Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Т.Рысқұлов атындағы Жаңа Экономикалық Университеті « Табиғатты пайдалану экономикасы » кафедрасы Орындаған: Қолдаңбалы ғылым мектебі, экология мамандығы бойынша 342 топ студенті Бектұрар Марал Алматы 2016 Тақырыбы: Халық санының өсуі

Ғаламдық проблемалар - әлемді тұтас қамтитын табиғи, табиғи-антропогендік немесе таза антропогендік құбылыстар. Осы құбылыстардың даму процесі жаһандану деп аталады. Ғаламдық проблемаларды ерекше білім саласы - глобалистика зерттейді. Ғаламдық проблемалар өзара тығыз байланысты және барлығы іс жүзінде жердегі экологиялық дағдарыстың даму процесімен қамтылады.

Қазіргі танда Халықаралық деңгейде мынадай ғаламдық проблемалар бар: Ресурстар проблемасы;Азық-түлік немесе ашаршылық проблемасы;Энергетикалық проблема;Демографиялық проблема;Климаттың өзгеруі;Экологиялық проблемалар;«Үшінші әлем» елдерінің артта қалуын жою;Қауіпті ауруларды жою;Әлемдік мұхит пен космосты игеру;Қылмыспен және терроризммен күрес;Наркобизнеспен күрес.

Демография халықтың құрылымын, құрамын, динамикасы мен көбеюін қоғамдық тарихи тұрғыдан зерттейтін ғылым. Экологиялық демография –демографияның жаңа бағыты, ол демографиялық процестердің адамның мекен ету ортасына байланысын зерттейтін бағыты. Адамзат санының жылдам артуын демографиялық жарылыс деп атайды. Адамзат тарихы мен эволюциясының ерекше факторынан басқа халық санының шектен тыс артуын эпидемиялар мен аштықтан болатын өлім санының кемуімен түсіндіруге болады.

Демографиялық тарихтағы ерекше феноменге демографиялық жарылыс (60-80 ж. ж) жатады. Әлемдегі жыл сайынғы халық санының өсуі: 1000 жыл бұрын-10/1 бөлігінің %. XX ғасыр басында-0,7 % ж.-1 %. 60 ж. аяғында-2,1 % ж.-2,0 % ж.-1,7 %.

"Дүние жүзінің халқы 1994"

"Дүние жүзі халқы "

Халық саның өсуі әртүрлі жерде әртүрлі өскен. Соңғы ж. ішінде халық санының төменделуі байқалды: Шығыс және Оңтүстік Европа, Австралия, Жаңа Зеландия, Япония. Халық санының төмендеуіне қарамастан, халық санының теңесуі дамушы елдер арқылы жүзеге асып отыр. Әрбір мемлекет елдің ерекшелігін ескере отырып, өзінің демографиялық саясатын жүргізіледі. Қ.Р.-ның демографиялық саясатты ұстай отырып, жоғары туылым мен халықтың өмір сүру ұзақтығына бағытталған. Ғаламдық мағынасы бар 2-феномен-адамдардың қартаюы, яғни халық құрылымындағы егде адамдардың санының өсуі. Бұл өлімнің азаюына байланысты.

3-феномен демографиядағы-балаға деген экономикалық қажеттілігінің жоғалуы, аз отбасы идеалы, ананың борышы 2-планға шығуы, біріншілік-ол әйелдердің қоғамға енуі, семьядан тыс өндіріс ж. ж. 40 жасқа дейінгі «орта» әйелдің бала саны 4,4 тен 2,2 дейін түсті. Ауылда 2,6 жоғары, ал қалада 1,8 төмен көрсеткіштерді береді. Демографиялық жағдайларға келесідей факторлар кіреді: әлемде 3,3 млрд. адам күн сайын тоймайды және 5000 млн. ашығады. 1 млрд. астам- кедейшілік шегінде тұр. 0,5 млрд.-жартылай немесе толық жұмыссыз. 0,8 млрд. астам ересектер сауатсыз. 0,2 млрд.-бала мектепке бармайды.

Демографиялық ахуалға қоршаған ортаның экологиялық жағдайымен қатар ауыру деңгейі де әсер етеді. ВОЗ-денсаулық ұғымына мынандай анықтама берген- Денсаулық бұл тек аурудың болмауы емес, ол толық физикалық, психологиялық және әлеуметтік қолайлылық. Антропогенді факторлар бұрын болмаған, жаңа техногенді ауруларды туғызады.

XVIII ғасырдың аяғында Томас Мальтус деген ағылшын «Халық саны туралы заң тәжірибесі» деген кітабын жариялап, онда Жер халқының геометриялық прогрессиямен, ал тіршілікке қажетті заттардың (ең алдымен азық-түлік өнімдерінің) арифметикалық прогрессиямен өсіп жатқанын дәлелдеген. Яғни, азық-түлік өнімдерінің өсуі кем-кемнен адамзат санының өсуінен қалып бара жатыр. Мальтус халықтың тоқтаусыз өсуін шектеуге шақырып, осылайша демографиялық саясаттың негізі қаланған болатын. Жер тұрғындарының саны қазігі уақытта әр 33 жыл сайын екі еселеніп отыр (1966 жылдан 1999 жылға дейін). Егер осылайша екі еселену кем дегенде екі ғасырға созылса, Жер беті түгел адамға толады. Ал алты ғасырдан соң әр адамға планетамыздың 1 шаршы метрі ғана тиісетін болады.

жылдар ішінде Жер бетінде халық санының өсуі. Т. Мальтустың әйгілі жұмысы – Халық саны заңының тәжірибесі атты еңбегі болып табылады. Халық санының артуы экологиялық жүйенің табиғи қозғалысына теріс ықпал етеді деген пікірді білдірген де ғалым-демограф Т. Р. Мальтус болып шықты.

Көптеген мемлекеттер халық саны өсуін реттей бастады. Халқы ең көп Қытай Халық Республикасы жанұядағы бала санын бір баламен ғана шектеу мақсатын қойды. Туылуды шектеу саясатын Бангладеш, Индонезия, Иран, Пәкістан өкіметтері де қойып отыр. Халқының саны ең жоғары қарқынмен өсіп отырған елдер – Мозамбик (жылына 4,6 % ) және Ауғанстан (жылына 5,2 %). Бұл жерлерде дені сау әр әйелге 8-10 баладан келеді.

Қытайдағы халық санының өсу динамикасы, жж. (млрд. адам)

ЖылдарХалық саны, мың адамҮлес салмағы, халықтың % Жалпы халық Қала халқы Ауыл халқы Қала халқыАуыл халқы ,745,3 Қазақстан Республикасындағы халық санының өсу деңгейі ( жылдар аралығында, мың адам)

Әлем елдері халқының 2000 және 2050 жж саны (Die Savolkerungsreichsten, 2000 кітабынан)

Халық саны өсуінің теріс салдырларына төмендегілер жатады: Материалдық сұраныстың өсуі; Қалалық агломерациялардың өсуі; Қоршаған ортаның ластануы; Тіршілік деңгейінің төмендеуі; Халық құрылымының өзгеруі; Адамдардың тар жерде көп жинақталуы. Жер бетінде минералды ресурстардың қорларының азаю процесі ғылыми-техникалық прогрестің дамуымен қатар жалғасуда. Ортаның адамға қатысты агрессивтілігі жоғарылауының факторы ретінде ең алдымен қоршаған ортаның ластануын және ауру қоздырғыштарының патогенділігінің өсуін атауға болады.