Та қ ырыбы: Та қ ырыбы:Таралу бойынша инфекциялы қ ауруларды ң жіктелуі(эпидемия,эндемия, пандемия)" Орында ғ ан: Утемисова А.Н. Қ абылда ғ ан: Сагитова С.С.

Эпидемиялы қ процесс Б ұ л ұ жымда қ оздыр ғ ыш айналымынан туында ғ ан симптомсыз тасымалдаушылы қ пен манифестік ауру ғ а дейінгі спецификалы қ инфекциялы қ жа ғ дайларды ң т ұ р ғ ындар арасында пайда болу ж ә не таралу процесі

Эпидемология Эпидемиялы қ процесті ң қ алыптасу жа ғ дайлары мен механизмин, оны зерттеу ә дістерін,ж ә не де ж ұқ палы ауруларды азайту ж ә не оны ң алдын-алу ғ а ба ғ ыттал ғ ан эпидемия ғ а қ арсы шаралар жиынты ғ ын зерттейтін арнайы ғ ылым саласы бар –ол эпидемология деп аталады.

Эпидемиялы қ процесті ң биологилы қ негізі паразитарлы қ ж ү йе болып табылады, я ғ ни паразит ж ә не ие популяциаларыны ң ө зара ә серлесуі.Кез келген инфекция немесе инвазия кезінде осындай ө зара ә рекеттесу процесінде паразит пен иені ң популяциясында ө зара бейімделу (адаптациялы қ ) ө згерістер болады.паразитарлы қ ж ү йені ң т ұ р ғ ындарды ң ә леуметтік жа ғ дайлармен ұ штасуы,оны эпидемиялы қ процеске айналдырады

Эпидемиялы қ процесс ү ш элементті ң ү зіліссіз ө зара ә серлесуімен байланысты: Инфекция к ө зі; Берілу механизмі, жолдары ж ә не факторлары; Қ абылда ғ ыш ұ жым.

1.Инфекция қ оздыр ғ ышыны ң к ө зі Инфекция қ оздыр ғ ышыны ң к ө зі т ү сінігі патогенді микробтарды ң тіршілік ететін таби ғ и орны болып табылатын,сол жерден адамдар мен жануарлар ғ а ж ұғ атын тірі немесе абиотикалы қ обьектілер,дегенді білдіреді. Инфекция к ө зі ретінде адам организмі (нау қ ас немесе тасымалдаушы), жануарлар организмі ж ә не қ орша ғ ан ортаны ң абиотикалы қ орталары болуы м ү мкін.

Инфекция к ө зі тек қ ана адамдар болатын инфекцияны антропоноздар,ал инфекция к ө зі ауру малдар болатын біра қ адамдар да ауыратын инфекцияны- зооноздар деп атайды.Сонымен бирге сапроноздар тобын ажыратады,б ұ л кезде инфекция к ө зі-сырт қ ы орта обьектілері болып табылады.Сапроноздар- ол қ оздыр ғ ышыны ң омырт қ алы иесі болып қ оймай, оларды ң даму ортасы мен резервуары ө лі таби ғ атты да (органикалы қ заттар,соны ң ішінде та ғ амдар,топыра қ, ө сімдіктер) болатын аурулар.

2.Берілу механизмі, жолдары ж ә не факторлары Эпидемиялы қ процесті ң екінші элементіне инфекцияны ң механизмі ж ұғ у жолдары ж ә не ж ә не берілу факторлары жатады.орыс ғ алым эпидемологы Л.В.Громашевский организмде қ оздыр ғ ыш орналасуы мен берілу механизміні ң с ә йкестігі туралы за ң дылы қ негізін қ алады.

3. Қ абылда ғ ыш ұ жым. Эпидемиялы қ процесті ң ү шінші элементіне ұ жымды қ қ абылдаушылы қ жатады.Егер популяцияны ң иммунды қ о ғ амды қ тобы 95% ж ә не одан жо ғ ары болса,сол ұ жымда эпидемиялы қ аман-саулы қ жа ғ дай орны ғ атыны бай қ ал ғ ан ж ә не қ оздыр ғ ыш айналымы то қ тайды.Сонды қ тан,эпидемияны ң алдын алу міндеті қ оздыр ғ ыштар ғ а қ арсы егу ж ү ргізу ар қ ылы осы ұ жымдарда иммунды топ қ алыптастыру болып табылады.

Осы ғ ан с ә йкес ұ жымдарда ат қ арылатын эпидемия ғ а қ арсы шаралар эпидемиялы қ процесті ң ә рт ү рлі звеноларына ба ғ ытталуы м ү мкін. Шараларды ң : 1-тобы инфекция к ө зіне; 2-тобы-ерілу механизмі мен ж ұғ у жолдарына; 3-тобы- қ абылдаушы ұ жым ғ а ба ғ ыттал ғ ан.

Шараларды ң 1-тобы Шараларды ң 1-тобына инфекция к ө зіне ба ғ ыттал ғ ан кешенді ә рекеттер жатады:нау қ астарды аны қ тау,о қ шаулау ж ә не емдеу;тасымалдаушыларды- аны қ тау,есепке алу ж ә не сауы қ тыру қ ажет;ауру малдарды- ә детте жояды

Шараларды ң 2-тобы Шараларды ң 2-тобы берілу жолдары мен механизмін ү зуге ба ғ ытталады.О ғ ан мыналар жатады:т ұ р ғ ынды қ жерлерде сауы қ тыру шаралары(мысалы,орталы қ тан ғ ан канализациямен ж ә не құ быр суымен жабды қ тау), ұ йымдас қ ан ұ жымдарды ірілендіру,карантиндік шаралар,та ғ амды қ ө ндірістер, қ о ғ амды қ тама қ тандыру орындарын қ ада ғ алау,емдеу профилактикалы қ мекемелерде асептикалы қ,антисептикалы қ,дезинфекциялы қ ж ә не стерилдеу ережелерін қ атал са қ тау т.б. Б ұ л ө кінішке орай,берілу жолдары мен факторларыны ң к ө пшілігімен сипатталатын инфекцияларда (мысалы,зоонозды немесе ауруханаішілік инфекцияларда) е ң қ иын ж ә не тиімділігі аз шаралар.

Шараларды ң 3-тобы Қ абылдаушы ұ жым ғ а ба ғ ыттал ғ ан 3-топ шараларына егер м ү мкіндік болса,ж ү ре пайда болатын жасанды белсенді(егу ар қ ылы)немесе енжар(сарысутар мен имуноглобулиндерді ң к ө мегімен) иммунитет жасау кіреді.Д ә рігерді ң қ олында спецификалы қ иммуноглобулиндік профилактикалы қ препараттар болмаса,3-топ шаралары т ұ р ғ ындар арасында санитарлы қ а ғ арту ж ұ мыстарын ж ү ргізумен шектеледі.Егер эпидемиялы қ процесті ң бір немесе бірнеше звеноларына тиімді ә сер ете алатын шаралар болса(мысалы вакциналау) оны бас қ арылатын,ал ондай шаралар жо қ болса-бас қ арылмайтын инфекциялар деп ажырату ғ а болады.Сонды қ тан бас қ арылатын инфекциядармен к ү ресуде эпидемологияны ң т ү бегейлі ма қ саты оларды глобалды масштабта,б ү кіл д ү ние ж ү зінде жою болып табылады.

ДД Ұ -ны ң ү йлестіруімен ә лемдік қ о ғ амдасты қ ты ң к ү шімен 1980 жылы аса қ атерлі инфекцияны шешуге қ ол жеткізілді.ДД ұ -ны ң жа қ ын арада ғ ы жоспарында-бас қ арылатын бір қ атар бас қ а инфекцияларды(полиомелит, қ ызылша т.б.) жою міндеті болып отыр. Эпидемиялы қ процесті ң интенсивтілігі нау қ астанушылы қ ты ң ( ө лім ту ғ ызушылы қ ты ң ) интенсивті к ө рсеткіштерімен аны қ талады.Ол індетті ң атын,территориясын ж ә не тарихи уа қ ыт аралы ғ ын к ө рсете отырып,т ұ р ғ ындарды ң немесе на ша ққ анда ғ ы ауыр ғ андарды ң ( ө лгендерді ң ) саны.

Эпидемиялы қ процесті ң ү ш д ә режесін ажыратады: Спорадикалы қ нау қ астанушылы қ - ол осы нозологиялы қ ауру т ү ріні ң белгілі аума қ та,белгілі тарихи уа қ ыт аралы ғ ында ә детте,о қ тын- о қ тын болып т ұ ратын нау қ астанушылы қ де ң гейі

Эпидемия-сол жердегі спорадикалы қ нау қ астанушылы қ ты ң де ң гейінен індетті ң к ү рт (бірнеше есе)артып кетуі;

Пандемия- ол сол жердегі ә деттегі эпидемиялы қ де ң гейінен ш ұғ ыл артып кетуі.К ө бінесе нау қ астанушылы қ ты ң м ұ ндай де ң гейін белгілі географиялы қ аума қ ше ң берінде ұ стап т ұ ру қ иын ж ә не індет тез таралып, жа ң а аума қ тарды(мемлекеттерді,континенттерді) Қ амти бастайды(Мысалы:оба,тырыс қ а қ,т ұ мау,АИВ -инфекция пандемиялары т.б.)

Эндемия-эпидемиялы қ процесті ң сипатын ай қ ындай алмайды, ол белгі географиялы қ аума қ та ғ ы белгілі нозологиялы қ ауру т ү ріні ң салыстырмалы нау қ астану жиілігін ғ ана к ө рсетеді

Таби ғ и оша қ ты эндемия - таби ғ ат жа ғ даймен ж ә не таби ғ атта инфекция резервуары ж ә не тасымалдаушыларды ң таралу ариалымен байланысты болады.

Статистикалы қ эндемия - ол климатты географиялы қ ж ә не ә леуметтік экономикалы қ факторлар ғ а байланысты (мысалы: Ү ндістан ж ә не Бангладештегі тырыс қ а қ індеті).

Таралу ке ң істігіне қ арай ж ұқ палы ауруларды т ө мендегідей топтар ғ а б ө луге болады: 1.Да ғ дарысты қ (кризистік) т ұ р ғ ындар ғ а ша ққ анда 100-ден арты қ нау қ астанушылы қ болу,мысалы ЖИТС. 2.Жаппай к ө пшілікті ң (массовый) т ұ р ғ ындар ғ а ша ққ анда 100-ге дейін нау қ астанушылы қ,мысалы,ЖРА(ОРЗ),ЖІА(ОКИ),ірі ң ді қ абыну аурулары (І Қ А-ГВЗ).

3.Бас қ арулы м ү мкіндігі бар таралуы т ұ р ғ ындар ғ а ша ққ анда 20-дан кем нау қ астанушылы қ,мысалы газды гангрена,псевдотуберкулез. 4.Спорадикалы қ т ұ р ғ ындар ғ а ша ққ анда бірлі-жарым жа ғ дайда кездесетін т ү рлері.

Жоспар: 1.Эпидемиялы қ процесс туралы т ү сінік; 2.Эпидемиялы қ процесті ң элементтері; 3.Эпидемиялы қ процесті ң д ә режелері; 4.Таралу ке ң істігіне байланысты инфекциялы қ ауруларды ң топтары; 5.Халы қ аралы қ медициналы қ - санитарлы қ ереже; 6. Қ олданыл ғ ан ә дебиеттер.

1952 жылды ң 1 қ азанынан бастап Халы қ аралы қ медициналы қ –санитарлы қ Ереже енгізілді. Жер шарыны ң кез келген н ү ктесінде карантиндік инфекция пайда болса осы Ереже бойынша мына ж ү йе к ү шіне енеді: 1.Бол ғ ан жа ғ дай (ауру) туралы а қ паратты сол ел ДД Ұ -на ш ұғ ыл хабарлайды; 2.ДД Ұ алын ғ ан м ә ліметтерді өң дейді ж ә не д ү ниеж ү зілік барлы қ елдеріне хабарлайды;

3.А қ парат ал ғ ан елдер эпидемия ғ а қ арсы тиісті шаралар ж ү ргізу туралы шешім қ абылдайды ж ә не ол туралы ДД Ұ -на хабарлайды; 4.ДД Ұ алын ғ ан м ә ліметтерді өң дейді ж ә не д ү ниеж ү зіні ң барлы қ елдеріне хабарлайды

Қ олданыл ғ ан ә дебиеттер. Жалпы микробиология (о қ у- ә дістемелік құ рал). Сайттар: Coog.kz. Яндекс.kz.