Заманауи оқыту әдістемелерінің жеті негізгі модулі

Оқытудағы жаңа тәсілдер; Сын тұрғысынан ойлау; Сыни бағалауды қолдану арқылы оқуды және оқу нәтижесін бағалау; Оқыту үдерісін жетілдіру үшін АКТ және сандық жүйелерді қолдану; Талантты және дарынды балалармен жұмыс; Мектеп оқушыларының жас ерекшеліктеріне байланысты топтардағы оқытудың психо- педагогикалық ерекшеліктері; Орта білім берудегі басқару мен көшбасшылық.

ОҚЫТУДАҒЫ ЖАҢА ТӘСІЛДЕР Сыныптағы диалогтің маңыздылығы Выготскийдің оқытудағы сөздің, сөйлеудің негізгі рөлі туралы пікірі эмпириялық зерттеуде қолдау тапқан. Барнс (1971) сыныпта тіл қаншалықты қолданылса, оқушылардың білім алуына соншалықты әсер ететінін айтады. Барнс оқытудың мұғалімді селқос тыңдағанда ғана емес, вербальды құралдарды қолдану нәтижесінде, яғни сөйлесу, талдау және дәлелдеу барысында жүзеге асатынын көрсетті. Кейінірек Мерсер және Ходжкинсон (2008) зерттеулері Барнстың ертеректегі жұмысына негізделе құрылып, оқыту барысындағы диалог атқаратын негізгі рөлге назар аударуды мақсат етеді. Қазірдің өзінде сыныптағы оқушылардың бірлескен сұхбаты үлкен пайда келтіретіндігін көрсететін жеткілікті дәлелдер бар. Олар: оқушылардың тақырып бойынша өз ойларын білдіруіне мүмкіндік береді; басқа адамдарда түрлі идеялардың болатындығын оқушылардың түсінулеріне көмектеседі; оқушылардың өз идеяларын дәлелдеуіне көмектеседі; мұғалімдерге оқушыларды оқыту барысында олардың оқушылары қандай деңгейде екендігін түсінуге көмектеседі.

Мұғалім диалог жүргізудің ережелері туралы келісімге келіп, сыныпта диалогтік үлгі құруы керек, оқушылар бір-бірімен жаңа және ең тиімді тәсілді таба алатындай және мағына құрудың бірлескен тәсілдерімен әрекет ете отырып жұмыс жасауы керек. Ол үшін оқушылардың ерекшелігі мен қызығушылығын түсініп, олардың қарым-қатынастары мен эмоцияларына зейін аудару қажет. Оқушылардың істегендері мен айтқандарын тыңдап, оларға жауап берген кезде мұғалімдер оқушыларға білім алуда тиімді қолдау көрсетуге мүмкіндігі бар Сын тұрғысынан ойлайтын мұғалімдер, Қазақстандағы кәсіби дамудың жаңа бағдарламасына сай, балалардың сыни тұрғыдан ойлауына қатысты жоғарыда айтылған үдерістер мен құрылымға негізделуі мүмкін. Толықтыра айтқанда, балалардың сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамытуға байланысты, атап айтқанда: тыңдау мен зерттеу арқылы білім алу, мәнмәтінге көңіл бөліп, шешім қабылдау үшін тиісті өлшемдерді қолдана білу сияқты дағдылармен қоса, мұғалімдер тағы да мыналарды дамыту керек: білім беру бағдарламасы мен оқытуды түсінудің теориялық негіздері; қорытынды мен тұжырымдарды қалыптастырудың әдістері мен технологиялары.

Сын тұрғысынан ойлау Сын тұрғысынан ойлау – бақылаудың, тәжірибенің, ойлау мен талқылаудың нәтижесінде алынған ақпаратты ойлауға, бағалауға, талдауға және синтездеуге бағытталған пәндік шешім. Ол болашақта әрекет жасауға негіз бола алады. Сыни тұрғыдан ойлау көбінесе қарсы шығуға немесе баламалы шешімдерді қабылдауға, ойлау және іс- әрекетімізге жаңа немесе түрлендірілген тәсілдерді енгізуге дайын болуды, ұйымдастырылған қоғамдық әрекеттерге және басқа да сынилыққа баулуды білдіреді.

Сыни тұрғыдан ойлаудың анықтамасы Орынды с ұ ра қ тар қ ояды Пайымдаулар мен д ә лелдерді ба ғ алайды Білім мен т ү сінікті ң кемшілігін қ абылдайды Ә уес қ ойлы қ Жа ң а шешімдерді іздейді Жа ң а біліммен белсенді б ө ліседі Пайымдауларды, болжамдарды ж ә не пікірлерді тексергісі келеді Сыни ойшылдың кейбір қасиеттері: Фактілер мен пікірлерді айыра біледі Сыни т ұ р ғ ыдан ойлауды ө зін- ө зі ба ғ алауды ң ө мір бой ғ ы ү дерісі деп қ абылдайды Болжамдарды қ олдау ү шін д ә лелдер іздейді Біреуді ң пікірін ауыстыру ғ а дайын Рефлексивтілік Д ә лелдер іздейді Аны қ ты қ пен на қ тылы қ ты іздейді Бас қ аларды ң сенімдері мен пікірлерін қ абылдайды Ба ғ а шы ғ армас б ұ рын барлы қ факторларды ң ай қ ындалуын к ү теді О қ ыту ү дерісінен рахат алады Проблемаларды шешеді Са қ ж ә не белсенді қ ада ғ алаушы Сыпайылы қ

Неге сын тұрғысынан ойлау соншалықты маңызды? Оқу, сөйлеу, жазу және тыңдау сияқты қарым-қатынас, оқу мен білім берудің басты элементтерінің негізін қалайды. Әлеуметтік өзгерістерде маңызды рөл атқарады. Бізге теріс ұғымдар мен соқыр нанымдарды ашуға көмектеседі. Жартылай шындық, теріс ұғымдар мен алдаудан бостандыққа жол ашатын құрал болып табылады. Айқын болып көрінуі мүмкін идеяларды біздің тексеруімізге және қайта тексеруімізге қарай бір көзқарасты өзгерту ниетін туғызады. Мен білмеймін деген екі негізгі сөзді айтуға тілек білдіріп, уақыт бөледі. Бізге факті мен пікір арасындағы айырмашылықты анықтауға, орынды сұрақ қоюға, толық қадағалау жасап, болжамдарды табуға және олардың терминдерін айқындауға және салмақты логикалық дәлелдер негізінде пайымдаулар жасауға мүмкіндік береді.

Оқушыларға білікті сыни ойшыл болуға мүмкіндік беру Барлық ақпаратты факт ретінде енгізгенше, екіұдайы ақпаратты көбірек енгізіңіз. – Оқушыларға нақты ақпарат бермеңіз. – Оларды ойлануға мәжбүрлейтін даулы ақпарат беріңіз. – Мазмұнды бірқатар сұрақтар қоя отырып ашуға болатын детектив оқиғасы ретінде ұсыныңыз.

ОҚЫТУ ҮШІН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ОҚЫТУДЫ БАҒАЛАУ Бағалау – одан арғы білім алу туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жиынтықтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин. Формативтік және жиынтық (жиынтықтайтын) бағалау арасындағы айырмашылық 1960 жылдардан бастап белгіленген, бірақ берілген екі терминнің мәні нақты анықталмаған. Іс жүзінде бір мәнге ие болатын бұдан анығырақ айырмашылық жіктеу және есеп беру үшін өткізілетін оқытуды бағалау және нақты мақсаты оқушылардың оқуына ықпал етуге арналған оқытудың бөлігі ретінде бағалауды қолдану болып табылатын оқыту үшін бағалау арасында жүргізіледі. Оқытуды, әдістерді және осы мүмкіндіктерді іске асыру түрлерін жақсарту мүмкіндіктерін анықтауға бағытталған бағалау формативті немесе Оқыту үшін Бағалау (ОүБ) болып табылады. Егер бағалау мақсаты жіктеу, сертификациялау немесе оқытуды жылжыту үшін оқыту қорытындысын шығару болса, онда өзінің функциясы бойынша бағалау жиынтық болып табылады және кейде оны оқытуды бағалау деп атайды.

ОҚЫТУДА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ Технологиялық білімдер – оқытудың қосалқы құралдары (бейне, желілік материалдар, сандық бұқаралық ақпарат құралдары және т.б.) туралы білім. Бұл білімдер технологиялық құрылғылар саласындағы жеткілікті мағлұматтарды да, оларды басқару үшін қажетті дағдыларға ие болуды да меңзейді. Сандық технологиялар қатысында осы білімдер операциялық жүйелер және компьютерлік аппараттық құралдарды білуді, сондай-ақ мәтіндік процессорлар, электронды кестелер, браузерлер мен электронды пошта сияқты бағдарламалық құралдардың стандартты жиынтығын пайдалана алу қабілетін көздейді. Оның үстіне, ТБ құрамына перифериялық құрылғыларды орнату және алып тастауды, бағдарламалық жабдықтау жүйелерін, құжаттарды құру және мұрағаттауды, т.б. білу кіреді. Қорыта келіп, жекелеген пәндерді оқытуға білім технологияларын интеграциялау мұғалімнің қарқынды дамуына, оқудың барлық үш аспектісін өзара байланыста белсенді қолдануына дайын болуын қажет ететіндігін және бұл оқу мен оқыту үдерісін білікті түсіну көрсеткіші болып табылатындығын баса айту керек.

ОҚЫТУДА АҚПАРАТТЫҚ - КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

ТАЛАНТТЫ ЖӘНЕ ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУ Фриман (1998) тексеру парақтары мұғалімдерді шатастырып, дарынды, талантты балаларды анықтау барысында дұрыс бағыт бермейтіні жайындағы зерттеулерден мысал келтіреді. «Зерттеулерге негізделген және ең үздік оқушыларды анықтайтын сенімді өлшемдерді тексеру парағында тиімді қолдану жолдары төменде көрсетілген». (Монтгомери, 1996; Фриман, 1991). есте сақтау және білім: олардың есте сақтау қабілеттері өте жоғары; олар тек біліп қана қоймай, сонымен қатар сол ақпаратты пайдалана алады. өз білімін жетілдіру: олар білім беру үдерісінің қалай жүретінін басқалардан гөрі жақсы біліп, өзінің оқуын реттей алады. ойлау қабілетінің жылдамдығы: олар жоспарлауға көп уақыт жұмсауы мүмкін, бірақ жоспардың жүзеге асуына тез қол жеткізеді. мәселені шешу: олар ақпаратты толықтырып, олардың қайшылықтарын анықтап, мәніне тезірек жетеді. икемділік: басқаларға қарағанда ойлау қабілеттерінің жақсы ұйымдастырылғанына қарамастан, олар оқуда және пробламаларды шешуде балама шешімдерді көріп, қабылдай алады. күрделілікке деген сүйіспеншілік: қызығушылығын арттыру үшін олар күрделі ойын мен тапсырмаларға ұмтылады. шоғырлану: ерте жасынан бастап ерекше қабілеттерін ұзақ уақытқа шоғырлау қабілеттері бар. ерте символдық белсенділік: олар ерте жасынан сөйлей, оқи және жаза бастайды

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЕСКЕРЕ ОТЫРЫП ОҚЫТУ ЖӘНЕ ОҚУ Джером Брунердің оқу бағдарламасының негізінде балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, қандай қиындықтағы тапсырма болса да үйренуге болатындығына болжам жасалынған. Тиімді әдіс деген не? Оқыту және оқу барысындағы балалардың жас ерекшелігінің айырмашылығын зерттеу кезінде жауап беруге тиісті ең бірінші сұрақ осы айырмашылықтардың түп табиғатына байланысты. Пиаженің (Пиаже, 1953) когнитивті дамыту теориясы балалардың ойлау қабілетінің ересек адамдардікінен айырмашылығы бар екендігін дәлелдеген. Пиаже өз балаларына зерттеу жүргізе отырып, оқыту теориясын жасап шығаруда жасаған бақылаулар нәтижесінде балалардың жас кезінен ересек кезеңге дейінгі аралықта белгілі бір кезеңдерден өтетіндігіне бақылау жүргізген.

ОҚЫТУДЫ БАСҚАРУ ЖӘНЕ КӨШБАСШЫЛЫҚ Мұғалімнің жетекшілігін дамытуға әсер етудің ерекше түрі былайша анықталады. Жауапты қызметі бар немесе жоқ мұғалімдер: іс-тәжірибені жетілдіру жұмыстарын өз қолына алуға; өзгерістер енгізу үшін әріптестерімен стратегиялық шешімдер қабылдауға; бірігіп жұмыс істеуде фактілерді жинауға және қолдануға; кәсіби білімді құруға және таратуға атсалысуға міндетті. Дамыту жұмыстарын ізденіспен шатастыруға болмайды. МКДЖ бағдарламасы «мұғалім ізденуші» түсінігінде емес, «мұғалім дамыту жұмысының көшбасшысы» түсінігінде құрылған.

Блум таксономиясын қолдану