Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министірлігі Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті Жаратылыстану ғылымдары факультеті Экология кафедрасы Қалдықтарды қоршаған ортаға нормалау әсері Орындаған: Жумабекова Макпал РежепАсылзат Бекенбаева Асель Сагимжанова Маржан Нуртазин Даулет Тексерген: Букенова Эльмира Астана қаласы 2016 ж

Қалдықтар – табиғи шикізатты өңдеу нәтижесінде пайда болатын заттар мен өндірістік жарамсыз шығарылымдар. Қалдықтардың негізгі көлемі тау-кен қазбаларынан, металлургия, химия, мұнай және газ, ағаш, қағаз, қүрылыс материалдарын өндіретін өнеркәсіптерден және ауылшаруашылығы мен үй-жай шаруашылықтарынан шығып отырады

Қоршаған ортада материалдардың шіру ұзақтығы: Қоршаған ортада материалдардың шіру ұзақтығы: Қағаз…… –10жыл Консервлік банкілер жыл Полиэтилендік пакеттер жыл Пластмасса жыл Шыны жыл

Қалдықтарды қайта өңдеу символдары Халықаралық қайта өңделген деген белгі немесе Мебиустың жолағы. Бұл белгі орау қайта өңдеуден өткізілген болатындығын растайды, немесе орау өңделген материалдардан жасалған дегенді білдіреді. Қайта өңделген пластик белгісі - пластиктің түрін көрсететін көрсеткіш (1-7) болып табылады. 1,2 және 4 сандары қауіпсіз пластмассадан жасалған дегенді білдіреді. Сызылған дөңгелегі бар қоқыс жәшігі - ескерту белгісі,әдетте электроникада орналастырылған. Ол адамдарға және қоршаған ортаға зиян келтіреді деген символ.Сондықтан бұл қоқыс қарапайым қоқыс жәшігіне тастауға тыйым салынады.

Қалдықтарды қайта өңдеудің әлемдік әдістері Механикалық өңдеу (ұсақтау, сұрыптау, тығыздау) Термиялық өңдеу Механобиологиялық өңдеу

Механикалық қайта өңдеу 2-ші реттік шикізатты бөліп тастау Отын фракцияларын бөлу Қайта өңдеу үшін қалдықтарды дайындау

Термиялық өңдеу Қалдықтарды жағу күрделі химиялық процесс, тотығу-тотықсыздану сипаты бар элементарлық химиялық реакциялардан тұрады. Тұрмыс қалдықтарын жағу оның көлемі мен салмағын азайтуға мүмкіндік беріп қана қоймай, қосымша энергетикалық ресурстар алуға мүмкіндік береді. Әдістің кемшілігі атмосфералық ауаға зиянды заттар бөлінеді, сонымен қатар қалдықтың құрамындағы пайдалы заттар жойылады. Қалдық жағу заводтарында газ түрінде хлорлы және фторлы сутек, күкіртті газ, диоксин, әр түрлі ауыр металдардың – қорғасын, мырыш, темір, марганец, кобальт, никель, кадмий, сынап және т.б. қатты бөлшектері ауаға шығарылады. Жағу процесінде қалдықтар ыдырайды, С температурада пластмассадан диоксин түзіледі.

Механобиологиялық өңдеу

Пиролиз әдісі Пиролиз (гр. pyr от, гр. lysis еріту, ажырату) қ атты қ алды қ тарды, бірінші кезекте т ұ рмысты қ қ о қ ыс қ алды қ тарды 400°С-тан 700°С- қ а дейінгі температурада ауасыз термиялы қ ыдырату жолымен өң деу ә дісі. Пиролиз кезінде энергия к ө зі ретінде пайдалану ғ а болатын жан ғ ыш газ швельгаз б ө лінеді ( құ рамында ед ә уір м ө лшерде метан бар). Қ о қ ыстарды қ о қ ыс жа ғ атын заводтарда жа ғ умен салыстыр ғ анда Пиролиз т ұ рмысты қ қ алды қ тарды толы ғ ымен өң деуге м ү мкіндік береді. Б ұ л жа ғ дайда атмосфера ғ а қ ауіпті заттектер аз шы ғ арылады ж ә не оларды ң к ү лде аз ғ ана м ө лшері қ алады.гр. энергиягазметан

Пиролиз технологиясы келесі кезеңдерден тұрады: кептіру; құрғақ айдау; қалдықтары жандыру; газдандыру.

Құрғақ пиролиз – аз қалдықты технологияны енгізуге үлесін қосатын, қалдықтарды жоғары тиімді залалзыздандыруға және оларды отын немесе химиялық шикізат ретінде пайдалануға мүмкіндік беретін термиялық әдіс. Температурасына байланысты құрғақ пиролизді үш топқа бөлуге болады: - төменгі температуралы пиролиз немесе жартылай кокстеу ( С). Бұл кезде сұйық өнімдермен қатты қалдықтың шығарындысы максималды да, ал максималды жану жылуы бар пиролиз газының шығуы минималды; - орташа температуралы пиролиз немесе орташа температуралы кокстеу (8000С). Мұнда шығарым газының мөлшері өссе, шығарылатын сұйық өнім мен кокс қалдығының мөлшері азаяды; - жоғары температуралы пиролиз немесе кокстеу ( С). Бұл кезде шығарым газының мөлшері минималды. Пиролиз газының жану жылуы МДж/м3 құрайды.

РециклингРециклинг өңдеу Шикізатты өңдеудің дәстүрлі схемасы қайта өңдеу пайдалану қалдықтар Шикізатты өңдеудің заманауи схемасы пайдалану қайта өңдеу өңдеу қалдықтар РЕЦИКЛИНГ Рециклинг (recycling) – бұл қалдықтарды қайта өңдеу деген мағынаны білдіреді.

Утилизация кезінде рециклинг схемасы Қалдықтарды жинау (бөлек) ШЫНЫ ПЛАСТИК ҚАҒАЗ МЕТАЛЛ РЕЗИНА ҚАЛДАҚТАРДЫ ӨҢДЕУ АЗЫҚ-ТҮЛІК АҒАШ ЖАПЫРАҚ ЖАҒУ,КОМПОСТЕРЛЕУ

Рециклинг дамыған Европа елдерінде

Полигондар – бұл қоқыстарды, қалдықтарды көметін орын.

Классикалық полигон

Қалдықтарды негізінде көмудің екі әдісі қолданылады: Жерасты көму түрі – шахталарды, қуыстар, скважиналар, бұрынғы мұнай алаңдары және т.б радиокативті және қалдықтарды орналастыруға арналған. Жерүсті көму әдісі – құрылыс қоқыстары, қатты тұрмыстық қалдықтар және өнеркәсіптік улы қалдықтарды орналастыруға арналған. А отвальный тип захоронения; б захоронение на склонах; в Хоронение в котлованах; г - захоронение в подземном бункере; 1 ходы; 2 - гидроизоляция; 3 - бетон

Қорытынды: Біздің елімізде қалдықтарды қайтара өңдеу бар болғаны 20%. Үкімет 2020 жылға қарай қалдықтарды утилизациялауды 70% жеткізуді жоспарлап отыр. Қазіргі күні Қазақстан қауіпті қалдықтарды жинақтаудан Шығыс Еуропа мен ТМД елдерінің арасында екінші орында болып табылады.