Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі : Кисекова Гульнар Наймановна Қазақ тілі Қазақ тілі 9- сынып 9- сынып Сабақтың тақырыбы : Шешендік өнер Білімі : жоғары, Көкше академиясы Білімі : жоғары, Көкше академиясы Санаты : І Еңбек өтілі : 18

а) білімділік - оқушыларға мәтіннің мазмұнын меңгерту, сөйлеу тілдерін, сөздік қорларын байыту. ә) тәрбиелік – қазақ халқының би, шешендердің сөздерімен таныса отырып, тапқырлыққа, әділ, отбасын құрметтеуге тәрбиелеу. б) дамытушылық - оқушыларды өз ойын еркін жеткізуге, есте сақтау қабілеттерін, тіл байлығын дамыту, грамматикалық білімдерін жетілдіру, шығармашылыққа баулу.

Сабақтың ұраны : Ой – жүйрік, тіл – шебер Ой – жүйрік, тіл – шебер Танытса шындықты Танытса шындықты Мәнді ойды тіл мен бер Мәнді ойды тіл мен бер Сөз тауып ұқыпты. Сөз тауып ұқыпты.

Үй жұмысын қайталау С 1.Қыркүйек айында қандай мерекелер бар? 1.Қыркүйек айында қандай мерекелер бар? 2.Сендер ана тілдерінен басқа қандай тіл білесіндер? 3.Тілді жақсы білу үшін не істеу керек деп ойлайсыңдар? 4.Тілге құрмет- елге құрмет тақырыбы бойынша кімнің қанатты атаулы сөзін жатқа білесіңдер?

Жаңа сөздермен танысу Көркем тіл - әдеби тіл – художестенный язык Үлгі - нұсқа - образец Оқиға – жағдай- болған іс – обстоятельство Бейнеленеді – суреттеледі – көрсетіледі – изображается Көзқарас - өзіндік ой пікір – взгляд Ежелгі дәуір - өткен кезең – древняя эпоха Шеберлік – іскерлік – білгірлік – мастерство Дамыған – жетілген – развивалось Атақты – белгілі – әйгілі – знаменитый Жырау – жыршы – ақын адам - певец Айыптап – кінәләп – обвинить Қорғап – болысып – жақтап – көмектесіп - защищать Ерлік – батылдық – батырлық – героизм Ерекше – арнайы – особенно Қадірлейтін – қастерлейтін – сыйлайтын - уважаемый

Мәтінді мәнерлер оқу,аудару Шешендік өнер Шешендік өнер Шешендік сөздер- көркем тілмен айтылған тапқыр ойдың, нақыл сөздердің жиынтығы. Онда халықтың басынан кешкен оқиғалары, ақыл- ойы, арман- тілегі бейнеленеді, дүниеге көзқарасы көрінеді. Шешендік сөз ежелгі дәуірде жеке нақыл сөздердің жиынтығы. Онда халықтың басынан кешкен оқиғалары, ақыл- ойы, арман- тілегі бейнеленеді, дүниеге көзқарасы көрінеді. Шешендік сөз ежелгі дәуірде жеке адамдардың сөйлеу шеберлігі арқасында дамыған. Атақты шешендер Демосфен, Цицерон сияқты қазақтың да белгілі жыраулары, ақындары мен шешендері болған. Олар халық алдында сөз сөйлеп, үлкен мәселерді шешкен. Даулы жағдайларға араласып, айыптап немесе қорғап сөз алдында сөз сөйлеп, үлкен мәселерді шешкен. Даулы жағдайларға араласып, айыптап немесе қорғап сөз сөйлеген. Олар халықты ерлікке, елдікке, бірлікке шақырып, түйінді, маңызды да мағыналы қорытындылар жасаған. Қазақ халқының ерекше қадірлейтін шешендері Жиренше, Майқы би, Асан қайғы, Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би, Сырым, Досбол және т.б. болған

Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру 1. Шешендік сөздер деген не ? 2.Онда не бейнеленген? 3. Шешендік сөз қалай дамыған? 4.Шешендер халықты неге шақырған? 5.Қазақ халқының қадірлі шешендері кімдер ?

Тапсырма Мәтін бойынша жоспар құрастыру Мәтін бойынша жоспар құрастыру

Тест 1.Шешендік сөздерге не жатады? а) эпостар ә) мазмұндамалар б) нақыл сөздер жиынтығы 2. Шешендік сөздерде не көрінеді ? а) өткен өмірі ә) ақыл- ойы, оқиғалары,дүниеге көзқарасы б) келер шағы 3. Шешендік адам деген кім? а) сөзге жүйрік, ділмар, тапқыр адам ә) ән жазатын адам б) шығарма жазатын адам 4. Демосфен, Цицерон деген адамдар кім ? а) ғалымдар ә) ағартушылар б) жыраулар, ақындар, шешендер 5.Қазақ халқының атақты, қадірлі шешендері кім болған? а) Жиренше, Майқы би,Асан қайғы,Төле би,Қазыбек би,Әйтеке би ә)Шоқан Уалиханов, Ыбырай Алтынсарин, Сәкен Сейфуллин б) Роза Бағланова, Күләш Байсеиітова, Шәмші Қалдаяқов

Кілті 1. б 2. ә 3. а 4. б 5. а

Сергіту сәті

Бір үйдің баласы болма, Көп үйдің баласы бол. Бір елдің атасы болма, Бар елдің данасы бол. Өзіңе-өзің әміл болма, Халқыңа әділ бол. Жауыңа қатал болма, Досыңа адал бол. (Төле би) Алтын ұяң - әйелің қымбат, Құт-береке – атаң қымбат. Аймалайтын – анаң қымбат, Мейірімді – апаң қымбат. (Қазыбек би) Арадан шыққан жау қиын, Таусылмайтын дау қиын. Шанышқыласа сөз қиын, Жазылмаса дерт қиын, Іске аспаса серт қиын. (Әйтеке би)

Адам сөзді тыңдай білген жағыдайда шешен бола алады. (Қайқауыс) Не қажет болса, соның бәрін айту, артық сөз айтпау – нағыз шешендік деген сол. (Ф.Ларошфуко)

Шешендік сөздер Шешендік арнау Шешендік толғау Шешендік дау

Ұлы жүздің төбе биі Орта жүздің төбе биі Кіші жүздің төбе биі Төле би Қаз дауысты Қазыбек би Әйтеке би Атақты шешендер Мемлекет және қоғам қайраткерлері Тәуке ханның кеңесшілері «Жеті жарғы» әдет-ғұрып заң жинағын шығаруға үлес қосқан билер Ұлт тәуелсіздігі мен бостандығын, татулық пен бірлігін насихаттаушылар

Бір үйдің баласы болма, Көп үйдің баласы бол. Бір елдің атасы болма, Бар елдің данасы бол. Өзіңе-өзің әміл болма, Халқыңа әділ бол. Жауыңа қатал болма, Досыңа адал бол. (Төле би) Алтын ұяң - әйелің қымбат, Құт-береке – атаң қымбат. Аймалайтын – анаң қымбат, Мейірімді – апаң қымбат. (Қазыбек би) Арадан шыққан жау қиын, Таусылмайтын дау қиын. Шанышқыласа сөз қиын, Жазылмаса дерт қиын, Іске аспаса серт қиын. (Әйтеке би)

Шешендік өнердің ерекшеліктері Ауызда, халық жадында сақталған. Авторы - халық.

Оқулықпен жұмыс 6- тапсырма. 51 бет. Өлеңді 3 минутта есте сақтап, жатқа айту Өлеңді 3 минутта есте сақтап, жатқа айту Туған тілім - бабам тілі өз тілім ! Туған тілім - бабам тілі өз тілім ! Туған тілім анам тілі өз тілім ! Туған тілім анам тілі өз тілім ! Туған тілім далам тілі өз тілім, Туған тілім далам тілі өз тілім, Туған тілім адам тілі өз тілім ! Туған тілім адам тілі өз тілім !

Оқулықпен жұмыс 7- тапсырма. 51 бетте. «Шешендік өнер» мәтіндегі қара түспен боялған сөйлем сабақтастың қай түріне жатады? Сөйлемге синтаксистік талдау жасау Олар халықты ерлікке, елдікке, бірлікке шақырып, түйінді, маңызды да мағыналы қорытындылар жасаған.

Үй тапсырмасы: Жаңа сөздерді жаттау - 49 бет. Жаңа сөздерді жаттау - 49 бет. 4- тапсырма - 50 бет 4- тапсырма - 50 бет

Рефлексия