Психология ғ ылымыны ң дамуына ү лес қ ос қ ан ғ алымдар

1879ж Лейпцигте Вундт ал ғ аш рет д ү ние ж ү зінде экспериментальды психологиядан лаборатория ашты.

1. Психология жан туралы ғ ылым. Жан туралы ғ ылыми т ү сінік ежелгі гректерді ң ә мбебап ғ алымы Аристотель (б.з.д ) есімімен байланысты. Аристотель (грекше: ριστοτέλης Aristotélēs) (б.з.д. 384 – б.з.д. 322 жылдар) грек п ә лсапашысы, Платонны ң ш ә кірті, Ұ лы Александрды ң ұ стазы. Ол т ү рлі-т ү рлі та қ ырыптар ғ а зерттеулер жаз ғ ан, соны ң ішінде физика, метафизика, а қ ынды қ ө нер, театр, музыка, логика, шешендік ө нері, саясат, ү кімет, этика, биология ж ә не зоология.

Психология ғ ылымыны ң тарихы да біріне-бірі қ арама- қ арсы (материализм, идеализм) жо ғ арыда атал ғ ан екі ба ғ ытты ң ү здіксіз ой-пікір тартысына толы.

Ертедегі грек ойшыларыны ң бірі Демокрит (б.э.д ) сол кезді ң ө зінде-а қ жанды (психика) отты ң атомдарындай қ оз ғ алмалы қ асиет деп т ү сіндірді. Ол жанны ң м әң гі еместігін, оны ң ө сіп, ө шіп отыратынды ғ ын айтып, материалистік т ұ жырым жасады. Демокрит (б.д.д ж.ж.)-ежелгі грек материалист-философы, Левкиппті ң ш ә кірті, гректерді ң т ұңғ ыш энциклопедист ойшылы. Демокрит- атомды қ к ө з қ арасты ң негізін салушыларды ң бірі. Ол д ү ниені ң бастамасы ретінде екі негізді-атом мен бос ке ң істікті ал ғ а қ ояды.

Сол заманны ң екінші бір ойшылы, идеалист Платон (б.э.д ) керісінше жан- м әң гі ө лмейді, ө шпейді,- деп т ұ жырымдады. Платон Афиналы қ (б.з.б. 427 – 347) – ежелгі грек философы, Сократты ң ш ә кірті, еуропалы қ идеализмні ң негізін салушы. Платон оны ң ла қ ап аты (жалпа қ, ке ң ), ө з есімі – Аристокл. 407 ж. Платон Сократпен танысып, оны ң е ң с ү йікті ш ә кіртіні ң бірі болды.

Шы ғ ысты ң ұ лы ойшылы Ә бу Насыр ә л- Фараби ( ) д ү ние- материядан құ ралады, ол жойылмайды, бір т ү рден екінші т ү рге к ө шіп, ө згере береді, жан денеден б ұ рын ө мір с ү рмейді, бір денеден екінші бір денеге барып орналаса да алмайды деп материалистік т ұ р ғ ыдан д ұ рыс пайымдады. Ә бу Насыр Ә л-Фараби (араб.: أبو نصر محمد الفارابي ) Ә бу Насыр М ұ хаммад ибн М ұ хаммад Тархан ибн Узла ғ ә л- Фараби( ж. ш.) - ә лемге ә йгілі ойшыл, философ, социолог, матем атик, физик, астроном, ботаник, лингвит, логика, музыка зерттеушісі.араб.ойшылфилософсоциологматем атикфизикастрономботаниклингвитлогикамузыка

Батыс ойшылы Фома Аквинский ( ж.ж.) жанны ң м әң гі ө лмейтіндігі, оны ң денеден б ө лек ө мір с ү ретіндігі жайлы пікірлерді ары қ арай дамытып, осы к ө з қ арасты ң ке ң ө ріс алуына м ү мкіндік берді. Томас Аквинат лат. Thomas Aquinas, итал. Tommaso d'Aquino;( 1225, Аквино 1274, Рим) - италиянды қ діни ойшыл. Католикалы қ шіркеуді ң е ң ірі ойшылы.лат.итал.1225Аквино1274Римиталиянды қдіни

2-ші кезе ң. Психология сана туралы ғ ылым ретінде. Х Ү ІІ-Х Ү ІІІ ғ асырларда ғ ы философтар психиканы т ү сінуді ң методологиялллы қ ал ғ ы шарттарыны ң негізін қ алады,оны ң психологияны ң ө з алдына білімні ң жеке саласы ретінде қ алыптасуына ы қ палы тиімді.

Р.Декарт ( ) жануарлар мен адам психикасына ә р т ү рлі қ аруды белгілейді.Оны ң теориясы бойынша,жануарларды ң жаны жо қ оларды ң мінез- құ л қ ы,сырт қ ы ә серге рефлекс болып табылады. Рене Декарт(фр. René Descartes [ ʁ ə ˈ ne de ˈ ka ʁ t], лат. Renatus Cartesius; ( жж.) - француз ғ алымы, философ,математ ик, физик ж ә не физиолог. Ол қ азіргі заман математикасыны ң дамуына зор ү лес қ осып, Геометриялы қ координаттар ж ү йесін формула ғ а айналдыруы ар қ ылы "аналитикалы қ геометрияны ң атасы" деп аталды.фр.[ ʁ ə ˈ ne de ˈ ka ʁ t]лат.француз ғ алымыфилософматемат икфизикфизиологГеометриялы қ координаттар ж ү йесінаналитикалы қ геометрияны ң

Д.Локк( ) сенсуализмні ң –а қ ыл-ой ж ү йесінде сезім м ү шелері ар қ ылы ө тпейтін еш н ә рсе жо қ дейтінді уа ғ ыздайтын философиялы қ ба ғ ытты ң аса к ө рнекті ө кілдеріні ң бірі. Ғ алым психикалы қ іс- ә рекет механизмін ассоциациялардан,я ғ ни жеке т ү сініктер мен идеялар арасында ғ ы байланыстардан к ө реді.Д.Локк сананы ө зімен- ө зі т ұ йы қ тап,сана туралы ілімде іс ж ұ зінде декартты қ т ұ р ғ ыда қ алып қ ойды. Джон Локк (а ғ ылш. John Locke; 29 тамыз қ азан 1704) британ педагогы ж ә не философы, а ғ ылш педагогыфилософы эмпиризмэмпиризм ж ә нелиберализм ө кілі.либерализм Сенсуализмны ң тарауына ә сер етті.Сенсуализмны ң Сенсуализм (лат. sensus сезім, т ү йсік) психикалы қ ө мірді ң негізі сезімдік ә серлер деп білетін ілімлат.

3-ші кезе ң. Психология іс- ә рекет туралы ғ ылым ретінде. 1913жылы американ психологы Д.Уотсонны ң психологияны мінез- құ лы қ ж ө ніндегі ғ ылым деп қ арастыр ғ ан кітабы жары қ к ө рді. Зерттеуші интроспекция ә дісін субъективті деп жо ққ а шы ғ арды :оны ң н ә тижесінде алын ғ ан деректерді Уотсон тек ба қ ылаушыны ң ө зі ү шін ғ ана на қ тылы н ә рсе деп есептеді. Бихевиоризм сана ж ө ніндегі декартты қ –локктік концепцияны ң д ә рменсіз екенін атап к ө рсетті. Джон Уотсон ( ) - америка психологі, бихевиоризмні ң негізін қ алаушы. Ол психологияны обьективтік сипатта ғ ыжаратылыстану ғ ылымыны ң қ а тарына жат қ ызып, м ұ нда ғ ы интеропективтік (субьективтік) ба ғ ытты санайды америкажаратылыстану ғ ылымыны ң

4-ші кезе ң. Психология ғ ылым ретінде психиканы ң фактілерін, за ң дылы қ тарын ж ә не механизмдерін зерттейді. Сырт қ ы ә серді ң адамны ң ішкі ерекшеліктері ар қ ылы өң ін ө згертуі к ө птеген жа ғ дайлар ғ а оны ң жас м ө лшеріне, білім де ң гейіне, белгілі бір сырт қ ы ә серге б ұ рыннан қ алыптас қ ан қ арым- қ атынасына, белсенділік де ң гейіне ж ә не,е ң бастысы, қ алыптас қ ан д ү ниетанымына т ә уелді.