Акционерлік қоғамды немесе кәсіпорынды дамытуға қаржы салғанын куәландыратын және оның иесіне акционерлік қоғам пайдасының бір бөлігін дивиденд түрінде алуына құқық беретін құнды қағаз. Акция айналым мерзімі белгіленбей-ақ шығарылады. Онда көрсетілген сома акцияның нақты бағасы болып табылады.

Жай Артықшылықты Жай акция дауыс беруге енгiзiлетiн барлық мәселелердi шешкен кезде акционерге дауыс беру құқығымен акционерлердiң жалпы жиналысына қатысу құқығын, қоғамда таза табыс болған жағдайда дивидендтер, сондай- ақ қоғам таратылған жағдайда Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен оның мүлкiнiң бiр бөлiгiн алу құқығын бередi. Артықшылықты акциялардың меншiк иелерi – акционерлердiң жай акциялардың меншiк иелерi – акционерлерiне қарағанда қоғамның жарғысында белгiленiп, алдын ала айқындалып кепiлдiк берiлген мөлшерде дивидендтер алуға және қоғам таратылған кезде осы Заңда белгiленген тәртiппен мүлiктiң бiр бөлiгiне басым құқығы бар.

Таратылған акциялар дегеніміз акционерлер сатып алған акциялар. Ал АҚ таратылған акцияларға қосымша шығарған акциялар жарияланған акциялар деп аталады.

Акция салынған капитал орнына дауыс беру құқығын алады, яғни акционер басқаруға қатысу мүмкіндігіне ие болады; Табыс алу құқығы, яғни дивиденд формасында АҚ-ның таза пайдасының белгілі бөлігін алады; Нарықтағы акция бағасының өсу мүмкіндігіне байланысты капиталдың өсуі; АҚ өз акционерлеріне беруі мүмкін қосымша жеңілдіктер. Олар өнімді арзанырақ сатып алуы мүмкін, т.б. Акцияның жаңадан шыққан бөліктерін сатып алу мүмкіндігінің жоғары болуы; АҚ тарағаннан кейін қалған мүліктің бөлігін алу құқығы және барлық басқа несие берушілермен есеп айырысуы. Акция салынған капитал орнына дауыс беру құқығын алады, яғни акционер басқаруға қатысу мүмкіндігіне ие болады; Табыс алу құқығы, яғни дивиденд формасында АҚ-ның таза пайдасының белгілі бөлігін алады; Нарықтағы акция бағасының өсу мүмкіндігіне байланысты капиталдың өсуі; АҚ өз акционерлеріне беруі мүмкін қосымша жеңілдіктер. Олар өнімді арзанырақ сатып алуы мүмкін, т.б. Акцияның жаңадан шыққан бөліктерін сатып алу мүмкіндігінің жоғары болуы; АҚ тарағаннан кейін қалған мүліктің бөлігін алу құқығы және барлық басқа несие берушілермен есеп айырысуы. Инвестордың акцияны сатып алуына түрткі болатын жағдайлар:

АҚ-ның фирмалық атауы және оның орналасқан жері Бағалы қағаз атауы – «акция» Оның реттік нөмірі Шығарған күні Акция түрі Номинал құна Ұстаушының аты Акция шығырылған күндегі жарғылық қор мөлшері Шығарылған акциялар саны Дивиденд төлеу мерзімі және артықшылығы бар акцияларға арналған дивиденд ставкасы АҚ-ның басқармасының төрағасының қолы Мөр орны АҚ-ның фирмалық атауы және оның орналасқан жері Бағалы қағаз атауы – «акция» Оның реттік нөмірі Шығарған күні Акция түрі Номинал құна Ұстаушының аты Акция шығырылған күндегі жарғылық қор мөлшері Шығарылған акциялар саны Дивиденд төлеу мерзімі және артықшылығы бар акцияларға арналған дивиденд ставкасы АҚ-ның басқармасының төрағасының қолы Мөр орны

Акцияға баға беру мәселесі оның өмірлік циклімен тығыз байланысты. Сондықтан акцияның алғашқы бағасы – номиналдық. Акция номиналы – бұл оның бет жағанда көрсетілген жазу. Баолық қарапайым акциялардың номинал құны бірдей болуға тиіс. Акцияға баға беру мәселесі оның өмірлік циклімен тығыз байланысты. Сондықтан акцияның алғашқы бағасы – номиналдық. Акция номиналы – бұл оның бет жағанда көрсетілген жазу. Баолық қарапайым акциялардың номинал құны бірдей болуға тиіс.

Акция екінші реткі нарықта сатылатын және сатылып алынатын баға. Нарықтық баға қор биржасындағы саудада бекітіледі және мәміле көп болған жағдайдағы акцияның нақты бағасын көрсетеді. Биржалық курс сұраныс пен ұсыныс қатынасына сәйкес анықталады. Ұсыну бағасын (офферта) сатушы, сұраныс бағасын (бид) – сатып алушы анықтайды.

Егер А инвестор ұзақ мерзімді инвестицияны жүзеге асырып, акция түсімділігіне баға беретін инвестициялық кезең оның сатылуы кірмесе, онда ағымдағы табыс төленген дивиденд шамасынан анықталады (В). Ондай жағдайда ағымдағы түсімділікті қарастырады (Тх), яғни акцияның сатылуын ескермей, алынған дивидендтің акцияны сатып алу бағасына қатынасы (Бэ) ретінде есептейді. Тхк = В/Бэ*100 Егер А инвестор ұзақ мерзімді инвестицияны жүзеге асырып, акция түсімділігіне баға беретін инвестициялық кезең оның сатылуы кірмесе, онда ағымдағы табыс төленген дивиденд шамасынан анықталады (В). Ондай жағдайда ағымдағы түсімділікті қарастырады (Тх), яғни акцияның сатылуын ескермей, алынған дивидендтің акцияны сатып алу бағасына қатынасы (Бэ) ретінде есептейді. Тхк = В/Бэ*100

Дивиденд төлеу мерзімдерін АҚ бекітеді. Олар жылдық және аралық болуы мүмкін. Жылдық дивиденд төлеу туралы шешімді дивидендтің әр категориясы бойынша директорлар кеңесінің ұсынысымен акционерлердің жалпы жиналысы қабылдайды. Дивиденд тек ұстаушылар қолындағы акцияларға ғана төленеді. Ал ұстаушылардан сатылып алынған немесе акционелік қоғам балансындағы акцияларға дивиденд есептелмейді.

Жылдық дивиденд мөлшері директорлар кеңесі ұсынғаннан көп болуы мүмкін, бірақ төленген аралық дивидендтерден аз болуға тиіс емес. Жалпы жиналыс дивиденді бөлшектеп төлеу, сондай-ақ, төлемеу туралы шешім ұабылдауға құқылы.