үлкен орын деп санауа болады. Негізгі мүшелеріне : асқазанда, аш ішекте, тоқ ішекте, ұйқы безінде жайылмалы орналасқан клеткалар бар, бұлар жайылмалы эндокринді жүйенің бөлімдері болып табылатын гастроэнтеропанкреатикалық эндокринді жүйенің құрамына кіреді. Гастроэнтеропанкреатикалық эндокринді жүйенің өндіретін сигналды затратына төмендегілер кіреді : - Гастрин - Холицистокинин - Секретин - Глюкозаға бағынышты инсуллинтропты полипептид тер - Сурет : Асқазан қабырғасының құрылысы. 3- асқазанның меншікті бездері ;

( жалғасы ) - Вазоактивті интестиналды пептид ( ВИД ) - Мотилин - Соматостатин - Энкефалин - Тахикинин - Грелин 12 елі ішек (аренторин) тәбетті реттейтін аренторин денег зат өндіреді

Ж ҮРЕК ЖҮРЕКШЕСІ Жүрек - эндокринді қызмет атқарады, жүрекшелерде пептид түзіледі, ол бүйректерден Na- дың шығуын күшейтеді, бұл пептид - жүрекшелік натрийуретикалық гормон деп аталады.

Б ҮЙРЕКТЕР Бүйректер көптеген гормондар өндіреді : - Эритропоэтин ( қан түзуге қатысатын зат ); - Кальцитриол стероиды ( Д витаминінің кальцидиол метоболиттінен өндіріледі ); - Ренин ( гормондардың өндірілуін белсендіретін зат, гормон өндіреді ); - Суретте : 4- эндотелиоциттер ; 5- подоциттер ;12- эндокриноциттер ( юкстамедуля ролы клеткалар ); 14- бүйрек стромасы ;

Б АУЫР Бауыр - ангиотензин ІІ гормоның ангиотензина айналдырады, сонымен қатар өсу гормоны соматомедининнің қызметін атқарады ( бойдың инсуллинәсерлі факторлары, ИФР -1 және ИФР -2 ).

Б АУЫРДЫҢ УЛЬТРАМИКРОСКОПИЯЛЫҚ КӨРІНІСІ 1- бөлікішілік синусоидты таймыр ; 2- эндотелиальды клетка ; 3- ситовидті аймақ ; 4- жұлдызшалы макрофагоциттер ; 5- синусоидалды тосқауыл ; 6- ретикуляролы волокна ; 7- гепатоциттердің микробүрлері ; 8- гепатоциттер ; 9- өт капилляры ; 10- синусоидалды липоциттер ;

Н ЕРВ ЖҮЙЕСІ ОЖЖ мен вегетативті нерв жүйесінің нейрон дары гормон дары ізашарлары мен нейропептид тердің қызметін атқарады. Мысалы : гипоталамус нейросекрет оролы гормон дарын өндіреді. 1. Гипоталамус рилизинг және ингибирлейтін гормондар өндіреді : - ГнРГ - СТГ - рилизинг - гормоны ( СТГ - РГ ) - Кортикотропин рилизинг гормоны ( КРГ ) - Тиротропин - рилизинг гормоны ( ТРГ ) - Соматостатин 2. Эпифиз өндіреді : - Серотонин - Мелотонин Суретте нерв жүйесіндегі диффузды эндокринді жүйеге жататын нейросекрет оролы гормондар көрсетілген ;

А ЙЫРША БЕЗ ( ТИМУС ) Тимус - лимфоцитопоэз бен иммуногенездің орталық мүшесі. Сүйек кемігінен келген Т - лимфоцит тердің антигене тәуелсіз ізашары тимуса әрі қарай дамып, жасушалық иммунитет реакцияларын жүзеге асырып, гуморальды иммунитетті реттейді. Жаңа туылған жануарлардың тимусын алып стаса ( тимэктомия ) баролық қан жасайтын мүшелерде лимфоцит тер саны азайып, кіші лимфоцит тер жойылады да, жалпы лейкоциттердің санының күрт төмендеуі және тағы басқа белгілер байқалады. Мұндай кезде ағза көптеген инфекциялы - жұқпалы ауруларға өте сезімтал келеді. Тимус тимозин гормоның бөледі, лимфоцит тердің селекция сына ат салысады.

( жалғасы ) Маманданған Т - лимфоцит тер тимусан шеткі мүшелерге өтеді де ( лимфа түйіндерге, көкбауырға ), мұнда пісіп жетіліп, антиген реактивті киллерге, хелперге, супрессорларға айналады. Тимус лимфоцит тер дифференцировкасында маңызды рөл атқарады. 1- дәнекер тінді капсула ; 2- литикуляролы строма ; 3- лимфоцит тер ;

Т ИМУС ҚҰРЫЛЫСЫ 1- дәнекер тінді капсула ; 2- бөлікшеаралық бүрлі дәнекер ткань ; 3- лимфоцит тер ;

Т ИМУСТЫҢ МИЛЫ ЗАТЫНДАҒЫ ЭПИТЕЛИОРЕТИКУЛОЦИТ 1- ядро ; 2- вакуольдер ; 3- лизосомалар ; 4- митохондриялар ; 5- лимфоцит, инвагинирленген эпителиоретикулоцитте

Э НДОКРИНДІ КЛЕТКАЛАРДАН ТАРАЛҒАН БАСҚА ГОРМОНДАРДЫ ТКАНЬДЕРГЕ ЖАТАТЫНДАР : Қалқанша безінің С - клеткасы, кальцитонин Өкпенің эпителейі Баролық нейропептид тер Май клетка лары, лептин Иммунды жүйе - Айырша без гормон дары - Цитокиндер Тканьдік гормондар ( медиаторлар ) - Эйкозаноидтар - Гистамин - Серотонин - брадикинин

Ж ОҒАРҒЫ ТЫНЫС ЖОЛДАРЫНЫҢ КІЛЕГЕЙЛІ ҚАБАТЫНЫҢ ЭПИТЕЛИЙ КЛЕТКАЛАРЫНЫҢ УЛЬТРАМИКРОСКОПИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫНЫҢ СХЕМАСЫ Суретте : 3- диффузды эндокринді клеткалар ;

П АЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ : 1. Ю. И. Афанасьев Гистология оқулық. 2. Ж. О. Аяпова Цитология, эмбриология және гистология Алматы жил. 3. Интернет желісінен : www. Яндекс.www. Яндекс

НАЗАР ҚОЙҒАНДАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ !!!