«Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек. Қазіргі әлемде жай ғана жаппай сауаттылық жеткіліксіз болып қалғаны қашан. Біздің азаматтарымыз үнемі ең озық жабдықтармен және ең заманауи өндірістерде жұмыс жасау машығын меңгеруге дайын болуға тиіс» Елбасымыздың Қазақстан халқына жолдауы «Қазақстан-2050» стратегиясы

Сабақтың мақсаттары: а) білімділік: Оқушыларға өткізгіштерді қосудың барынша қарапайым және жиі кездесетін түрі тізбектей және параллель қосуларды түсіну; ә) дамытушылық: оқушыларды логикалық ойлай қабілетін дамыту. б) тәрбиелік: оқушыларды имандылыққа, еңбексүйгiштiкке тәрбиелеу.

Сабақтың құрылымы: 1. Ой-қозғау: Сұрақ-жауап арқылы өткенді қайталап, Венн диаграммасын толтырып жаңа сабақ түсіндіру. 2. Ой-жинақтау (формулаларды білесің бе?). 3. Формулалар әлемінде. 4. Ой-толғаныс (Схема арқылы жалғанған құралдарды анықтау, тест тапсырмасы) 5. Балама тест. 6. Есептер әлемінде. 7. Сабақты бекіту. 8. Қорытындылау. 9. Үйге тапсырма.

І- кезең Ой-қозғау

1.Ток күші деп нені айтады? Формуласы. Өлшем бірлігі. Жауабы: Өткізгіштің көлденең қимасы арқылы қандай да бір уақыт аралығында тасымалданатын электр мөлшерінің сол уақыт аралығына қатынасы. I= q t ; (А);

2. Өткізгіштегі ток күшін қандай құралмен өлшейді? Ол тізбекке қалай қосылады? Шартты белгісі қандай? Жауабы: Амперметр; Тізбектей

3. Электр кернеуі деп нені айтады? Ол қандай бірлікпен беріледі? Қандай құралмен өлшейді? Шартты белгісі ? Жауабы: Тізбектің берілген бөлігінде заряд орын ауыстырғанда, электр өрісінің атқарған жұмысының осы зарядқа қатынасын айтады. U= A q ; (В) ; Вольтметр

4.Тізбектің бөлігі үшін Ом заңын тұжырымда Жауабы: Тізбек бөлігіндегі ток күші- осы бөліктің ұштарындағы кернеуге тура пропорционал да, өткізгіштің кедергісіне кері пропорционал. U= I* R, I= U R, R= U I

5. Өткізгіштің кедергісі неге және қалай тәуелді? Өлшем бірлігі. Жауабы: Өткізгіштің ұзындығына, көлденең қимасының ауданына, жасалынған материалдың қасиеттеріне тәуелді. R= L S; (Ом)

6. Ток көзіне нелер жатады Жауабы: Аккумуляторлар, гальвани элементтері, термопара, күн батареялары

7. Токтың әсерлері қандай? Жауабы: Жылулық, химиялық, магниттік, физиологиялық

8. Вольтамперлік сипаттама дегеніміз не? Жауабы: Өткізгіштегі ток күшінің кернеуге тәуелділігі

ІІ- кезең Ой жинақтау (формулаларды білесің бе?)

ФормулаларФизикалық аталуы Ток күші Электр заряды, ток күші бойынша Электр заряды, кернеу бойынша Ом заңы Ом заңы бойынша кернеу Меншікті кедергі Өткізгіш кедергісі

ІІІ кезең Формулалар әлемінде

ІVкезең Ой-толғаныс (Схема кұрастыру).

І – топ Ампер Ток көзінен,амперметрден, кілттен реостаттан және резистор кернеуін өлшейтін вольтметрден тұратын сұлба сызу. ІІ – топВольт Ток көзінен,амперметрден, кілттен реостаттан жәнеток көзінің кернеуін өлшейтін вольтметрден тұратын сұлба сызу. ІІ – топ Ом Ток көзінен,амперметрд ен,кілттен шамнан және шамның кернеуін өлшейтін вольтметрде н тұратын сұлба сызу.

Vкезең Балама тест

1. Өткізгіштің материалының меншікті кедергісі. 2. Уақыт бірлігіндегі өндірілген токтың жұмысы кернеу деп аталады? 3. Меншікті кедергінің өлшем бірлігі- Ом ; 4. 1 Ом- ұштарының арасындағы кернеу 1В болғанда, бойынан 1А ток өтетін өткізгіштің кедергісі. 5. Берілген өткізгіштің өз бойымен өтетін токқа кедергі жасамайтын физикалық шама- кедергі деп аталады. 6.Тізбек бөлігі үшін Ом заңы: I= U* R ; (Иә) (Жоқ) (Иә) (Жоқ)

VІ кезең Семантикалық карта

В OмOм R + I A U Кедергі + Кернеу + Ток күші Өлшем бірлігі Белгіленуі Физикалық шамалар

V І І кезең Ойлан тап

Өткізгіш тізбек берілген. Тізбек неден тұрады? Қатесін анықта. Өткізгіш тізбек берілген. Тізбек неден тұрады? Қатесін анықта.

Өткізгіш сымның бойынан электрондар ағып жатыр. Электрондардың ағысы дұрыс па?

V І І І кезең Есептер әлемінде

Өткізгіштерді қосудың ең қарапайым және ең жиі кездесетін түрлеріне тізбектей және паралелль жалғаулар жатады

Электр тогын өлшейтін құрал- Амперметр Электр кернеуін өлшейтін құрал- Волтьметр Электр тогының өлшем бірлігі-Ампер (А) Электр кернеуінің өлшем бірлігі-вольт (В) Өткізгіштің көлденең қимасы арқылы қандай да бір уақыт аралығында тасымалданатын электр мөлшерінің сол уақыт аралығына қатынасын ток күші деп атайды Тізбектің берілген бөлігінде заряд орын ауыстырғанда, электр өрісінің атқарған жұмысының осы зарядқа қатынасы кернеу деп аталады

Енді осы жалғауларды жеке–жеке қарастырайық

Өткізгіштердің ешқандай тармақталусыз тізбекке бірінен кейін бірінің қосылуы тізбектей жалғау деп аталады

Тізбектей жалғау кезінде келесі үш заңдылық орындалады:

1 Тізбектің барлық бөліктерінде ток күші бірдей болады I ж =I 1 =I 2 = I 3

2 U ж =U 1 =U 2 =U 3 Тізбектің параллель жалғанған бөліктегі кернеулері бірдей болады

3 Тізбектің жалпы кедергісіндегі кері шама жеке өткізгіштер кедергілерінің кері шамалары қосындысына тең болады: R ж = R 1 + R 2 + R

2 Тізбектегі жалпы кернеу оның жеке бөліктері кернеулерінің қосындысына тең болады: U ж =U 1 +U 2 +U 3

3 Жалпы кедергі жеке өткізгіштер кедергілерінің қосындысына тең болады Rж=R1+R2+R3Rж=R1+R2+R3

Барлық өткізгіштер нүктелердің жалғыз ғана жұбына жалғануын параллель жалғану деп атаймыз

Паралелль жалғау кезінде келесі үш заңдылық орындалады:

1 Тізбектегі жалпы ток күші жеке өткізгіштердегі ток күштерінің қосындысына тең болады I ж =I 1+ I 2+ I 3

Ом заңы: Тізбек бөлігіндегі ток күші-осы бөліктің ұштарындағы кернеуге тура пропорционал да, өтгізгіштің кедергісіне кері пропорционал Ом заңы: Тізбек бөлігіндегі ток күші-осы бөліктің ұштарындағы кернеуге тура пропорционал да, өтгізгіштің кедергісіне кері пропорционал

Өткізгіштерді тізбектей жалғағанда ток күштері тең, ал тізбектегі жалпы кернеу оның бөліктеріндегі кернеулердің қосындысына тең болады, ал жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергілерінің қосындысынан тұрады. Өткізгіштерді параллаль жалғағанда, тізбектің барлық бөліктерінде кернеу бірдей, ал жалпы ток күші әрбір өткізгіштегі ток күштерінің қосындысына тең, жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергісінен кем болады.

?=I * U * t Қай шама жетіспейды Жұмыс (А)

А) Ә) Б) В) А Х В Х Қыздыру шамының шартты белгісі

Мына суретте амперметрлердің шкалалары көрсетілген. Амперметрдің көрсетуі 2 А. Қатесін тап.

1.Тізбектеп қосуда қандай шама тұрақты болады? а) I ә) U б) R 2.Тізбектеп қосқанда толық кернеу неге тең? а) U=U 1 + U 2 ә) U=0 б) U=U 1 -U 2 3.Параллель қосқанда тізбектің жалпы кедергісі қалай өзгереді? а) артады ә) кемиді б) өзгермейді 4.Тізбектеп қосқанда тізбектің жалпы кедергісі неге тең? а) R=0 ә) R = R 1 + R 2 б) R = R 1 - R 2 5.Параллель қосуда қандай шама тұрақты болады? а) I ә) U б) R 7. Тізбектегі ток күші барлық жерде бірдей болса, өткізгіштер қалай қосылады? а) параллельә) тізбектей б) аралас 6.Тізбектеп қосуда жалпы кедергісі қалай өзгереді? а) артадыә) кемиді б) өзгермейді Тест сұрақтары

С Сабақты бекіту Ток көзіне бірнеше резисторлар жалғанған. Өткізгіштің жалпы кедергісі

Әрқайсысы 6 Ом резистордың қосылу сызба нұсқасы суретте көрсетілген. Электр тізбегінің барлық бөлігіндегі жалпы кедергісін анықтаңдар. Берілгені: R 1 =R 2 =R 3 =6 Ом т/к: R ж -?

1-есеп. R 1 резистордағы кернеу 3 В-қа тең. R 2 резистордағы кернеу неге тең? Берілгені: U 1 =3B; R 1 =1Ом; R 2 =4Ом

Сабақ аяқталды. Сау болыңыздар!!!