izden.kz

1. Еңбектік құқық қатынастары 2.Еңбек шартының құқықтық реттелуі 3.Жұмыс уақыты және демалыс уақыты 4.Жалақы төлеу 5.Қызметкерлерді көтермелеу және жазалау 6.Еңбекті қорғау 7.Әлеуметтік камсыздандарудың құқықтык негіздері izden.kz

1. Енбектік құқық катынастары Еңбек құқығы - еңбек қатынастарын реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы. Бұл қатынастар тараптардың әдетте жекежәне ұжымдық шарттар негізінде белгілі бір еңбек қызметін жүзеге асыруы жөнінде туындайтын жүмыс беруші мен кызметкерарасындағы қатынастар ж әне ҚР Конституциясына негізделген ецбек туралы заңдарымен рет теледі. Ең негізгісі 1999 жылдың 10желтоқсанъшда қабылданған "Қазақстан Республикасьшың еңбек туралы" Заңы болып табылады. Еңбек туралы нормативтік-кұқықтық кесімдердің сақталуын бақылауды Қазақстан Республикасы Үкіметі бекіткен Ережеге сәйкес еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның (ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік корғау министрлігі) мемлекеттік еңбек инспекторлары жузеге асырады. izden.kz

Еңбек қатынастары негізінен жеке еңбек шарттарымен және ұжымдық шарттармен реттеледі. Жеке еңбек шарты – жұмыс беруші мен қызметкердің арасында жазбаша жасалған екі жақты келісім. Шарт бойынша қызметкер жұмысберушінің акті сін атқара отырып, белгілі бір мамандық, біліктілік нем есе лауазым бойынша жүмысты орындауға,ал жұмыс б ерушіқызметкерге жалақысын және заңдар мен тарапт ардың келісімінде көзделген өзге де ақшалай төлемде рді уақытында және толық төлеуге,еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге міндеттенеді. 2. Еңбек шарттарының құқықтык реттелуі izden.kz

Жеке еңбек шарты: белгісіз мерзімге; белгілі бір мерзімге; белгілі бір жұмысты орындау уақытына немесе уакытша болмаған кызметкерді ауыстыру уақытына жасалуы мүмкін. Егер шартта оның қолданылу мерзімі көрсетілмесе, шарт белгісіз мерзімге жасалған деп ссептеледі. izden.kz

Қызметкердің еңбек міндеттерін бір жақты бұзуына : бір жүмыс күнінде дәлелді себептерсіз жүмыста үш сағат бойы бо лмауы; жүмысқа алкогольдік немесе нашақорлык масаң күйде немесе өзг е де түрдегі уыттық улану жағдайында келуі; жүмыс күні ішіндегі алкогольді, нашақорлық масаңдық немесе езге де жағынан улану жағдайын туғызатын заттарды пайдалануы; қызметкердін еңбекті қорғау немесе өрт қауіп- сіздігі ережелерін бүзуының әсерінен, езінің жарақат алуы мен ава рияларды коса алғанда, ауырзардаптарға әкеп соғуы немесе соны ң мүмкіндігі; жұмыс орны бойынша соттын занды күшіне енген үкімімен немесе қаулысымен белгіленген мүлікті (соның ішінде үсақ заттарды) үрл ауы; izden.kz

3. Жұмыс уақыты және демалыс уақыты Жұмыс уақыты деп еңбек шартына сәйкес, заңмен белгіленген тиісті жұмыс уақытын айтады. Оның қалыпты ұзақтығы аптасына 40сағаттан аспауы тиіс. Алты күндік жұмыс аптасы (40 сағат) кезінде күнделі кті жұмыстың ұзақтығы - 7 сағаттан, 36 сағат болғанда - 6 сағаттан жәнеапталық норма 24 сағат болғанда - 4 сағаттан аспауы тиіс. 22 сағаттан бастап таңғы 6-ға дейінгі уақыт түнгі уақыт болып есептеледі. izden.kz

Мемлекеттік мерекелер: 1,2 каңтар - Жаңа жыл; 8 наурыз - Халықаралык әйелдер күні; 22 наурыз - Наурыз мейрамы; 1 мамыр - Қазақстан халқының бірлігі мерекесі; 9 мамыр - Жеңіс күні; 30 тамыз-Қазақстан Республикасының Конституция күні; 25 казан - Республика күні; 16,17 қазан Республиканың тәуелсіздік күні болып анықталған. izden.kz

5. Жалақы төлеу Қызметкердің жалақысы орындалатын жүмыстың саны мен сапасына, күрделілігіне карайбелгіленеді. Жалакының мелшерін жұмыс беруші дербес белгілейді және ол ҚР заңдарында белгіленген ең төменгі төлеудің төмендегі қағидалары бойынша жүзеге асырылады: мерзімнен тыс жұмыс ақы бір жарым есе мөлшерден кем төленбейді; мереке және демалыс күндердегі жұмыс акысы екі еседен төмен болмайтын мөлшерде төленеді; түнгі уақыттағы жүмыстың әрбір сағатына еңбекақы бір есе мөлшерден кем төленбейді; жалақы бір айда кем дегенде бір рет төленеді және т.б. izden.kz

Жұмыс беруші қызметкерге еңбектегі табыстары үшін көтермелеудің әр алу ан түрлерін қолдануға құқылы. Көтермелеудің түрлері мен тәртібі жеке еңбек, ұжымдық шарттармен және жүмыс берушінің актілеріме н белгіленеді. Еңбек тәртібін бүзғаны үшін, яғни қызметкердің кінәсінен оған жүктелген енбек міндеттерінің орындалмағаны немесе тиісінше орындалмағаны үшін жумыс беруші тәртіптік жазалардың мынандай түрлерін қолдануға құқылы: ескерту жасауға; сөгіс беруге;заңда көрсетілген жағдайларда жеке енбек ша ртын бұзуға. izden.kz

6. Еңбекті қорғау Еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету үлттық саясатт ың еңбек саласындағы басты бағыттарының бірі б олып табылады. Еңбекті қорғауқайғылы жағдайла рдан және өндірісте жарақат алудан алдын ала с ақтандыруға, қауіпті және залалды өндірістік факт орларды мейлінше азайтуғабағытталған басты пр инциптер, меншік нысандарына қарамастан, шару ашылык кызметі мен кәсіпорындардың бәріне бір дей белгіленген және1993 жылғы 22 қаңтардағы " Еңбек қоғау туралы" Қазақстан республикасы Заң ында айқындалған. izden.kz

7. Әлеуметтік камсыздандарудың құқықтык негіз дері Конституцияның 28- бабында "Қазақстан Республикасының азаматына жасына келген, науқастанған, мүгедек болған, асыраушысынанайрылған жағдай да және өзге де заңды негіздерде оған ең төменгі жалақы мен зей нетақының мөлшеріне, әлеуметтік қамсыздандырылуынакепілдік беріледі.", - делінген. izden.kz

Зейнетақымен қамсыздандырудың басты принциптері: дербес зейнетакылык жинақтау принцип, зейнетақы жүйесін мемлекеттік реттеу, азаматтардың зейнетақылық корланудың мемлекеттік немесе мемлекет тік емес зейнетақылық қорларында жүзеге асырылуын таңдауқұқығын қа мтамсыз ету; азаматтардың ең төменгі зейнетақы алу кепілдігі; әр азаматтың еңбекке жарамды жасында зейне­ тқылық қор жинақтауға қатысу міндеттілігі; еңбекке жарамды азаматтың өзін жасы ұлғайған кезіндегі зейнетақысым ен өзі қамтамасыз етудегі жеке жауапкершілігі; азаматтың ерікті түрдегі косымша зейнетақымен қамсыздану құкығы бол ып табылады. Қолданылып жүрген заңдар әлеуметтік қамсыздандырудың түрле рінің қатарына қызметкерлерді жұмысқа уақытша жарамсыздығы,әйелд ердің жүктілігі және босануы бойынша жәрдемақылармен қамсызданды руды көздейді. izden.kz