Ерназарова Айдана Алматы қаласы Ы.Алтынсарин атындағы 159 гимназияның 11-сынып окушысы Бағыты: Таза табиғи орта - «Қазақстан » стратегиясын жүзеге асыру негізі Секция: Биология Тақырыбы: Дәрілік өсімдік Climacoptera affinis (Қизылқоянжүн климакоптера) шикізатын морфологиялық және фитохимиялық зерттеу Жұмыс әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің химия факультетінің органикалық химия және табиғи қосылыстар химия кафедрасында және РМК «Дәрілік құралдарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды және медицина техника сын сараптау Ұлттық орталығынның» зертханасында орындалды Ғылыми жетекшісі: Жолымбетова С.Ш. Ы. Алтынсарин атындағы 159 гимназияның биология пәні мұғалімі, Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі Ғылыми кеңесшісі: Әбілов Ж.Ә. ҚазҰУ-нің химия факультетінің профессоры, химия ғылымдарының докторы АЛМАТЫ-2011

2 Жұмыстың мақсаты: Climacoptera affinis өсімдігін және одна алтынған су-спирт cығындысын стандарттау Зерттеудің ғылыми болжамы : Жабайы өсетін өсімдіктердің кұрамын талдау арқылы дәрілік қасиеті бар мүмкіндігін көрсету немсе дәлелдеу

Осыған сәйкес келесі міндеттер анықталды: Climacoptera affinis өсімдігінің морфологиялық құрылысын жүйелі түрде сипаттау Climacoptera affinis өсімдігін және одна алтынған су-спирт сығындысының химиялық құрамын зерттеу Climacoptera affinis өсімдігінен алтынған су-спирт сығындысынан таблетка түрінде дәрілік препарат жасау

4 Оларды медициналық практикаға ендіру үшін, Climacoptera affinis өсімдігінің дәрілік шикізатынан жаңа дәрілік заттар жасау алгоритмін әзірлеу Climacoptera affinis өсімдігінен алтынған су-спирт сығындысынан таблеткалар өндіру

Зерттеу нәтижелері және оларды талқылау Жа ң а отанды қ фитопрепараттарды алу ма қ сатымен Climacoptera affinis ө сімдік шикізатын стандарттауда биологиялы қ белсенді заттарды фармакогностикалы қ, фитохимиялы қ ә дістермен талдан, суллы- спиртті сы ғ ындылар зерттелінді. Сондай-а қ Climacoptera affinis ө сімдігіні ң шикізатынан ө сімдік тексте с жа ң а д ә рілік құ ралдар жасау алгоритмі жасалтынды Алын ғ ан м ә ліметтер т ү гелімен ө з зерттеуімен негізделген 5

Зерттеу нисаны: Climacoptera affinis өсімдігінің ұсақталған шикізаты және одна алтынған сығынды 6 Climacoptera affinis өсімдігін жүйелеу: Патшалық: Өсімдіктер дүниесі (Plantae) Патшалық тармағы: Жоғары сатыдағы өсімдіктер (Cormobionta) Бөлім: Жабықтұқымды (гүлді) өсімдіктер (Angiospermae) Класс: Қосжарнақтылар (Magnoliopsida) Тұқымдас: Алабұта тұқымдасы (Chenopodiacae) Туыс: Климакоптера (Climacoptera) Түр: Қизылқоянжүн климакоптера (Climacoptera affinis) C.A.M. Botsch

Өсімдік тексте с жаңа дәрілік құралдар жасау алгоритмі Клиника лық зерттеу Фармацевтикалық өндеу Фитохимиялық өндеу ДӨШ стандарттау Д ә рілік т ү рлерді талдау ж ә не стандарттау Фармакологиялы қ ж ә не токсикологиялы қ зерттеу Фармакологиялы қ құ ралдарды адамдар ғ а зерттеу Клиникаға дейінгі зерттеулер ДП тіркеу

Реактивтерді дайындау барсы

Climacoptera affinis өсімдігінің морфология сын сипаттау Зерттеу нисаны: Алматы облысы, Тал ғ ар ауданы, Ше ң гелді ауылында Climacoptera affinis г ү легенд кезде жинал ғ ан (тамиз айы) Сабақтары мен жапырақтарының түсі - сұрғылт-жасыл немсе ақшыл-қоңыр, тұқымы - сұрғылт-қоңыр. Иісі әлсіз. Ұсақталған шикізат. Сабақтары, жапырақтары және тұқымдарының бөліктері 7 мм дейін ұсақталған. Түсі сұрғылт-жасыл немсе ақшыл-қоңыр, тұқымы - сұрғылт-қоңыр.

Спектрофотометрмен жұмыс істеу барсы

11 ФИТОХИМИЯЛЫҚ ТАЛДАУ Идентифи ка ция Кептірген дегі массаның шығыны Жалпы күл Сандықанықтаусәйкес 7, 20 % 8, 00 % 0,493 % Дәрілік өсімдік Climacoptera affinis шикізатын зерттегеннен кейін шыққан нәтижелер Climacoptera affinis өсімдігінен алтынған сығындыны зерттегеннен кейін шыққан нәтижелер Идентифика ция Кептіргендегі массаның шығыны Сандық анықтау Сәйкес 4,53 % 3,58 %

Climacoptera affinis өсімдігінің шикізатындағы май қышқылдарының құрамы (%) Climacoptera affinis өсімдігінің құрамындағы олеин, линол, пальмитин қышқылдары көп мөлшерде болғаны зерттелді

Climacoptera affinis өсімдігінен алтынған құрғақ сығындының жұқа қабаты хроматографиясы

14 Climacoptera affinis ө сімдігінен алтын ғ ан су-спирт сы ғ ындысыны ң физико-химиялы қ қ асиеттерін қ олданып ж ә не ә деби м ә ліметтерді қ алдана отырып, біз осындай таблетканы ң құ рамын ұ сынамиз Climacoptera affinis өсімдігінен алтынған су-спирт сығындысының бір таблетканың құрамы Белсенді затӨлшемі, г Climacoptera affinis өсімдігінен алтынған су- спирт сығындысы Бөлшектер Картоп крахмалы Лактозаның моногидраты Магний стеараты Тальк Таблетканың массы 0.600

Тәжірибе-зертханалық топтаманың өндірістік формуласы Шикізатың шығыны (1000 таблетка), г Белсеңді зат өлшемі, г Технологиялық тағайындау Climacoptera affinis өсімдігінен алтынған су-спирт сығындысы Бөлшектер Картоп крахмалы байланыстырғыш байланыстырғыш Лактозаның моногидраты қопсытқыш қопсытқыш Магний стеараты 6.0 сырғанатқыш Тальк 9.00 сырғанатқыш

Climacoptera affinis өсімдігінен алтынған су-спирт сығындысынан таблеткалар өндіру бөлшектерді түйіршіктеу бөлшектерді тура қысу таблеткалардың екі басты алтыну әдістері

Тура қысу және түйіршіктеу әдісімен алтынған таблеткалардың айырмашылықтары Көрсеткіш Тура қысу әдісімен алтынған таблеткалар Түйіршіктеу әдісімен алтынған таблеткалар Сипаттама Норма: теңбілді ашық қоңырдан жасыл реңді қоңыр түске дейінгі жайпақ бетті сайты мен сизығы бар дөңгелек түрдегі таблеткалар. Гигроскопиялы. Сипаттама теңбілді ашық қоңырдан жасыл реңді қоңыр түске дейінгі жайпақ бетті сайты мен сизығы бар дөңгелек түрдегі кедір-бұдырлы таблеткалар (тиісті емс) Сипаттама теңбілді ашық қоңырдан жасыл реңді қоңыр түске дейінгі жайпақ бетті сайты мен сизығы бар дөңгелек түрдегі таблеткалар. Гигроскопиялы. (тиісті) Орташа салмағы (ҚР МФ I, т. 1, 2.9.5). Норма: 0,6 г ± 5% 0,603 г (тиісті) 0,605 г (тиісті) Ыдырағыштығы суда 15 минуттен артық емс (ҚР МФ I, т. 1, 2.9.1). 17 мин 11 сек (тиісті емс) 8 мин 25 сек (тиісті)

ҚОРЫТЫНДЫ Climacoptera affinis өсімдігінің шикізатынның морфологиялық құрылысын зерттеуге арналған әдеби шолулар жүргізілді Climacoptera affinis өсімдігінің морфологиялық құрылысы сипатталды

Climacoptera affinis өсімдігінен жаңа дәрілік препараттарды жасаудың бірыңғайланған алгоритмі әзірленді Climacoptera affinis өсімдігінен алтынған сығындысын стандарттау мақсатымен сандық және сапалық анықтау әдістері жасалды Climacoptera affinis өсімдігінен алтынған сығындыдан ылғалды түйіршіктер әдісімен таблеткалар жасалды

Алынған дәрі атауы : Климарин. Дәрілік түрі: 0,2 г таблеткалар. Сипаттамасы: теңбілді ашық қоңырдан жасыл реңді қоңыр түске дейінгі жайпақ бетті сайты мен сизығы бар дөңгелек түрдегі таблеткалар. Гигроскопиялы. Қолданылуы: бауыр және өт шығару жолдары ауруларын емдеуге кеңінен қолданылады. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ Құрғак, жарықтан қорғалған, балалардың қолы жетпейтін 30ºС –тан жоғары емс температура да сақтау керек Хранить при температуре не выше 30ºС, в сухом, защищенном от света, недоступном для детей месте Сақталу мерзімі өткеннен кейін қолдануға болмайды Не применять после истечения срока годности Дәрігердің рецептімен босатылады Отпускать по рецепту врача 0,2 g tabulettae Климарин таблеткалар 0,2 г-нан 25 таблетка 25 таблеток по 0,2 г Пайдалану ғ а жарайтын мерзімі Годен до

ҚОСЫМША 21 Зерттеу нәтижесі бойынша жарияланған мақалалар: 1. Әбілов Ж.Ә., Жолымбетова С.Ш., Ерназарова А.Қ. Дәрілік өсімдік Climacoptera affinis өсімдігінің шикізатын морфологиялық-анатомиялық және фитохимиялық зерттеу// Биолог анықтамалығы, Алматы. – 2010 – 6. – б. 2. Кесікова Ә.А., Әбілов Ж.Ә., Жолымбетова С.Ш., Ерназарова А.Қ. Climacoptera affinis өсімдігінен жасалатын препараттарды стандарттау әдістері // Фармация Казахстана, Алматы – 11. –31-32 б. 3. Ерназарова А.Қ., Әбілов Ж.Ә., Жолымбетова С.Ш. Дәрілік өсімдік Climacoptera affinis шөбінен шикізатын анатомо- морфологиялық және фитохимиялық зерттеу//С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ-дың 80-жылдығына арналған «Фармация: заманауи жағдайы, жетістіктері және даму болашақтары» аты халықаралық ғылыми – тәжірибелік конференция материалдары.- Алматы. – б.

Ғылыми – тәжірибелік конференция шақырудың титульный беті 22

23

24 Ерназарова А.Қ., Әбілов Ж.Ә., Жолымбетова С.Ш. Дәрілік өсімдік Climacoptera affinis шөбінен шикізатын анатомо- морфологиялық және-фитохимиялық зерттеу С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ-дың 80-жылдығына арналған «Фармация: заманауи жағдайы, жетістіктері және даму болашақтары» аты халықаралық ғылыми – тәжірибелік конференция

К өң іл б ө ліп ты ң да ғ андорры ң из ғ а ү клен рахмет! К өң іл б ө ліп ты ң да ғ андорры ң из ғ а ү клен рахмет!