ЖОСПАР: 1. Кіріспе. 2. Негізгі б ө лім. Ө лім туралы т ү сінік. Ө лім белгілері ж ә не ө лімнен кейінгі ө згерістер. Ө лімні ң т ү рлеріні ң даму сатылары. Ө лім ү рдістері. Ү рдістерді ң ерекшеліктері ж ә не белгілері. 3. Қ орытынды. Адам ө міріні ң ұ за қ ты ғ ы, ө лім тудыратын патологиялы қ ауруларды ң себебтері.

Ө лім организдегі тіршілікті ң толы қ то қ тауы Ө лу за ң дылы қ тарын, оны ң себептерін ж ә не ө лімнен кейінгі ө згерістерді зерттейтін ілімді танатология деп атайды.

Таби ғ и ө лім адам ә бден қ артайып, а ғ за қ ызметтеріні ң бірте - бірте ә лсіреп барып, то қ тауымен, тозуымен байланысты.

Патологиялық өлімді патологоанатомдар тексереді. Ауру асқынып кеткенде, мысалы, миға қан құйылғанда, жүрек инфарктынде, өкпе артериясының тромбоэмболиясында адам кенеттен, кейде бірнеше минуттар ішінде де өліп кетуі мүмкін.

А қ ты қ ү зіліс - К езінде тыныс алу ж ә не ж ү рек со ғ уы то қ тайды, Рефлекстер жо ғ алады, к ө з қ арашы ғ ы ке ң иді.

Ө лімні ң ә рбір сатысыны ң ұ за қ ты ғ ы ә р т ү рлі, мысалы, агония бірнеше минуттан бірнеше са ғ ат қ а немесе т ә улікке созылуы м ү мкін. Клиникалы қ ө лім ә детте 5-6 минуттан со ң биологиялы қ ө лімге ө теді. Б ұ л кезде орталы қ нерв ж ү йесінде, кейінірек бас қ а а ғ заларда қ айтымсыз ө згерістер дамиды. Осы кезден бастап қ ана организмді м ә йіт деп атау ғ а болады.

Реанимация – организмді тірілту РЕАНИМАЦИЯНЫ Ң Ұ СТАНЫМДАРЫ : 1. Ж ү рек ж ұ мысын қ алпына келтіру Ж ү рекке тікелей немесе кеуде сыртынан ыс қ ыма қ ( массаж ) жасау ; Дефибрилляция - ж ү рек етіні ң жыпылы ғ ын жою

Өлімнің алғашқы бөлімдері : 2) мәйіттің сіресіп қалуы 4) қанның қайта бөлінуі 5) мәйіт дақтары 3) мәйіттің кебуі 1) мәйіттің сууы

М ә йітті ң сууы ө лгеннен со ң организдегі зат алмасу ү рдісіні ң то қ тауына байланысты. Дене жылуы бірте - бірте азайып, айналада ғ ы температурадан 0,5-1 С т ө менірек д ә режеге дейін т ү седі. Орташа есеппен м ә йіт температурасы са ғ атына 1 С т ө мендейтіні аны қ тал ғ ан. Біра қ кейбір ауруларда ( сіріспе, сепсис, б ө ртпелі с ү зек ) м ә йіт температурасы бірнеше са ғ ат қ а дейін б ұ рын ғ ыданда жо ғ ары болуы м ү мкін.

М ә йітті ң сіресіп қ алуы дене б ұ лшы қ еттеріні ң қ атайып, тартылып қ алуына байланысты. Б ұ л ө згерістерді ң негізіндегі биохимилы қ ү рдістер жатады. Тірі организмдегі б ұ лшы қ еттерді ң белгілі бір тонуста т ұ руы аденозин ү шфосфат қ ыш қ ылыны ң б ұ лшы қ еттермен байланысты болуымен т ү сіндіріледі.

Ө лгеннен со ң А Ү Ф - ты ң бір б ө лігі б ұ лшы қ еттерден б ө лініп шы ғ ып, олады ң 2- 4 са ғ ат бойында босап қ алуына себеп болады. А Ү Ф - ты ң бірте - бірте жойылуына байланысты ж ә не сол жерде с ү т қ ыш қ ылыны ң, кальцииді ң жиналып қ алуы себепті б ұ лшы қ еттер қ айтадан тартылып, сіресіп қ алады.

М ә йітті ң кебуі - ө лгеннен кейін денедегі с ұ йы қ ты қ тарды ң құ р ғ ап ж ә не буланып кетуіні ң н ә тижесі. Б ұ л ү рдіс ө лгеннен со ң бірнеше са ғ аттан со ң басталып, теріні ң шырышты қ абы қ тарды ң кеуіп қ алуына алып келеді. К ө зді ң м ө лдір қ абы ғ ы к үң гірттеніп, а қ шыл қ абы ғ ы ө зіні ң ре ң ін жо ғ алтып, сар ғ ыш - с ұ р т ү сті болады. Ерінні ң шырышты қ абы ғ ы, теріні ң ж ұқ а жерлері қ атып, б ү рісіп, қ о ң ыр - қ ызыл т ү с алады.

М ә йітті ң да қ тары ө лгеннен со ң 2-4 са ғ аттан кейін пайда болады. Олар м ә йітті ң т ө менгі б ө ліктерінде к ө кала - қ ызыл немесе қ о ң ыр - к ү лгін т ү сте к ө рінеді. Қ олмен бас қ анда оларды ң ре ң і а қ танда қ танып барып аз ғ ана уа қ ыттан со ң ө з ре ң іне қ айта кіреді. Б ұ л белгі м ә йіт да қ тарын тірі кезіндегі қ анталаулардан ажырату ғ а ж ә рдем береді.

Мәйіттің өз салмағы түсіп тұрған жерлерде мәйіт дақтары болмайды. Жалпы мәйіт дақтарының орны аурудың өлер кезде қалай жатқандығына байланысты. Бірінші тәуліктің екінші жартысында қандағы эритроциттер гемолизге ұшырап, плазма қан тамырларынан шыға бастайды. Осы плазманың айналадағы тіндерге сіңу үрдісін имбибиция деп атайды.

АутолизШіру Өлімнің кейбір белгілеріне мынадай үрдістер кіреді:

Аутолиз ү рдісі гидролиздеуші ферметтер белсенділігіні ң к ү шеюімен байланысты. Сол ү шін аутолиз ферменттер к ө п бол ғ ан а ғ залардан басталады. Ұ й қ ы безінде, б ү йрек ү сті безінде бауырда аутолиз ү рдісі бас қ а а ғ залар ғ а қ ара ғ анда к ү штірек к ө рінеді. Ас қ азан - ішек жолында ө зін - ө зі қ орыту құ рамында пепсин, трипсин ж ә не бас қ а ферменттер бар ас қ азан - ішек с ө ліні ң ә серінде ө теді.

Мәйіттің шіруі осы аутолиз үрдістерінің күшеюімен және оған шіріту бактерияларының әсерінің қосылуымен түсіндіріледі. Шіру үрдісінің жылдамдығы қоршаған ортаның температурасына байланысты. Өлгеннен соң шіріту бактериялар тез көбейіп, өздерінен гидролиздеуші ферменттер бөліп шығарады, нәтижеде органикалық заттардың бәрі ыдырай бастайды.

Тінде жа ғ ымсыз иіс пайда болып, олар сар ғ ыш - жасыл т ү ске кіреді. Б ұ л ө згерістер тінде к ү кірт сутегі ж ә не бас қ а газдарды ң пайда болуына байланысты. К ү кіртті сутек гемолизге ұ шыра ғ ан эритроциттермен қ осылып темір сульфатын т ү зелі. Газ т ү зуші бактериялар ө те к ө бейіп кеткенде газ б ү кіл денеге тарап, м ә йіт эмфиземасы пайда болады.

Адам ө міріні ң ұ за қ ты ғ ы ғ алымдарды ң болжауы бойынша жас, біра қ к ө птеген себептерге байланысты б ұ л жас қ а жекелеген адамдар ғ ана жетіп отыр.

Қолданылған әдебиеттер: Ж. Ахметов « Паталогиялы қ анатомия -1» А. Білім,2008 ж. Ә. Н ұ рм ұ хамбет ұ лы « Патофизиология » А.,2007 ж. У. Сайпіл, К. Ө мірза қ ова « Заттар алмасуы » А., Ғ ылым.2004 ж