Шоқан Уәлиханов ( )

Сүйер ұлың болса, Сен де сүй. Сүйінерге жарар ол... (Абай)

Шоқан Уәлиханов туралы жалпы деректер Шоқанның балалық шағы табиғаты көркем Құсмұрын, кейін Сырымбет тауының бауырында Көкшетауда өтті. Арғы атасы – Абылай хан. Шоқанның әкесі – Құсмұрын бекетінің атақты аға сұлтаны Шыңғыс Уәлиханов. Анасы - әйгілі Шорман бидің қызы Зейнеп. «Шоқан» деген ат – әке - шешесінің еркелетіп қойған аты. «Шоқыдай биік, таудай асқақ» деген мағынаны білдіреді. Ақылды, парасатты Шоқан Айғаным әжесінің бауырында өсті. Жастайынан тарихи өлең - жырларды, аңыз - әңгімелерді қызыға тыңдап, ерте хат таныды. Ол сурет салуды да үйренді. Сөйтіп, ол өз заманына Шоқан есімімен танылды. Білім алған ордасы жылдың күзінде әкесі он екі жастағы Шоқанды Омбыдағы кадет корпусына оқуға берді Кадет корпусында білім алып, оны 1853ж бітіреді. «Атты әскер корнеті» деген атақ алып шығады, өз мамандығы бойынша қызметке орналасады. Онда әскери сабақтарға қоса жалпы және Ресей географиясы мен тарихы, батыс философиясы, физика, математика, шетел тілдері оқытылған. Әуелі орысша бір ауыз сөз білмеген. Бірақ ол өз зеректігімен араб, парсы, ұйғыр тілдерін үйренген.

Шоқан Уәлихановтың жанұясы Әкесі - Шыңғыс Уәлиханов, білімді, би, болыс болған кісі. Анасы - Зейнеп Шорманова, ақкөңіл, ертегішіл, әдебиетті көп білетін кісі. Әжесі - Айғаным, Сырымбетте тұратын ертегішіл, әрі Шығыстың қисса-дастандарын көп оқыған кісі. Жұбайы - Айсары Уәлиханова, балалары болмаған.

Шыңғыс Уәлиханов

Шоқанға тағзым Шоқан Уәлихановқа арналған «Шоқан Уәлиханов фильмі түсірілді.(Режиссері: Мәжит Бегалин, басты рөлдерде: Нұрмұхан Жантөрин, Қалыбек Қуанышбаев, Құрманбек Жандарбеков). Бұл ХІХ ғасырдың ұлы ағартушысы Шоқан Уәлиханов туралы фильм. Ғалым- этнограф, әрі атақты саяхатшыға Петербург ғалымдары назар аударады. Қазақ ғалымы өз ұлтының қамын көздейді.

Кемел жолда талмадың, құламадың, Тарихқа алтын кірпіш боп қаландың. Қайсар жанды, қаймана қазағымның Жүрегінің төрінен орын алдың Еңбегіңнің аты өлмесін, солмасын, Ұрпағының қанаты алға самғасын. Дәл өзіңдей қайталанбас саңлақты Қазақ елі жыр жырлаудан таймасын! Шоқан Уәлихановқа арнау